ЛОГИК ҮГҮЙСГЭЛ
Зохиолч Ховард Шөнфэлд, 1951 он
Хиллбүрт Хүүпэр Аспасиа товлосон хуваарийн дагуу Харвард Их Сургуулийн шинэ улирлын нээлтэд илтгэл тавихаар лекцийн танхимд хүүхдийн тэргэн дээрээ сууж байв. Өмнө нь хэдэн мянган оюутнууд сууцгаана. Нялх суутныг ямар сэдвээр ярих бол хэмээн оюутнууд тэсэж ядан шивнэлдэцгээнэ.
Хүүпер тэргэн дээрээсээ урагш бөхийн чимээгээ аядахыг анхааруулан гараа өргөв.
- Өнөөдөр би энд хүний оюун ухааны үүслийн талаар хэлэлцэх болно. Хүмүүн төрөлхтөний оюун ухааныг удамшил тодорхойлдог уу, эсвэл орчин тодорхойлох уу? Эсвэл энэхүү машид хэтрүүлэн үнэлэгдсэн үзэгдлийг хөгжүүлэхэд энэ хоёр хоёул оролцсон болов уу? Миний үзэж байгаагаар бол оюун ухаан гэдэг нь бидний тухайн мөчид хүртэж буй хүнсний төрлийн үр дагавар болно. Миний өөрийн оршихуй үүнийг баталж байна. Хүүхдийн орны хашлага, манжин идсээр байгаад л би дэлхийн хамгийн ухаантай хүүхэд боллоо шүү дээ.
Хүүпер түр азнав. Танхимын арын эгнээнд хоёр оюутан Хүүперийн санааг хэлэлцээд ухаан алга.
- Хэрвээ түүний хэлж байгаа үнэн бол, удамшил болон орчны аль нь ч хүмүүний оюун ухааны хөгжилд хувь нэмэргүй юм, - гэж эхний оюутан хэллээ.
- Яг тийм, - гэж хоёр дахь нь зөвшөөрөв.
Эдгээр залуус идэш хүнсийг орчны нэг хэсэг гэж тоолгүй орхигдуулсан нь мэдээжийн хэрэг байлаа. Тэд хоёул сургуулийнхаа хүндэт оюутнууд бөгөөд хоёулаа ФайБэтаКаппа түлхүүрийн эзэн, эрдэм шинжилгээний хүрээний бүхий л төрлийн өргөмжлөл шагналыг хүртэж, багш нар болон бусад оюутнуудынхаа хүндэтгэлийг хүлээсэн, товчхондоо бүхий л төрлийн боловсрол сургалтын тогтолцоонд хамгийн шилдэг хэмээн үнэлэгдсэн оюутнууд билээ.
- Хэрвээ, удамшил болон орчны аль нь ч оюун ухааны хөгжилд нөлөөгүй юм бол бидэнд өдийг хүртэл заасан зүйлс худал болох нь, - хэмээн эхний оюутан өгүүлэв.
- Гэхдээ бидэнд заасан зүйлс баримтад тулгуурласан шүү дээ, - гэж хоёр дахь оюутан мэтгэлээ.
- Тэр үнэн. Тэгэхээр Хүүперийн хэлсэн худлаа болж таарах нь ээ.
- Хүүперийн хэлсэн зүйл худлаа гэвэл тэрээр хүүхдийн орны хөндлөвч мод, манжин идсээр ухаалаг болоогүй, бас тэгээд хоёр насандаа докторын зэрэг хүртээгүй, тэргэн дээрээсээ коллежийн оюутнуудад илтгэл тавиагүй байж таарна аа.
- Түүний хэлсэн үг худлаа бол наадах чинь үнэн болно.
- Түүний хэлсэн үг бол яахын аргагүй худлаа гэдгийг хоёулаа тогтоосон шүү дээ.
- Тэгсэн.
- Тэгвэл Хүүпер гэж байхгүй. Хэрвээ тэр одоо, өнгөрсөн болон ирээдүй цагт оршин байна гэвэл логикийн дүрэмд харш болно. Тиймээс тэрээр огт байхгүй, - хэмээн эхний оюутан бат итгэлтэй хэллээ.
Түүнийг энэ үгээ хэлж дуусав уу үгүй юу Хүүпер алга болж орхив. Бие нь цайрч эхэлснээ, тунгалаг боллоо. Тэгээд хэсэгхэн утаа пурхийгээд тэрээр оргүй алга боллоо. Түүнийг оршин байсан гэх аливаа баримт мэдээлэл бүгд мөнөөх хоёр логик сэтгэлгээтэй оюутны ачаар ямар ч ул мөргүй алга болов.
Арван жилийн дараа Хүүперийг алга болгосон өнөө хоёр оюутан Вашингтон хот руу явах галт тэргэнд сууж явна. Тэд хоёул алдар хүндтэй эрдэмтэд ба хүн төрөлхтөнд маш их нэмэр хандив оруулж, их сургуулийнхныхаа хүлээж байсан өндөр амжилтад бүх талаараа хүрчээ.
Нэг нь Манханттан төсөлд ажиллаж атомын бөмбөгийн боловсруулалтад хамаг цаг хугацаа, эрч хүчээ зориулжээ. Нөгөөх нь харин цоо шинэ хөнөөлт бактерийн төрөл илрүүлсэн нь дэлхийн бүхий л хүн амыг аравхан агшны дотор л хуйгаар нь устгаж мэдэх аюултай аж.
Хоёул Конгрессын хүндэтгэлийн одонг арван долоонтоо хүртэж, зэвсэгт хүчний хүрээнд олгодог бүхий л одон медалийг гүйцээсний дээр тэдний нэрээр АНУ-ын Тэнгисийн цэргийн ёслолын хорин буудлага үйлдэж хүндэтгэл үзүүлсэн, Үндэсний аж үйлдвэр эрхлэгчдийн холбооны хүндэт гишүүн, Ерөнхийлөгчийн илтгэлд арван хэдэнтээ эш татагдсан, хүмүүн төрөлхтөнд тод томруун танигдсан сайн үйлстэнгүүд билээ.
- Юу гээч хө, - гэж эхний сайн үйлстэн яриа өдөв.
- Юу гэнэ ээ, - гэж удаах сайн үйлстэн хариулна.
- Хоёулаа нялх Хүүпер дээр алдаа хийсэн шиг байна аа.
- Яахлээрээ?
- Цаадах чинь хүүхдийн орны хашлага, манжин идсээр байгаад л дэлхийн хамгийн ухаантай хүүхэд боллоо гэж хэлээгүй юу.
- Тэгсээн.
- Идэш хүнс чинь орчны нэг хэсэг шүү дээ.
- Юу гэж байгааг чинь ойлголоо. Тэгэхэд хэлж байсан зүйл нь бидэнд зааж байсан зүйлстэй огт харшилсан юм огт алга.
- Тэгэхээр түүний хэлсэн үнэн байж.
- Хэлсэн зүйлс нь үнэн юм бол тэр ч гэсэн амьд байх ёстой юм байна даа.
- Яг тийм.
- Яг л логикийн дагуу.
- Тэгвэл Хүүпер амьд. Хэрвээ тэр одоо, өнгөрсөн болон ирээдүй цагт оршин байхгүй гэвэл логикийн дүрэмд харш болно. Тиймээс тэрээр зүгээр л байгаа, - хэмээн хоёр сайн үйлстэн эрдэмтэд бат итгэлтэйгээр хэллээ. Тэднийг энэ үгээ хэлж дуусав уу үгүй юу Хүүпер гэнэт хоосон агаараас үүслээ. Түс тас нүргэлээд, цахилгаан цахиж сүр үзүүлснээ өнөөх чинь хүүхдийн тэргэн дээрээ суусан хэвээр гал тэрэгний суудлуудын хооронд бий болов.
- Ноёд оо, - хэмээн тэрээр резинэн зуултуураараа тэдний нүүр рүү зангаад, - үүнээс хойш аливаа зүйлийг яаран бүү дүгнэж байгаарай даа, - гэж хэлэв.
Гэхдээ тэгнэ гэдгийг нь хэдийн мэдэж байлаа.
Орчуулсан: Д.Цогчулуун (ЧҮНДЖ)
Зөгнөлт – 4
2019.03.29
Зургийн эх сурвалж: https://www.dreamstime.com/stock-illustration-vector-sketch-illustration-buggy-white-background-image77273853
Зохиолч Ховард Шөнфэлд, 1951 он
Хиллбүрт Хүүпэр Аспасиа товлосон хуваарийн дагуу Харвард Их Сургуулийн шинэ улирлын нээлтэд илтгэл тавихаар лекцийн танхимд хүүхдийн тэргэн дээрээ сууж байв. Өмнө нь хэдэн мянган оюутнууд сууцгаана. Нялх суутныг ямар сэдвээр ярих бол хэмээн оюутнууд тэсэж ядан шивнэлдэцгээнэ.
Хүүпер тэргэн дээрээсээ урагш бөхийн чимээгээ аядахыг анхааруулан гараа өргөв.
- Өнөөдөр би энд хүний оюун ухааны үүслийн талаар хэлэлцэх болно. Хүмүүн төрөлхтөний оюун ухааныг удамшил тодорхойлдог уу, эсвэл орчин тодорхойлох уу? Эсвэл энэхүү машид хэтрүүлэн үнэлэгдсэн үзэгдлийг хөгжүүлэхэд энэ хоёр хоёул оролцсон болов уу? Миний үзэж байгаагаар бол оюун ухаан гэдэг нь бидний тухайн мөчид хүртэж буй хүнсний төрлийн үр дагавар болно. Миний өөрийн оршихуй үүнийг баталж байна. Хүүхдийн орны хашлага, манжин идсээр байгаад л би дэлхийн хамгийн ухаантай хүүхэд боллоо шүү дээ.
Хүүпер түр азнав. Танхимын арын эгнээнд хоёр оюутан Хүүперийн санааг хэлэлцээд ухаан алга.
- Хэрвээ түүний хэлж байгаа үнэн бол, удамшил болон орчны аль нь ч хүмүүний оюун ухааны хөгжилд хувь нэмэргүй юм, - гэж эхний оюутан хэллээ.
- Яг тийм, - гэж хоёр дахь нь зөвшөөрөв.
Эдгээр залуус идэш хүнсийг орчны нэг хэсэг гэж тоолгүй орхигдуулсан нь мэдээжийн хэрэг байлаа. Тэд хоёул сургуулийнхаа хүндэт оюутнууд бөгөөд хоёулаа ФайБэтаКаппа түлхүүрийн эзэн, эрдэм шинжилгээний хүрээний бүхий л төрлийн өргөмжлөл шагналыг хүртэж, багш нар болон бусад оюутнуудынхаа хүндэтгэлийг хүлээсэн, товчхондоо бүхий л төрлийн боловсрол сургалтын тогтолцоонд хамгийн шилдэг хэмээн үнэлэгдсэн оюутнууд билээ.
- Хэрвээ, удамшил болон орчны аль нь ч оюун ухааны хөгжилд нөлөөгүй юм бол бидэнд өдийг хүртэл заасан зүйлс худал болох нь, - хэмээн эхний оюутан өгүүлэв.
- Гэхдээ бидэнд заасан зүйлс баримтад тулгуурласан шүү дээ, - гэж хоёр дахь оюутан мэтгэлээ.
- Тэр үнэн. Тэгэхээр Хүүперийн хэлсэн худлаа болж таарах нь ээ.
- Хүүперийн хэлсэн зүйл худлаа гэвэл тэрээр хүүхдийн орны хөндлөвч мод, манжин идсээр ухаалаг болоогүй, бас тэгээд хоёр насандаа докторын зэрэг хүртээгүй, тэргэн дээрээсээ коллежийн оюутнуудад илтгэл тавиагүй байж таарна аа.
- Түүний хэлсэн үг худлаа бол наадах чинь үнэн болно.
- Түүний хэлсэн үг бол яахын аргагүй худлаа гэдгийг хоёулаа тогтоосон шүү дээ.
- Тэгсэн.
- Тэгвэл Хүүпер гэж байхгүй. Хэрвээ тэр одоо, өнгөрсөн болон ирээдүй цагт оршин байна гэвэл логикийн дүрэмд харш болно. Тиймээс тэрээр огт байхгүй, - хэмээн эхний оюутан бат итгэлтэй хэллээ.
Түүнийг энэ үгээ хэлж дуусав уу үгүй юу Хүүпер алга болж орхив. Бие нь цайрч эхэлснээ, тунгалаг боллоо. Тэгээд хэсэгхэн утаа пурхийгээд тэрээр оргүй алга боллоо. Түүнийг оршин байсан гэх аливаа баримт мэдээлэл бүгд мөнөөх хоёр логик сэтгэлгээтэй оюутны ачаар ямар ч ул мөргүй алга болов.
Арван жилийн дараа Хүүперийг алга болгосон өнөө хоёр оюутан Вашингтон хот руу явах галт тэргэнд сууж явна. Тэд хоёул алдар хүндтэй эрдэмтэд ба хүн төрөлхтөнд маш их нэмэр хандив оруулж, их сургуулийнхныхаа хүлээж байсан өндөр амжилтад бүх талаараа хүрчээ.
Нэг нь Манханттан төсөлд ажиллаж атомын бөмбөгийн боловсруулалтад хамаг цаг хугацаа, эрч хүчээ зориулжээ. Нөгөөх нь харин цоо шинэ хөнөөлт бактерийн төрөл илрүүлсэн нь дэлхийн бүхий л хүн амыг аравхан агшны дотор л хуйгаар нь устгаж мэдэх аюултай аж.
Хоёул Конгрессын хүндэтгэлийн одонг арван долоонтоо хүртэж, зэвсэгт хүчний хүрээнд олгодог бүхий л одон медалийг гүйцээсний дээр тэдний нэрээр АНУ-ын Тэнгисийн цэргийн ёслолын хорин буудлага үйлдэж хүндэтгэл үзүүлсэн, Үндэсний аж үйлдвэр эрхлэгчдийн холбооны хүндэт гишүүн, Ерөнхийлөгчийн илтгэлд арван хэдэнтээ эш татагдсан, хүмүүн төрөлхтөнд тод томруун танигдсан сайн үйлстэнгүүд билээ.
- Юу гээч хө, - гэж эхний сайн үйлстэн яриа өдөв.
- Юу гэнэ ээ, - гэж удаах сайн үйлстэн хариулна.
- Хоёулаа нялх Хүүпер дээр алдаа хийсэн шиг байна аа.
- Яахлээрээ?
- Цаадах чинь хүүхдийн орны хашлага, манжин идсээр байгаад л дэлхийн хамгийн ухаантай хүүхэд боллоо гэж хэлээгүй юу.
- Тэгсээн.
- Идэш хүнс чинь орчны нэг хэсэг шүү дээ.
- Юу гэж байгааг чинь ойлголоо. Тэгэхэд хэлж байсан зүйл нь бидэнд зааж байсан зүйлстэй огт харшилсан юм огт алга.
- Тэгэхээр түүний хэлсэн үнэн байж.
- Хэлсэн зүйлс нь үнэн юм бол тэр ч гэсэн амьд байх ёстой юм байна даа.
- Яг тийм.
- Яг л логикийн дагуу.
- Тэгвэл Хүүпер амьд. Хэрвээ тэр одоо, өнгөрсөн болон ирээдүй цагт оршин байхгүй гэвэл логикийн дүрэмд харш болно. Тиймээс тэрээр зүгээр л байгаа, - хэмээн хоёр сайн үйлстэн эрдэмтэд бат итгэлтэйгээр хэллээ. Тэднийг энэ үгээ хэлж дуусав уу үгүй юу Хүүпер гэнэт хоосон агаараас үүслээ. Түс тас нүргэлээд, цахилгаан цахиж сүр үзүүлснээ өнөөх чинь хүүхдийн тэргэн дээрээ суусан хэвээр гал тэрэгний суудлуудын хооронд бий болов.
- Ноёд оо, - хэмээн тэрээр резинэн зуултуураараа тэдний нүүр рүү зангаад, - үүнээс хойш аливаа зүйлийг яаран бүү дүгнэж байгаарай даа, - гэж хэлэв.
Гэхдээ тэгнэ гэдгийг нь хэдийн мэдэж байлаа.
Орчуулсан: Д.Цогчулуун (ЧҮНДЖ)
Зөгнөлт – 4
2019.03.29
Зургийн эх сурвалж: https://www.dreamstime.com/stock-illustration-vector-sketch-illustration-buggy-white-background-image77273853
No comments:
Post a Comment