Бурхнаас гуйсан нүгэлтэй хүсэл

ХИС-ийн Сэтгүүлзүй, медиа технологийн тэнхимийн 2-р ангийн оюутан Н.Энхтэнгэр "БУРХНААС ГУЙСАН НҮГЭЛТЭЙ ХҮСЭЛ" хэмээх бүтээлээрээ "Алтан үзэг" сэтгүүл зүйн оюутны улсын наадмын тэргүүн шагналыг хүртжээ.

Түүнийг нь сая уншаад эмзэглэв, самсаа шархирав. Ийм амьдралыг өнөөдөр ч туулж байж мэдэх олон хүүхдүүдийг бодож сэтгэл өвдлөө. Аминчхан л бодол юм даа гэхдээ ийм айхтар амьдрал үзүүлээгүй аав ээждээ талархан сөгдье. Аав минь ээжид гар хүрэх битгий хэл ширүүхэн ч загнаж байгаагүй хүн дээ. Хөгшин аав, нагац аав хоёр маань ч бас ерөөсөө орон гэртээ ам мурийж хэрэлдэж байгаагүй улс байдаг юм.

Унших хаяг нь: http://www.ub.life/p/16592

КИНО СОНИРХОН ҮЗЭГЧИЙН СЭТГЭГДЭЛ

Ойрмогхон хэд хэдэн монгол кино харлаа. Уг нь харагдах байдал юм хум нь их гоё болжээ. Улаанбаатар ч сайхан харагдах юм. Гэхдээ л үзээд дуусахад урам хугарах нь их юм аа. Харилцан яриа, жүжиглэлт зэрэг мэдээжийн яриануудыг орхиод өөрт бодогдож явдаг зарим юмыг хэлье л дээ. Би зүгээр л үзэгчийн хувиар хувийн бодлоо хэлж байгаа гэдгийг бодолцон үзнэ үү.

Уран бүтээлч нар ямар сэдэв барьж, сэтгэлийн дуудлагаараа ямар кино хийх нь тэр улсын өөрсдийн асуудал мөн хэдий ч бас нэг том зургаа харвал их сайхан гэгээтэй юм хийж баймаар байна аа. Амьдралд болж бүтэхгүй юм байгаа нь үнэн, ядуу байгаа нь үнэн, архидан согтуурах явдал газар авсан нь үнэн, орон гэрийн хүчирхийлэл байгаа, салах нийлэх сүүлрэх явалдах явдал байдаг нь үнэн. Гэхдээ тэр болгоныг нэгд нэгэнгүй харуулах хэрэг байдаг ч юм уу. Гэр бүлийн нандин холбоотой, хүчтэй гэр бүлийг харуулахын тулд заавал аль нэгийг нь сорилтод оруулах албагүй л дээ. Хамтдаа бэрхшээлийг сөрж байгаагаар харуулж болно шүү дээ. Сэтгэлийн хаттай, хүчирхэг эмэгтэй хүнийг харуулахын тулд заавал өөр хэн нэгнийг муу хүн болгож харуулах шаардлага ч байхгүй гэж боддог. Хүчирхийлүүлж зовж байгаа, тэгээд тэрнийгээ ялан дийлж байгаа хүнийг харуулахдаа ихэвчлэн үйлдлийг нь шууд харуулах, тэгээд ялан дийлж байгааг нь ч бас яг эргээд нөгөө хүнд нь хүч хэрэглэж байгаагаар харуулдаг нь миний бодлоор тун буруу. Тэрийг үзсэн хүүхдийн сэтгэлд юу буух вэ? “Хүнийг ингэж хүчирхийлдэг юм байна. Эргүүлээд тэр хүнийг хүчирхийлж өшөөгөө авах нь зөв юм байна” гэсэн далд илгээмж үзэгчдэд очно шүү дээ. Ерөөсөө л хэрхэн хүчирхийлэл үйлдэх вэ гэсэн гарын авлага, сурах бичиг л болно.

Манайхан нэг гоё том том төсөл хэрэгжүүлмээр байна шдээ. Монгол хүн дэлхийг аварч байгаа маягийн ч юм уу, эсвэл ирээдүй рүү аялж байгаа ч юм уу. Яг ямар сэдэвтэй нь хамаагүй ч үзсэн хүн ирээдүйн талаар сайхан бодолтой үлдэх, хүүхдүүд “би том болоод ийм хүн болно оо” гэж бодогдохуйц нэг тиймэрхүү кинонууд хиймээр байна шүү дээ. Охин маань кино үзэх их дуртай. Ялангуяа ид шид, уран зөгнөлт чиглэлийн кинонуудад бүр дуртай. Үзэхээрээ “би Хэрмайони болно” эсвэл “Би Галадриэл” гэх мэтээр дүрүүдэд өөрийгөө оноож үздэг. Монгол кино үзэх дургүй. Үзэхээрээ ямар нэг дүр өмчилж авдаггүй.

Манайхан уран бүтээлч хүмүүсийг нийгмийн “соён гэгээрүүлэгчид” гэж хүндэтгэн үздэг байсан. Одоогоор бол манай хэд “улам бухимдуулагчид” болчихоод л байна. Сайхан юм хий л дээ. Дашрамд хэлэхэд, уйлуулсан болгон сайн бүтээл биш. “Сайхан кино болжээ. Зөндөө уйллаа” бол магтаал биш шүү. Муу кино үзээд “арай ч дээ” гэж сэтгэл шимшрэн уйлах үе байдаг.

Ингээд биччихсэн хойноо харсан чинь энэ сэтгэгдэл зөвхөн киноны бүтээлчдээр хязгаарлагдахгүй бололтой санагдаад явчихлаа.

Зургийг эх сурвалж: интернэтээс (http://www.indiaeducation.net/careercenter/masscommunication/film-making/)

Гөлийсөн муур

Саявтархан эхнэртэйгээ сугадалцаад алхаж явтал нэг муур яг буруу талаас гарч ирээд зам хөндлөн алхдаг юм даа. Тэгэхээр нь би:

- Өө нохой, муу гөлийсөн муур өврөөс гараад явчихлаа, гэхэд эхнэр асууж байна.
- Өврөөс гарахаар яадаг юм?
- Гарзтай шт.
- Өө тэгээд чинийхээс гарсан юм минийх рүү орчихно биз дээ?
- Юу гэсэн үг юм?
- Эмэгтэйчүүд чинь буруу энгэртэй дээлтэй байдаг биз дээ?
- Нээрээ тийм бил үү? гэсэн харилцан яриа болоод өнгөрч билээ.

Хүүхнээ зөв талдаа сугадаж явахын ач тус аа гэж.

Тинэйшиус ди - ӨРГӨЛ

Жак Блак ер нь күүл гар л даа. Байгаа байдал, тоглож байгаа кинонууд энэ тэр гээд л. Энэ дуун дээр гэхэд л зүгээр үлгэр ярьчихаж байгаа мөртөө ёстой хүүрнэн өгүүлнэ гэдэг шиг л балай авч байгаа юм. Үүнийг эс өгүүлэн үлгэрийг ярих ину:

ӨРГӨЛ

"Энэ бол дэлхийн хамгийн гоё дуу" өргөл. Эрт дээр үед манай энэ дүү Кайл бид хоёр урт гэгчийн замаар хамтдаа замын унаанд дайгдчих санаатай явж байлаа. Гэтэл гэнэт гялалзсан гялгар чөтгөр замын голд гараад ирэв. Тэгээд тэр хэлрүүн:

- Ертөнцийн хамгийн гоё дууг дуулахгүй бол сүнсийг чинь залгиж орхино шүү.

Тэгэхээр нь Кайл бид хоёр хоёр биенээ нэгэнтээ хараад, - Тэгье ээ, л гэлээ. Тэгээд толгойд орсон эхний дууг тоглож эхлэсэн нь харин яг дэлхийн хамгийн шилдэг дуу байж таарсан юм. Үнэхээр дэлхийн хамгийн гоё дуу байлаа. Нүд рүү минь хараад л үнэнийг мэдэж болно. Нэг дээр нэгийг нэмээд хоёр, ахиад нэгийг нэмбэл гурав болно гэдэг шиг л яахын аргагүй хувь тавилан байсан юм. Буман жилдээ ганц удаа ч юм уу наран гялайж, саран гийгүүлээд, өвс ургамал нахиалдаг. Муу адгуусны манарсныг хэлэх хэрэг ч байхгүй биз. Шөвгөр үзүүртэй сүүлээ шавхуурдаад л нам болов. Тэгээд биднээс асууруун:

- Сахиулсан тэнгэрүүд үү, таануус?

Хариуд нь бид:

- Үгүй чиш. Бид бол хүмүүс.

Рок. Энэ бол дэлхийн хамгийн шилдэг дуу биш ээ. Зүгээр л дуун өргөл. Дэлхийн хамгийн гоё дуугаа санаж чадахгүй байгаа. Үгүй ээ, үгүй. Тэр л хорвоогийн хамгийн гоё дуу байсансан. Экээнь охсон тэр нэг дуу хорвоогийн хамгийн сайхан дуу байсан юмсан. Хамгийн сонирхолтой нь юу гээч найзууд аа. Тэр нэгэн шөнө бидний дуулсан дуу одоогийн энэ дуунаас тэс ондоо байж билээ. Энэ бол зүгээр л дуун өргөл. Итгэж үзээрэй. Ай нөхөр минь чи тэнд байсан ч болоосой. Саналыг чинь сонсохсон. Ай сда. Бурхан минь. Бурхны авралаа гэж. Зогсож чадахгүйдээ бүр гайхаж орхисон доо.

Гээд үлгэр дуусвай. Дууны дундуур Жак Блакийн далжиганаж байгаа, ярианы өнгө өгсөж уруудаж байгаа нь үнэн донжтой. Арын бусад зэмсгүүд ч үнэхээр гоё. Марзганаад байгаа юм шиг мөртөө мангар сериүс. Тэртэй хоёр мянгаад оны эхээр Тинэйшиус дитэй, тэр тусмаа энэхүү Өргөлтэй, танилцуулсан "үүлэн үст" хэмээх мэргэн бууч Мэрсэр Хадбаатар анддаа талархаж явдгаа үүгээр илэрхийлсү.

Хөөе! Энд хүн байна уу?

Хөөе! Энд хүн байна уу? Сонсож байвал толгой дохиорой. Гэрт хүн байна уу? За, тайвшир даа. Чамайг жаахан гунигтай байгаа гэж сонссон. Гунигийг чинь нимгэлээд өгье. Дэмнээд босгоод өгье. Уужим амьсгаа аваад жаахан тайвширчих. Юу болсныг надад ярь. Бүгдийг нь хэрэггүй, зүгээр л юу болсныг товчхон л. Бас хаана чинь өвдөж байгааг.

Чамд хайртай гэж ойрд би хэлэл үү?

Арван жил яахын аргагүй хурдан өнгөрчээ. Ай даа, чамайгаа хайрлахгүй байх арга алга л. Биеэн тасдаад гаргаж өгсөн бээлийн чинээ жаахан охин чинь том том ярьсан бие хүн болчихож. Бэр, хүргэн гэж хоёр талдаа бишүүрхэнгүй очицгоож байсан улс одоо аль хэдийн хүү, охин нь болж дотноссон байна. Арван жилд юуг эс үзэв дээ, хоёулаа. Алдаа ч байсан, оноо нь ч байсан. Халуун бүлээрээ хамтдаа байгаа маань л хамгийн сайхан нь юм даа.

Хайртай хүнтэйгээ хуваалцсан аз жаргал л чухам аз жаргал гэж ярьдагсан. Чамайгаа инээлгэх би хамгаас дуртай. Олон юм бодохгүй охинтойгоо хамт намайг шоолж чанга хөхрөхөд чинь миний хамаг асуудал нам гүмтэй хамт алга болох шиг санагддаг. Олон нийтийн газар тэнэг үйлдэл хийж чамайг инээлгэх бас гоё байдаг. Хүмүүсээс ичих, намайг шоолох хоёр мэдрэмж нүүрэнд чинь тодорч байгааг харж баясах хамгаас сайхан. Охинтойгоо зугаацаж байхыг минь харж зогсохдоо хайр ундруулан баясаж байгааг чинь би мэдэрдэг. Чинийхээ төлөө тэр мөчид би аз жаргалыг хамт эдэлдэг.

Салхин талд чинь алхаж нөмөрлөх би дуртай. Сэрүүн орой хүйтэн хөлийг чинь гэдсэндээ нааж дулаацуулах би дуртай. Ууртай байхад чинь улам дэвэргэж уурыг чинь барах бас сайхан байдаг. Уучлал гуйгаад гарын хоол ногоотой хуургаа хийж өгөх бас дуртай. Дулаан хөнжилдөө дугжирч байхад минь дуудаж босгоод шумуул алуулдагт чинь ч бас дуртай. Унтаж байхад ганцаараа баахан ярьчхаад сонссонгүй гэж бухимддагт чинь ч бас хайртай. Чамтайгаа хамт өнгөрөөж байгаа мөч бүхэндээ би хайртай. Цаашдаа ч бас олон жил хамтдаа байна гэхээр сэтгэл нэн дулаахан.

Америк зохиолч Хэнри Ван Дайк нэгэнтээ хэлсэнчлэн: "Хүлээж байгаа хүнд цаг хэт удаан, айсан хүнд түргэн, гашуудсан хүнд урт, баярласан хүнд богино, харин хайрлаж дурласан хүнд цаг хугацаа үүрд мөнх байдаг."

ЧАМДАА ХАЙРТАЙ ШҮҮ!

More than a manager

Өчигдөр тоглолт хүлээнгээ Бобби Робсоны тухай "More than a manager" гээд баримтат киног үзэв. Нас барахад нь хөлбөмбөгийнхөн тэр аяараа эмгэнэл илэрхийлж, гашуудаад тухайн үед бөөн юм болж байсан нь яахын аргагүй юм байна гэдгийг энэ киног үзэж байж ойлгов. Барсаг дасгалжуулж байсан гэдгийг нь мэддэг байсан ч муухай жийгдээд явсныг нь тэндээс бас мэдэв. Гөлийсөн күрэнүүд :P

Ер нь их сайхан өөдрөг, шаргуу дайчин хүн байжээ гэж бодогдов. Шоуриньо харин төгсгөл хавьд их аятайхан үг хэлчихлээ. Маш их үнэлж, хүндэтгэж явдаг юм байна. Их олон хүний хайрыг хүлээсэн болохоор мөнхийн хутгийг олсон гэсэнэрхүү утгатай юм. Яг сийрүүлбэл: "A person only dies when the last person that loves him dies." Монголчилбол: "Түүнд хайртай хамгийн сүүлийн хүн өөд болох хүртэл тухайн хүн амьдарсаар л байдаг" гэх маягийн. Саяхан гарсан Коко гээд хүүхэлдэйн кинон дээрхтэй ижил санаа юм уу даа гэж бодлоо.

Ер нь хувиа хичээж, довоо шарлуулаад явахын оронд хүн олонтойгоо, сэтгэл сайтай тус дэмтэй явбал ингээд үйл хэрэг нь үлдэж, нэр нь цагийг эзэлдэг юм байна даа гэж бодож явдаг маань улам л лавшрахуй.

Жич: Сайхан кино санал болгосон Nasanbat Khanoi анддаа талархмуй.

Москвагийн бороо

Бороо шаагисан Москваг санаж байна
Борхон нүд чинь жаргалтай байжээ
Тэгэхэд Терри нь халтираад унасан юм
Тэнгэрт хальсан бөмбөг нь "Баяртай" гэж хэлсэн

Москвагийн бороо зүүдэнд алсаас шивэрнэ эээээээ

Челси болон Юнайтедын домог болон мөнхөрсөн Жон Терри зодог тайлжээ. Баяртай!!

ТУУЛЬЧ БИЙДЛИЙН ҮЛГЭРҮҮД: АЗ ЖАРГАЛЫН УСАН ОРГИЛУУР (Ж.К.Роулинг)

Уулын орой дээр шидэт цэцэрлэг байдаг гэнэ. Өндөр хашаа, хүчирхэг шидээр хамгаалагдсан уг цэцэрлэгт аз жаргалын усан оргилуур байдаг гэлцдэг. Жилдээ ганц удаа, наран ургахаас шингэх хүртэл хамгийн урт үргэлжилдэг тэр өдөр аз жаргалгүй нэгэнд тэрхүү усан оргилуур өөд тэмцэх завшаан тохиох бөгөөд цэнгэг усанд нь булхаж чадвал үүрдийн аз жаргалыг олно хэмээнэ. Нэрлэсэн тэр өдөр үүр гэгээрэхээс өмнө хэдэн зуун хүн улс гүрний өнцөг булан бүрээс тус цэцэрлэгийг зорин иржээ. Эрэгтэй эмэгтэй, баян хоосон, залуу хөгшин, шидтэй шидгүй зүсэн зүйлийн хүмүүс харанхуйд нэгэн дор цугларч дор бүрнээ цэцэрлэгт орохоор сонгогдоосой хэмээн хүсэцгээнэ.

Ядарсан гурван шидтэн эмэгтэй цугласан улсын захдуухан нар мандахыг хүлээн зогсохдоо хамаг зовлонгоо ярилцаж, сэтгэлээ нээлцжээ. Эхний шидтэнийг Аша гэнэ. Хүнд өвчтэй тэрээр ямар ч анагаагч дээр очоод эдгэрсэнгүй тул аз жаргалын усан оргилуур түүнд тусалж насыг нь уртасгаж өгөх байх хэмээн найдсаар ирсэн ажээ. Удаах шидтэн нь Альтеда. Хорон санаат шидтэн орон гэрийг нь тонож, хамаг алт, шидэт савааг нь булаан одсон тул усан оргилуураас ядуу зүдүү амьдралыг нь дуусгаад, эд баялагтай болгож өгөхийг гуйхаар яваа юм. Харин гурав дахь шидтэнийг Амата гэх бөгөөд хайртай амраг нь хаяж одсоноос зүрх нь шархалж, гунигт автжээ. Усан оргилуур түүний уйтгар гунигийг үлдэн хөөж өгөх болов уу гэж санана. Гурван биенээ өрөвдсөн бүсгүйчүүд боломж гарч гэмээ нь хамтдаа усан оргилуур өөд зүтгэе хэмээн сэтгэл нэгджээ.

Үүрийн гэгээ бүрэнхий тэнгэрийг зүсэн гэрэлтэхэд хананд цав гарч цуурхай үүслээ. Цугларсан олон түрхрэн урагшилж, тус тусын зовлонг оргилуурт сонсгохоор шуугилдав. Ханын чанад дахь цэцэрлэгээс чөдөр өвс мушгиран мөлхсөөр гарч ирээд олны дундуур сүлжин эхний шидтэн Ашаг ороон татав. Цаадах нь удаах шидтэний гараас атгалаа. Альтеда гурав дахь шидтэн Аматагийн хувцаснаас чанга гэгч нь зуурав. Харин Амата дэргэд нь байсан эцэнхий муу морьтой унжгар хөлөг баатрын хуяг дуулганд орооцолдчихжээ. Чөдөр өвс гурван шидтэнийг чирсээр хананы цуурхайгаар ороход өнөөх хөлөг баатар ч мориноосоо ховхрон тэдэнд чирэгдсээр оджээ.

Уурлаж бас гутарсан олон ардын бухимдлын дуу өглөөний тэнгэрт нүргэлснээ ханын онгорхой хаагдахтай зэрэгцэн нам гүм болов. Хэдий санаандгүй боловч Аматаг илүү хүн дагуулаад ирлээ гэж Аша, Альтеда хоёр жигтэйхэн уурлалаа.

- Усан оргилуурт зөвхөн ганц л хүн булхах учиртай! Гурван биеийнхээ хэнийг оруулахаа шийдэхэд хэцүү байхад нэмээд нэгийг аваад ирэх гэж дээ, хэмээн тэд үглэнэ.

Хананаас чанагш нутагт Хийморьгүй эрхэм хэмээх нэрээр олонд танигдсан тэрхүү хөлөг баатар өөрт тохиолдсон энэ явдлыг тунгааж эхлэв. Гурвын гурван шидтэний эсрэг зүтгээд ид шидгүй, сэлэм жадны олигтой эрдэмгүй, эгэл эрчүүдээс ч онцгойроод байх юмгүй мань эрд ялан дийлж усан оргилуурт хүрнэ гэх найдлага огт алга байлаа. Тиймээс тэрээр өөрийн боломжоос татгалзаж, ханын цаана буцаж гаръя хэмээн нөгөө гуравт хэллээ.

Үүнийг сонсоод Амата цухалдаж орхив.

- Өө хулчгар аа! Алив наад илдээ барь, хөлөг баатар минь! Зорилгодоо хүрэхэд минь бидэнд тусла, - хэмээн тэрээр хөлөг баатрыг загналаа.

Тэгээд гурван шидтэн ганц хөлөг баатрын хамт шидэт цэцэрлэгийн гүн рүү явцгаав. Өглөөний наранд дурайх жимийн хоёр талаар элдэв төрлийн ховор ургамал, цэцэг жимс алаглан ярайна. Тэд ямар ч саадгүй явсаар усан оргилууртай уулын бэлд хүрэв. Гэтэл уулын бэлийг бүхэлд нь ороосон аварга мангас тэднийг хүлээж байлаа. Цүлхийсэн том, минчийсэн сохор цагаан өт байв. Дөхөж ирэхтэй нь зэрэг муухай нүүрээ тэдэн рүү эргүүлэн ийнхүү хэлэв:

“Гашуун зовлонгоо надад амсуулаач”

Хийморьгүй эрхэм илдээ сугалж мангасыг цавчтал илд нь хугарч орхижээ. Тэгэхэд нь Альтеда өт рүү чулуу шидэв. Аша, Амата хоёр ч мэддэг бүх шившлэгээ илгээж зам гаргахыг оролдсон боловч илд, чулууны нэгэн адил тусыг эс олов. Өт тэдэнд зам тавьсангүй.

Нар өндөрт хөөрөхийн алдад тамирдаж цөхөрсөн Аша мэлмэрүүлэн уйлж эхлэв. Тэгтэл өнөөх аварга өт нүүрээ түүний нүүрт хүргэн хацрыг нь даган урсах нулимсыг нь уулаа. Нулимсаар нь цангаагаа тайлмагцаа өт хажуу тийш мурилзан мөлхсөөр ойролцоох нүх рүү орж алга болов.

Өтийг алга болсонд баярласан гурван шидтэн, хөлөг баатрын хамт уул өөд өгсөж эхэллээ. Үдээс өмнө усан оргилуурт хүрэх юм биш үү? Уулын эгц энгэрээр дээш өгсөж явтал замын талд газар дээр ийнхүү сийлсэн байв.

“Арвин хөдөлмөрийнхөө шимийг амсуулаач”

Хийморьгүй эрхэм өөрт байсан ганц зоосоо уулын налуу энгэр дээрх өвсөн дээр тавьтал өнхөрсөөр доош унан алга болжээ. Гурван шидтэн, хөлөг баатрын хамт үргэлжлүүлэн дээш авирсаар л байсан боловч өч төчнөөн цагийн дараа бахь байдгаараа ганц ч алхам урагшилсангүй. Уулын оргил тэртээд, өнөөх бичиг өмнө нь хэвээр л байлаа. Үд хэвийж үдэш дөхөхийн хэрээр бүгдийн урам мохож эхлэхэд Альтеда бусдаас хурдан, улам шаргуу алхаж нөхдөө зоригжуулан, уриалж байсан боловч аанай л урагш огт ахиж өгдөггүй.

- Алив нөхөд минь, зоригтой! Хэрхэвч бууж өгөхгүй юм шүү, - хэмээн тэрээр аахилаад хөмсгөнд нь бөнжийх хөлсийг гараараа шудрав.

Хөлсний дусал гялалзсаар хөсөр унахад замыг нь хааж асан өнөөх бичиг ор мөргүй арилж, тэд дээш өгсөх боломжтой боллоо. Хоёр дахь саадыг давж чадсандаа бахдсан тэд оргил өөд аль хурднаараа цааш зүтгэсээр модод, цэцэгс алагласан оргилд болор мэт гялтганах усан оргилуурын барааг олж харав.

Хариугүй хүрдгийн даваан дээр оргилыг тойрон нэгэн горхи замыг нь хөндөлдөн урсаж байхтай таарлаа. Цэвэр тунгалаг горхины ёроол дахь цэгээн чулуун дээр ийнхүү сийлжээ.

“Элээсэн цагийнхаа эрдэнээс амсуулаач”

Хийморьгүй эрхэм бамбайн дээрээ сууж хөвөхийг оролдсон ч бүтэлгүйтэж, бамбай нь живж одов. Гурван шидтэн түүнийг уснаас татаж гаргаад горхин дээгүүр харайхаар оролдсон авч бас л чадсангүй. Энэ зуур наран тэнгэрийн хаяа руу улам гудайсаар. Аргаа барсан нөхөд горхины эрэгт сууж бичгийн утгыг тайлахаар бодоцгоов. Амата хамгийн түрүүнд учрыг оллоо. Тэрээр шидэт саваагаа дохиж өөрийг нь хаяад одсон амрагийн тухай хамаг сайхан дурсамжийг оюун санаанаасаа ялган горхины усанд хаяж орхив. Горхины ус дурсамжийг урсгахад оронд нь гишгүүр чулуунууд урган гарч гурван шидтэн, хөлөг баатрын хамт цааш гаран оргил руу явлаа.

Тэдний өмнө яралзах ховроос ховор цэцэг навч, ургамал модод дунд усан оргилуур мяралзан харагдана. Тэнгэр бадмааргийн өнгөөр улааран тунарч, тэдний хэн нь усан оргилуурт булхахаа шийдэх цаг тулгарав.

Хэцүү шийдвэр гаргахын урдаар хүнд өвчиндөө шаналсан хөөрхий Аша үхэтхийн унав. Оргилд зүтгэсэн хэцүү аянд хамаг тамираа барсан нь энэ ажээ. Гурван найз нь түүнийг усан оргил руу өргөөд явъя гэтэл үхлүүт өвчтэй Ашагийн бие хүрэхийн эцэсгүй өвдөж, нөхдөө болиулав. Тэгтэл Альтеда хавь ойрт байгаа хамаг хэрэгтэй гэж бодсон ургамал, навчнуудыг цуглуулж Хийморьгүй эрхмийн бортоготой усаар найруулж хандлаад Ашагийн ам руу цутгаж гэнэ. Тэр даруй Аша босоод ирэв. Шаналган зовоож байсан хамаг өвчин ор мөргүй алга болж, бүрэн илааршжээ.

- Би эдгэрчээ, - гэж тэрээр баярлан хашгираад. – Усан оргилуурт булхах хэрэггүй болов. Альтеда чи ор! гэлээ.

Гэвч Альтеда хормогчоороо дүүрэн ургамал түүгээд завгүй байлаа.

- Эдгэршгүй энэ өвчнийг анагааж чадсан юм чинь эрдэнэс алтыг хангалттай олох бус уу, Амата чи ор! – гэж тэр хэлэв.

Хийморьгүй эрхэм мэхийн ёсолж Аматаг усан оргилуурын зүг залахад цаадах нь толгой сэгсрэв. Хамаг харуусал, гомдлоо горхины усанд урсгасны дараа хуучин амрагийн харгис, өөдгүй занг нэхэн санаснаар барахгүй хаяад явсан нь харин ч золтой хэрэг болсныг тэрээр ухаарчээ.

- Бидэнд үргэлж эелдэг өгөөмөр хандаж байсны хариуд эрхэм та усан оргилуурт булхана уу! – хэмээн тэрээр Хийморьгүй эрхэмд найр тавьжээ.

Ийнхүү шингэх нарны сүүлийн туяа тэнгэрт цацрахтай зэрэгцэн зуу зуун хүмүүсийн дундаас сонгогдсон цаглашгүй их аз завшаандаа итгэж ядсан хөлөг баатар аз жаргалын усан оргилуурт орж явчихав. Нар шингэмэгц зэвэрсэн хуягтай Хийморьгүй эрхэм усан сангаас сүр жавхлантайяа гарч ирээд өөрийн харсан хамгийн эелдэг бөгөөд үзэсгэлэнтэй эмэгтэй Аматагийн өмнө өвдөг сөхрөв. Амжилтдаа бахадсан хөлөг баатар түүний гарыг, зүрх сэтгэлтэй нь хамт гуйсан бөгөөд Амата ч мөн адил өөрт нь тохирох жинхэнэ эр хүнийг олов хэмээн жигтэйхэн баярлажээ.

Гурван шидтэн хөлөг баатрын хамтаар гар гараа барилцан уулнаас буусан бөгөөд дөрвүүл урт удаан, аз жаргалтай сайхан амьдарсан ба тэдний хэн нь ч усан оргилуурын усыг ид шидгүй эгэл жирийн ус гэдгийг огтхон ч гадарлаагүй билээ.

АЗ ЖАРГАЛЫН УСАН ОРГИЛУУР ҮЛГЭРИЙН ТАЛААР
АЛБУС ДАМБЛДОРЫН ТЭМДЭГЛЭЛ

Аз жаргалын усан оргилуур үлгэр олны таашаалд нийцсэн мөнхийн бүтээлүүдийн нэг учраас Хогвартст зул сарын жүжигчилсэн тоглолт тавих цорын ганц оролдлогын сэдэв болсон юм.

Тэр үед ургамал судлалын багш байсан профессор Хэрбэрт Бийри [1] сайн дурын драмын уран сайханд зүрх сэтгэлээ өгсөн хүн байсан бөгөөд олонд таашаагдсан энэхүү хүүхдийн сайхан үлгэрээр сургуулийн ажилчид, сурагчдад Зул сарын бэлэг барья хэмээн санаачилсан билээ. Би тэр үед Хувиргахуйн ухааны залуухан багш байсан ба Хэрбэрт надад “тусгай эффект”-ийг хариуцуулсан нь бүрэн ажиллагаатай аз жаргалын усан оргилуур, гурван шидтэн хөлөг баатрын хамт дээш өгсөхийн хэрээр тайзны гүн рүү орж алга болох учиртай өвс ногоо бүхий жижиг уул байсан юм.

Миний үүсгэсэн усан оргилуур, уул хоёр захиалсан үүргийг тун сайн гүйцэтгэхээр хийгдсэн гэдгийг хэлбэл өөрийгөө магтаж онгирсон хэрэг болохгүй болов уу гэж найдаж байна. Харамсалтай нь жүжгийн үлдсэн хэсгийн талаар ингэж хэлэх арга даан ч алга даа. Шидэт амьтдын арчилгааны багш Силванус Кэттлбурны өгсөн аварга “өт” элдвээр аягласныг эс тооцоод хэлэхэд жүжгийн гамшигт үр дагаварт хүний хүчин зүйл ихээхэн нөлөө үзүүлсэн юм. Найруулагчаар ажилласан профессор Бийри хамар дор нь өрнөж байсан сэтгэл хөдлөлийн орооцолдооныг ер анзаарсангүй. Амата болон Хийморьгүй эрхмийн дүрд сонгогдсон хоёр сурагч хөшиг нээгдэхээс нэг цагийн өмнө хүртэл үерхэж байгаад салсныг, бас тэгээд нөгөө “Хийморьгүй эрхэм” маань “Аша”-д сэтгэлтэй болсныг тэр яаж ч мэдэх билээ.

Аз жаргалын усан оргилыг зорьсон нөхөд оргилд хүрч чадаагүй гэдгийг хэлэх нь илүүц биз. Хөшиг нээгдэж ч амжаагүй байхад профессор Кеттлбурнын “өт” (Ашвиндер [2] гэдгийг нь тэгэхэд мэдсэний дээр нэмээд Томруулах шившлэгтэй) гэнэт бөөн оч цацруулан тэсрээд их танхимаар нэг утаа, элдэв бутархай тарааж орхилоо. Миний уулын бэлд цацаж орхисон асар том галт өндгүүдээс нь гал авалцаж эхлэхтэй зэрэгцэн “Амата”, “Аша” хоёр маш ширүүн халз тулалдаж эхэлсэн бөгөөд профессор Бийри тэнэсэн шившлэгт өртөж, тайз дүрэлзэн шатаж түймэр дэгдэхэд хүмүүс их танхимаас зугтацгаав. Тэр үдшийн уран сайхны арга хэмжээ эмнэлгийн жигүүрийн бүрэн хүчин чадалд хүрснээр өндөрлөсөн юм. Их танхимаас утааны эхүүн үнэр арилж өгөхгүй хэдэн сарын нүүр үзсэн ба профессор Бийрийн толгой хэвийн хэмжээндээ орж, профессор Кеттлбурн тэнсэн харгалзах захиргааны арга хэмжээгээ [3] дуусгах гэж тэрнээс ч удаж билээ. Захирал Армандо Диппет үүнээс хойш аливаа жүжигчилсэн тоглолт тавихыг бүрмөсөн хориглосон бөгөөд энэхүү бахдам уламжлал өнөөг хүртэл Хогвартст хүчин төгөлдөр үргэлжилсээр байгаа билээ.

Манай золгүй тоглолтоос үл хамаараад Аз жаргалын усан оргилуур үлгэр нь Бийдлийн үлгэрүүд дундаас хамгийн алдартай нь боловч мөн л Шидтэн ба дэвхэрдэг тогоо үлгэрийн адил өөрийн гэсэн эсэргүүцэгчидтэй билээ. Яг энэ үлгэрийг Хогвартсын номын сангаас зайлуулахыг хэд хэдэн эцэг эх шаардаж байсан бөгөөд тэдний дунд Брутус Малфойн удмын, нэгэн цагт Хогвартсын Төлөөлөн Удирдах Зөвлөлийн гишүүн асан ноён Люшиус Малфой байсан нь цэвэр санаандгүй тохиолдол биз ээ. Ноён Малфой өөрийн хүсэлтээ ийнхүү сийрүүлэн бичсэн байсныг сонирхуулъя:

Шидтэн болон маглуудын эвцэлдэж байгаа тухай аливаа уран зохиолын болон баримтат номуудыг Хогвартсын номын сангаас зайлуулах хэрэгтэй. Би хүүгээ шидтэн магглтай сууж байгаа тухай өгүүлсэн зохиол уншаад өөрийн удмын цэвэр цусыг бохирдуулах санаа битгий аваасай гэж хүсэж байна.

Номыг зайлуулахгүй гэсэн миний шийдвэрийг Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн олонхийн саналаар дэмжсэн бөгөөд шийдвэрээ хамгаалж ноён Малфой руу би ингэж бичсэн билээ:

“Цэвэр цусны гэгдэх өрхүүд өөрсдийн садан төрлийн магл болон магл гаралтай өрхүүдийг ургийн бичгээсээ хасаж бусдыг хуурах замаар өөрсдийнхөө цусыг цэвэр гэж зарладаг билээ. Тэгээд ч зогсохгүй бөх зүрх гарган өөрсдийнх нь үгүйсгэдэг үнэнийг өгүүлсэн ажлуудыг хориглох шаардлага тавьж байдаг. Цусанд нь Магл цус холилдоогүй ганц ч шидтэн энэ хорвоо дээр байхгүй учраас энэ талаар өгүүлсэн аливаа бүтээлийг сурагчдын мэдлэгт хүрэх замаас зайлуулахыг ойлгомжгүй бөгөөд ёс суртахуунгүй хэрэг гэж үзэж байна.” [4]

Энэхүү захидал ноён Малфойн намайг Хогвартсын захирлын албанаас огцруулах, харин миний түүнийг Лорд Волдемортын хамгийн дуртай Үхэл идэгчийн байрнаас зайлуулах урт настай аяны эхлэл болсон билдээ.



[1] - Профессор Бийри төдий удалгүй ШТУА-д (Шидтэний Тайзны Урлагийн Академи) багшлахаар Хогвартсаас явсан ба энэ үлгэрийг аз нь харьсан гэж үзээд тайзанд тавихаас аль болох зайлсхийж явдгаа надад аминчлан ярьсан удаатай билээ. А.Д.

[2] - Энэ сонирхолтой амьтны талаар илүү дэлгэрэнгүй тодорхой мэдээлэл авахыг хүсвэл “Гайхамшигт адгууснууд, тэдгээрийг хаанаас олох вэ?” номыг уншина уу. А.Д.

[3] - Шидэт амьтдын арчилгааны хичээлийн багшаар ажиллах хугацаандаа профессор Кеттлбурн нийт жаран хоёр удаа тэнсэн харгалзах захиргааны арга хэмжээнд орж байсан. Миний өмнөх захирал профессор Диппет тэр хоёрын харьцаа байнгын түгшүүртэй байдаг байсан ба захирал түүнийг осолтой хүн гэж үздэг байлаа. Намайг захирал болох үед профессор Кеттлбурн харьцангуй томоожсон байсан нь түүнийг хөл гарын нэг бүтэн хагасаа алдаж амьдралын хэв маягаа төвшрүүлэхээс аргагүй болсных гэж үзэх улс байдаг билээ. А.Д.

[4] - Миний энэ хариултаас улбаалж ноён Малфой над руу олон тооны захидал илгээсэн нь ихэнхдээ миний ухаан саруул эсэх, эцэг эхийн минь тухай, бас миний хувийн ариун цэврийн талаар доромж утгатай байсныг энд дурдах нь илүүц биз ээ. А.Д.

Орчуулсан: ЧҮНДЖ Д.Цогчулуун (2018.07.31 №2)
Зургийн эх сурвалж: https://www.deviantart.com/etherealemzo/art/Fountain-of-fair-fortune-195812010

ТУУЛЬЧ БИЙДЛИЙН ҮЛГЭРҮҮД: ШИДТЭН БА ДЭВХЭРДЭГ ТОГОО (Ж.К.Роулинг)

(Үлгэр хоёр хэсгээс бүрдэх ба эхнийх нь үлгэрийн эх хувь, харин хоёр дахь нь тус үлгэрийн талаар Албус Дамблдорын бичсэн тэмдэглэл болно. Зарим нэг нэр томъёоны талаар Албус Дамблдор, Ж.К.Роулинг нар нэмэлт зүүлт, тайлбар бичсэн байсныг хаалтад оруулаад А.Д, Ж.К.Р хэмээн тэмдэглэв. Орчуулагч)

Найрсаг гэж жигтэйхэн нэгэн өвгөн шидтэн байжээ. Хамаг ид шидээ харамлаж нарийлалгүй хөрш, саахалтынхандаа тусалдаг байсан юмсанж. Тэгээд шидтэн гэдгээ илчлэхгүйн тулд элдэв ханд, шившлэг, ерөндгүүдийг нэгэн жижигхэн тогоонд өөрсдөө нэрэгддэг гэж ярих бөгөөд уг тогоогоо “миний азтай тогоо” хэмээн нэрийднэ. Зовлонд нэрвэгдсэн хүмүүс алс холоос түүнийг зорин ирэх бүрийд шидтэн огт төвөгшөөлгүй дуртайяа тогоогоо хутган зовлонг нь нимгэлж өгдөг байлаа.

Түмний хайрыг булаасан тэрхүү өвгөн шидтэн сайхан насалж, өтөл болсон хойноо хамаг зүйлээ хүүдээ өвлүүлэн таалал төгсжээ. Хүү нь харин сайхан сэтгэлтэй эцгээсээ тэс өмнөө зантай хүн байв. Тэрээр ид шидгүй хүмүүсийг цагийн гарз, дорд заяатай улс гэж үзэх ба хөршүүдэд ид шидээ хайр гамгүй зарцууллаа гэж эцэгтэйгээ байнга түр тар хийдэг байж л дээ.

Өвгөн эцгээ өөд болсны дараа хүү хуучин тогоон дотроос өөрийнх нь нэр дээр хаягласан багавтар боодолтой зүйл олжээ. Алт байгаасай гэж горьдсоор задалтал зөөлөн бандгар мөртлөө өмсөхийн аргагүй жижигхэн өрөөсөн шаахай гараад ирж гэнэ. Шаахайн дотор “Үүний хэрэг битгий гараасай хэмээн найднам, хүү минь” гэсэн зурвас хавчуулсан байв.

Өтөл насандаа ухаан самуурсан өвгөн хэмээн эцгээ хараасаар хүү өнөөх шаахайг тогоо руу буцаан чулуудаж, нөгөө тогоог хогийн сав болгохоор шийдэв гэнэ.

Яг тэр орой нэгэн ядруу эмэгтэй үүдийг нь тогшив.

- Ач охины минь биеэр дүүрэн батга шаваад зовоож гүйцлээ, - гэж тэр эмэгтэй хэлээд,
- Эцэг тань хуучин тогоондоо ханд нэрж өгөөд эдгээдэг бай..., - гэмэгц:
- Зайл! - хэмээн өвгөний хүү чанга орилон яриаг нь тасалж, - Танай тэр хүүхдийн батга сэлт надад огт хамаагүй, - гээд хаалгаа тасхийтэл хааж орхив.

Гэтэл галын өрөөнд тар няр хийгээд л нүргэлээд явчихлаа гэнэ. Шидтэн саваагаараа гэрэл гарган яваад ортол маш хачирхалтай юм болж, аавынх нь хуучин тогоо ганц хүрэл хөл ургуулчхаад, чулуун шалан дээр догонцож бөөн чимээ гарган байв. Шидтэн дөхөж очсон ч тогооны гадна талаар битүү батга шавсан байхыг хараад огло үсрэн холдлоо.

- Яасан балиар эд вэ? - гэж тэр уулга алдан хашхираад, тогоог үгүй болгохоор шившиж, улмаар цэвэрлэж ариутгах, тэгээд болохгүй болохоор нь гэрээс гаргах шид хэрэглээд тусыг эс олов. Ямар ч ид шид нөлөө үзүүлсэнгүй, тогоо дэвхэцсэн хэвээр түүнийг даган унтлагын өрөө рүү модон шатны гишгүүр бүрийг алгасалгүй тачигнуулан дагав гэнэ.

Батгатай муухай тогоо орных нь дэргэд түжигнэн дэвхэцсээр байсанд шидтэн огт унтаж чадсангүй. Маргааш өглөө нь ч ширээний хажууд догонцоод унд уулгасангүй. Түн, түн, түс, тас гээд хүрэл хөлөө дуугарган тогоо нь түүнийг дагаад салдаггүй, залуу шидтэн овьёосны агшаамлаа ч хараахан идэж амжаагүй байтал нь хаалга тогших сонсогдов.

Үүдэнд өндөр настай өвгөн зогсож байна.

- Миний илжиг алга болчихлоо, эрхэм ээ. Төөрсөн үү, эсвэл хулгайч авав уу мэдэхгүй. Илжиг минь байхгүй бол би худалдах юмаа зах руу аваачиж чадахгүй, тэгээд гэрийнхэн маань өнөө орой өлсөх гээд байдаг, - хэмээн өвгөн учирлалаа.
- Харин би бол яг одоо өлсөж байна! гэж шидтэн хашхираад хаалгаа саван хааж орхив.

Ганц хөлтэй тогоо түн, түн, тас, тас түжигнэсээр байлаа. Одоо бүр энэ чимээн дээр нь нэмэгдээд тогоон дотроос илжиг орилох, өлссөн хүмүүс янцаглах дуу цуурайтаж гарав.

- Дуугүй бол. Чимээгүй! - гэж шидтэн орилсоор хамаг ид шидээ гарган чармайсан ч батгатай тогоонынхоо дууг намсгаж чадсангүй. Өнөөх нь өдөржин араас нь даган янцаглаж, орилж, тачигнатал дэвхэцсээр байлаа.

Тэр орой гурав дахь удаагаа хаалгыг нь тогшив. Довжоон дээр нь залуухан бүсгүй зүрх шимшрүүлэн мэлмэрүүлсээр зогсоно.

- Үр минь хүндээр өвчилжээ. Надад туслаач. Эцэг тань намайг зовлон тулгарвал ирээрэй гэж захис...

Үгийг нь гүйцэд сонсолгүй шидтэн хаалгаа тас савав.

Харин өнөөх түйтгэрт тогоо нь амсар дүүрэн шорвог хүйтэн ус цэлэлзүүлж, шалаар нэг нус нулимс халгиулан, орилж, янцаглаад, батга үсчүүлэн дэвхэцсээр байлаа. Түүнээс хойш тэдний гэрт тусламж эрсэн хүн тосгоноос нэмж ирээгүй боловч тэдэнд учирсан зовлон бүрийг тогоо нь алдалгүй мэдээлсээр байлаа. Хэд хоногийн дараа гэхэд тогоо орилж, янцаглаж, батга үсчүүлээд зогсохгүй бүр нэмээд ханиалгаж, гулгиулж, хүүхэд шиг уйлж, нохой шиг гаслаад, муудсан бяслаг, гашилсан сүү, нялцгай биетнүүдээр цалгилж байлаа. Тогоо үргэлж дэргэд нь дэвхэрсээр байсан тул шидтэн огтхон ч унтаж, хооллож чадахгүй байсны дээр тогоог зайлуулах, зогсоох ямар ч арга байсангүй.

Эцсийн эцэст шидтэн тэсэхээ байжээ.

- Асуудал зовлонгоо надад хэлээч, - гэж тэрээр дэвхэцдэг тогоогоо дагуулсаар тосгоны замаар хашхиран явна.
– Ирээч. Эмчлээд өгье, засаад өгье, алжаал юуг чинь тайлаад өгье! Аавын хуучин тогоо надад байна, танд би тусалъя!

Дэвхцүүр бохир тогоогоо дагуулсаар тэр гудамж өгсөн, уруудан гүйж, зүг бүрд шившлэг илгээнэ. Нэгэн айлд жаахан охины батга унтах нойронд нь алга болж, алдагдсан илжиг алсаас өөрийн байрандаа эргэн дуудагдаж, хүнд өвчтэй нярай хүүхэд анхилуун өвсний үнэрт унтаад, эдгэрч сэрлээ. Уйтгар гуниг, өвчин зовлон нүүрлэсэн айл болгонд шидтэн чадлаараа туслахын хэрээр дэргэд нь дэвхрэх тогооноос гарах орилоон, янцаглаан, огиулах дуун намсаж, тогоо улам чимээгүй, гялгар, цэвэрхэн болсоор байв.

- За яаж байна даа, тогоо минь? - гэж наран ургахын алдад ядарсан шидтэн тогооноосоо асуулаа.

Түүний дотор нь шидэж орхисон өрөөсөн ганц шаахайг тогоо гулгин гаргаж ирээд, ганц хүрэл хөлдөө углууллаа. Тэгээд хамтдаа эргээд шидтэний гэр өөд дэгэнцэн одов. Тогооны хөлийн чимээ эс дуулдана.

Ингээд тэр өдрөөс хойш шидтэн эцэгтэйгээ адил тосгоныхоо ардуудад сайхан сэтгэлээр туслах болсон агаад тогоо нь дахин шаахайгаа тайлж дэвхцэхээ байсан юм гэдэг.

“ШИДТЭН БА ДЭВХЭРДЭГ ТОГОО” ҮЛГЭРИЙН ТАЛААР
АЛБУС ДАМБЛДОРЫН ТЭМДЭГЛЭЛ

Найрсаг хөгшин шидтэн нутгийн магглуудын (Ид шидгүй эгэл ардыг шидтэнүүд ингэж хочлон дууддаг. Орч.) зовлонгоор өөрийн хатуу сэтгэлт хүүд хичээл заажээ. Улмаар залуу шидтэний ухамсар сэргэж, ид шидгүй хөршүүддээ өөрийн шидийг ашиглан тусалж эхлэв. Энгийн сайхан үлгэр байна даа гэж бодсон хүмүүс байвал бас л гэнэн цайлган нөхөр болж таарах биз ээ. Магглуудад илэрхий найрсаг хандсан үлгэр, тэгээд магглуудад дуртай эцэг нь магглд дургүй хүүгээсээ хавьгүй илүү шидтэй байна гэж үү? Энэ үлгэр эх хувилбараараа, тэр үеийн ихэнх үлгэрүүд шиг шатаалгалгүй ингээд үлдэж, бидний үе хүртэл тэссэн нь харин ч гайхамшигтай явдал болжээ.

Магглуудыг ахан дүүсийн хайраар хайрлах тухай иймэрхүү үлгэр зохиож байсан нь Бийдлийг цаг үеийнхнээсээ анги хүн байсныг илтгэдэг. Арван тавдугаар зууны эхээр шидтэнүүдийг ангуучилж устгах явдал Европ даяар эрчээ авч эхэлж байсан. Хөрш магглын өвчтэй гахайг эмчлэх шившлэг нь өөрийгөө түүдэгт өрдүүлэх хүсэлт гаргаснаас өөрцгүй явдал гэдгийг тухайн үеийн шидтэнүүд маш сайн ухамсарласан байсан үе л дээ. [1] “Маглуудад бидний тусламж хэрэггүй” гэсэн түгээмэл ойлголт тухайн үед газар авч, шидтэнүүд ид шидгүй садан төрлөөсөө холдон холдсоор яваандаа Ид Шидийг Нууцлах Олон Улсын Хэлэлцээр 1689 онд байгуулагдаж, шидтэнүүд бүр мөсөн нуугдсан билээ.

Ер нь хүүхдүүд л болсон хойно бохир заваан дэвхэрдэг тогоог сэтгэлдээ тод томруун төсөөлсөөр байсан юм. Нэг талаас магглуудад найрсаг хандах үзлийг таслан зогсоох, нөгөө талаас батгатай муухай тогоог хэвээр үлдээх гэсэн хоёр шийдлийг зэрэгцүүлэхийн тулд арван зургаадугаар зууны дунд үеэс эхлээд энэхүү үлгэрийн өөр хувилбарууд шидтэн гэр бүлүүдээр тархаж эхэлжээ. Ийнхүү шинэчилсэн хувилбар дээр дэвхэрдэг тогоо гэмгүй цайлган шидтэнийг галт бамбар атгаж, хүрз сэрээгээр зэвсэглэсэн балмад зэрлэг хөршүүддээ хөөгдөж явахад нь аврахаар үсрэн гарч ирж, дайснуудыг нь залгилж байгаагаар дүрсэлдэг. Ихэнх нь дэвхэрдэг тогоонд залгиулсны дараа шидтэн үлдсэн хэдэн хөршүүдээсээ ид шидийг нь эсэргүүцэхгүй, тайван орхино гэсэн ам өчиг авч байгаагаар үлгэр төгсдөг. Амлалтынх нь хариуд харин тогоо ялимгүй зэрэмдэглэгдсэн хөршүүдийг нь амсраараа гулгиж гаргана. Өнөөг хүртэл зарим шидтэн хүүхдүүд (голдуу магглд дургүй эцэг эхчүүдийн) энэхүү шинэчилсэн хувилбараар энэ үлгэрийг төсөөлж явдаг ба эх хувилбарыг нь уншаад цочирдон гайхах нь их түгээмэл үзэгддэг.

Өмнө цухас дурдсанчлан “Шидтэн ба дэвхэрдэг тогоо” үлгэрийн нийтэд таалагддаггүй шалтгаан нь магглуудад найрсаг ханддагаар ганц хязгаарлагдахгүй. Нийтэд шулмын ав гэж танигдсан тэр үзэгдэл гаарахын хэрээр шидтэн айлууд нууц байдлаар амьдарч эхэлсэн юм. Өөрсдийгөө болон гэр бүлийнхнийхээ байгаа байдлыг ид шидээр далдалж, халхлах явдал ихэссэн. Ингээд арван долоодугаар зуун гэхэд магглуудтай гэр бүлийн харьцаа үүсгэж байгаа шидтэнүүд өөрсдийнхөндөө ч гэсэн ад үзэгддэг болж эхэлсэн байна. Магглуудад найрсаг хандсан шидтэнүүдийг янз бүрээр доромжлохоос [2] гадна тэдний ид шидийг сул дорой гэж үздэг болов.

Тухайн үеийн нөлөө бүхий шидтэнүүд (“Дайнч хувилгаан” сэтгүүлийн эрхлэгч Брутус Малфой гэх мэт) магглд дурлагч нар ерөөсөө скүибийн [3] хэрийн шидтэй гэж үзэх нь түгээмэл байжээ.

1675 онд Брутус ийнхүү бичиж байжээ:

"Магглын нийгэмд нааштай ханддаг шидтэн бүр ухаан мулгуу, маш бага ид шидтэй болохоор зөвхөн маггл гахайнуудаар хүрээлэгдэж байж л өөрийгөө хүчирхэг хэмээн мэдэрдэг гэдгийг бид баталгаатай хэлж чадах байна. Дорой шидийн хамгийн сайн илэрхийлэл нь ид шидгүй улсад талтай хандлагаар тодорхойлогдоно."

Гэвч дэлхийн хамгийн гарамгай шидтэнүүд [4] олны хэлдгээр магглд дурлагч нар байсан зэрэг няцаашгүй баримт нотолгоонууд харваас илэрхий байсан учир энэхүү бурангуй үзэл аяндаа устан алга болсон билээ.

Шидтэн ба дэвхэрдэг тогоо үлгэрийг эсэргүүцдэг сүүлийн шалтгаан нь өнөөг хүртэл зарим газар хэвээр байгаа. Өнөөх муу нэртэй Хорт мөөгний үлгэрүүдийг зохиосон Беатрикс Блоксамын (1794-1910) үгээр хэлбэл илүү ойлгомжтой байж магадгүй болов уу. Хатагтай Блоксам Туульч Бийдлийн үлгэрүүдийг “үхэл, өвчин, цус, хар шид, муухай баатрууд гэх мэт хүний хамгийн муу муухай бүхнийг даллан дууддаг эрүүл бус хандлагатай” учраас хүүхдүүдэд уншуулбал хор уршигтай хэмээн тодорхойлжээ. Хатагтай Блоксам Бийдлийн хэд хэдэн үлгэр тэргүүтэй олон хуучин үлгэрүүдийг цуглуулаад, өөрийнхөө үзэлд тааруулан шинээр бичсэнийгээ “бидний гэгээлэг бяцхан шүтээнүүдийн цэвэр тунгалаг оюуныг эрүүл, жаргалтай бодлуудаар дүүргэж, гүн нойрноос нь элдэв муухай зүүдийг хол байлган, цэцэг цэврүү мэт хиргүй гэнэн хонгор насыг нь хамгаалах” болно гэж үзсэн байдаг.

Хатагтай Блоксамын бичсэн Шидтэн ба дэвхэрдэг тогоо үлгэрийн цэвэр ариун, анхил танхил хувилбарын сүүлийн мөрүүдийг уншвал:

Тэгээд жижигхэн алтан тогоо булбарай ягаан хуруун дээрээ дэнжигнэн жингэнэсээр баярлан дэвхэцлээ! Жаалхан Виллихэн хамаг хүүхэлдэйнүүдийнхээ ёоёо гэсэн бөнжгөрхөн гэдэснүүдийг гоогоо болгосон ба жижигхэн тогоо зөндөө их баярласандаа Жаалхан Виллихэн ба түүний хүүхэлдэйнүүдэд зориулсан чихрээр дүүрч гэнэ ээ!
- Гялгархан шүдээ угаахаа мартуузай! хэмээн тогоо санууллаа.
Жаалхан Виллихэн дэвхрүүхэй тогоогоо баярлан тэвэрч, энхрийлэн үнсээд, хүүхэлдэйнүүддээ үргэлж тусалж, дахиж хэзээ ч унжгар, нунжгар царайлахгүй хэмээн тангараглажээ.

Хатагтай Блоксамын энэ үлгэрийг сонссон үе үеийн шидтэн хүүхдүүд нэг л хариу үйлдэл үзүүлдэг. Тэд эхэндээ өөрийн мэдэлгүй огиулаад, дараа нь тэр номыг бялба нүднэ хэмээн дайрцгаадаг юм.



[1] - Мэдээж жинхэнэ шидтэнүүд элдэв гадас, өргөс, дүүжлүүрээс зугтах чадварыг эзэмшсэн байдаг нь тодорхой. Лизетт де Лапины тухай Баббити Туулаймаа ба түүний тачигнан хөхрөх хожуул үлгэрийн талаар миний бичсэн тэмдэглэл дээрх тайлбарыг харна уу. Заримдаа шидтэнүүд алуулах тохиолдол гардаг. Амьд ахуйдаа дээдсийн хүрээнд тансаглаж, үхсэн хойноо Гриффиндорын цамхагт сүнс нь шүглэсэн шидтэн Сэр Николас де Мимси-Порпингтоныг барьж зооринд хорихдоо савааг нь хураагаад авчихсан учраас өөрийгөө цаазын тавцангаас шидийн хүчээр суллаж чадаагүй. Мөн шидтэн айлын ид шидээ хянах чадваргүй бага хүүхдүүд анхааралд ихээхэн өртөмхий, эмзэг байдаг байсан учраас тухайн үеийн шулмын ангууч магглуудад баригдах нь олонтаа байв. А.Д.

[2] - “Шавар балбагч”, “Баас долоогч”, “Шаар шимэгч” зэрэг хараалууд энэ үеэс гаралтай. А.Д.

[3] - Скүиб гэж шидтэн эцэг эхээс төрсөн ид шидгүй хүнийг хэлдэг. Маш ховор тохиолддог. Харин ид шидгүй эцэг эхээс шидтэн төрөх нь хавьгүй түгээмэл. Ж.К.Р.

[4] - “надаас авахуулаад”, А.Д.

Орчуулсан: ЧҮНДЖ Д.Цогчулуун (2018.07.24 №1)
Зургийн эх сурвалж: https://www.deviantart.com/hogwartshobbitjedi/art/The-Wizard-and-the-Hopping-Pot-346691122

Бийдл туульчийн үлгэрүүд

Бийдл туульчийн үлгэрүүд

Эртний эх бичээсээс орчуулсан Хэрмайони Грэйнжер
Ж.К.Роулинг

Танилцуулга

Бийдл туульчийн үлгэрүүд нь залуу шидтэн охид, хөвгүүдэд зориулсан үлгэрүүд юм. Хэдэн зууны турш ард түмний дунд ам дамжин яригдаж, уншигдсаар ирсэн Дэвхэрдэг тогоо, Аз жаргалын оргилуур зэрэг үлгэрүүдийг нь Хогвартсын сурагчдын сайн мэддэгээрээ Маглуудын (ид шидгүй хүмүүс) Үнсгэлжин, Нойрсож буй гоо бүсгүйн үлгэрүүдтэй дүйцэхүйц билээ.

Бийдлийн үлгэрүүд нь олон талаараа манай шидэт үлгэрүүдтэй төстэй, тухайлбал, сайхан сэтгэлтэн ихэнх тохиолдолд шагналаа авдаг бол хорон санаат шийтгэлээ эдэлнэ. Гэвч нэг маш тодорхой ялгаа бий. Маглуудын шидэт үлгэрт гол баатруудад тулгарах саадын үр үндэс нь ид шид байх нь түгээмэл. Хорон санаат шулам амтат алиманд хор шингээх, эсвэл гүнжийг зуун жилийн гүн нойронд автуулах, хунтайжийг харахын эцэсгүй муухай адгуус болгон хувиргах гэх мэт. Харин Бийдл туульчийн үлгэрүүдэд гол баатар залуус, бүсгүйчүүл нь өөрсдөө ид шид хийж мэддэг хүмүүс боловч яг л энгийн бидэнтэй адил элдэв хүндрэл, саад тотгортой тулгарч байдаг. Үе үеийн шидтэн эцэг эхчүүдэд “ид шид бол асуудлын шийдлээс гадна эх үүсвэр юм” хэмээх амьдралын чухал хичээлийг хүүхдүүддээ тайлбарлахад Бийдлийн үлгэрүүд ихээхэн тус болсоор иржээ.

Эдгээр үлгэрүүд болон магл үлгэрүүдийн хоорондох өөр нэг томоохон ялгаа нь гэвэл Бийдлийн шидтэн бүсгүйчүүд нь магл үлгэрийн бүсгүйчүүдээсээ хавьгүй идэвхитэй байдаг. Аша, Альтэда, Амата, Баббитти Раббитти зэрэг шидтэн бүсгүйчүүд тавтай нойрсож эсвэл гээгдсэн шаахайг нь авчирч өгөхийг хүлээн дэмий суухын орон хувь тавилангийнхаа төлөө өөрсдөө зүтгэцгээдэг. Энэ хэдээс арай өөр ганц хүн байгаа нь “Хувилгааны үсэрхэг зүрх” үлгэрийн нэр тодорхойгүй залуу бүсгүй бөгөөд хэдийгээр манайхны үлгэрийн гүнжээс гарахуйц авир гаргасан боловч түүний хувьд үлгэр амар сайхандаа жаргаж төгссөнгүй.

Туульч Бийдл арвантавдугаар зуунд амьдарч байсан бөгөөд амьдралынх нь ихэнх хэсэг машид нууцлаг байдаг. Ямар ч байсан Йоркширт төрсөн нь мэдэгддэг ба үлдэж хоцорсон ганц модон цээж баримлаас нь харвал бавгар сахалтай нэгэн байсан бололтой. Үлгэрүүд нь түүний үзэл бодлын үнэн тусгал байсан гэж үзвэл, тэрээр маглуудад нааштай ханддаг бөгөөд тэднийг хорон санаат, өстөн дайсан гэхээсээ илүү зүгээр л үл мэдэгчид гэж үздэг байсан бололтой. Мөн тэрээр Хар шидээс ихээхэн жийрхэж, шидтэнүүдийн хамгийн муу талууд нь өөрсдийн авъяас чадварыг зөвхөн хүмүүсээс л гарч болох харгис хэрцгий, хайхрамжгүй, бас аархуу зангаар хэрэглэснээс болж тодордог хэмээн итгэдэг байжээ. Түүний үлгэрт ялгуусан амжилт олж буй залуус, бүсгүйчүүл нь хүчирхэг шидтэн биш харин төлөв даруу, ухаалаг, цэцэн цэлмэг хүмүүс байдаг.

Түүнтэй ижил араншинтай орчин цагийн шидтэн байсан нь мэдээж Мерлиний нэгдүгээр зэргийн одонт, Хогвартсын ид шидийн ухааны сургуулийн захирал, Олон улсын шидтэнүүдийн холбооны ерөнхий толгойлогч, Визенгамотын тэргүүн хувилгаан, профессор Албус Персивал Вулфрик Брайан Дамблдор билээ. Хэдийгээр үзэл бодол ойролцоо нь илэрхий боловч түүний Хогвартсын сан хөмрөгт гэрээслэн үлдээсэн эд зүйлсийн дотор Бийдл туульчийн үлгэрүүдийн тухай тэмдэглэл, өгүүллүүд байсан нь ихээхэн сонирхолтой олдвор болсон юм. Өөртөө зориулж бичиж байсан эсвэл хожим нийтлүүлэхээр зэхэж байсан эсэх нь тодорхойгүй боловч Хогвартсын одоогийн захирал профессор Минерва МакГонагаллын зөвшөөрөн соёрхсоны дагуу профессор Дамблдорын эдгээр тэмдэглэлүүдийг, тус үлгэрүүдийг Хэрмайони Грэйнжерийн цоо шинээр орчуулсны хамтаар ийнхүү хэвлэн нийтэлж байгаа болно. Шидтэний түүхэн замнал, хувийн дурсамж, бас үлгэр бүрийн амин сэдвийн дагуух оюун гэгээрүүлсэн мэдээлэл бүхий Профессор Дамблдорын нэмэлт тэмдэглэлүүд нь шинэ үеийн залуу шидтэн болон магл уншигчдад Бийдл туульчийн үлгэрүүдийг таашаан уншихад онцгой дэм болно хэмээн бид найдаж байна. Түүнийг биечлэн таньдаг байсан олон хүмүүс энэхүү номоос олсон орлого бүхэн Хүүхдийн сайн сайхны төлөөх сайн үйлийн аянд хандивлагдана гэдгийг мэдсэн бол профессор Дамблдор нэн даруй гар сунган туслах байсан гэдэгт итгэж байгаа билээ.

Профессор Дамблдорын тэмдэглэлүүдэд нэг жижигхэн тодруулга хийсэн нь дээр байх гэж үзэж байна. Бидний мэдэж байгаагаар эдгээр тэмдэглэлүүдийг Хогвартсын одон орон судлалын цамхаг дээрх эмгэнэлт явдал болохоос барагцаалбал 18 сарын өмнө бичсэн гэдэг нь тодорхой байдаг. Саяхан дууссан шидтэний дайны түүхийн талаарх мэдээлэлтэй хүмүүс (Харри Поттерын амьдралын тухай долоон боть номыг уншсан хүмүүсийг энд оруулж болох юм) профессор Дамблдорыг сүүлийн үлгэрийн талаар өөрийн мэдэж байгаагаас хавьгүй багыг тэмдэглэлдээ оруулсан байгааг мэдэх болно. Тэгж танаж бичсэний учир нь магадгүй Дамблдорын хамгийн ойрын, хамгийн алдартай шавьдаа олон жилийн өмнө хэлж байсан үгэнд оршиж байж ч болох юм.

“Энэ бол гайхалтай бас гамшигтай эд, тийм ч учраас анхааралтай, нандигнаж хандах нь зүйтэй.”

Түүнтэй санал нийлэх эсэх нь төдийлөн хамааралгүй ч профессор Дамблдорыг ирээдүйн уншигчдыг өөртэйгээ адил алдаа гаргаж, хохирохгүй байгаасай хэмээн тунгаасныг нь уучлан үзэж болно гэж бид бодож байна.


Ж.К.Роулинг
2008 он

Тэмдэглэлийн тухай тэмдэглэл

Профессор Дамблдорын тэмдэглэлүүд шидтэн уншигчид руу хандан бичигдсэн бололтой байсан тул би зарим хэсэгт маглуудад ойлгомжтой байлгах үүднээс тайлбар зүүлт оруулсан болно.

ЖКР

(Үлгэрүүд тун удахгүй ЧҮНДЖ хуудаснаа)

"ХҮҮХДЭЭ УЙЛУУЛСАН НЬ" цувралаас...

(Red Turtle киног үзээгүй бөгөөд ойрын үед үзэх гэж байгаа хүн байвал энэ постыг алгассан нь бараг дээр байх. Яг үйл явдлыг нь ярихгүй ч санаа өгч магадгүй зүйлс байгаа тул зайлсхийгээрэй. Анхааруулсан шүү.)

Хэд хоногийн өмнө хүүхэдтэй цуг үзэх киногоо сонгох гэж хэсэг суулаа. Компьютер дээр байсан ДиСигийн цувралууд, Диснейгийн кинонуудыг гүйцээсэн бөгөөд заримыг нь хэдэнтээ давтан үзсэн тохиолдол байсан тул шинэ юм үзэхийг эрмэлзэв. Студио Гиблигийн кинонуудыг манай атаман нэг л тоож өгдөггүй. Хэлийг нь ойлгохгүй байна гэдгээр шалтаглаад тойроод гүйчих юм. Уг нь Мононокэ гүнж, Сэн энэ тэр гээд күүл мөртөө хөөрхөн охид байгаад байдаг. Тэгээд тойрч тойрч байгаад дараа ганцаараа үзье дээ гэж бодож байсан “Red turtle” киног эхлүүлчихлээ. Нөхөр эхэндээ нэлээн дургүй сууж байна. Сүүлдээ бүүр атийчихсан аймаар анхааралтай үзээд л байна.

Киноны дундуур бидний харилцан ярилцаж байсан үгсийн заримыг сийрүүлвээс:
- Далайн усыг яагаад ууж болдоггүй юм бэ?
- Борооны ус яагаад цэвэр байдаг юм?
- Азтай ах юм аа.
- Азгүй ах юм аа.
- Хөөрхий яст мэлхий үхчихлээ... Яагаад хүмүүс амьтан алдаг юм бэ?
- Эмэгтэй нь нүцгэн байх шиг байна!!
- Аав ээж хоёр нь үхчихсэн үү?
- Ээжийнх нь хөлнөөс цус гарч байна.
- Энэ хүү нь хаачих гээд байна? Ээжийг хаяад явчихаж байгаа юм байх даа???!
- Энэ хүү нь яагаад гуниглаад байгаа юм бол?
- Би л лав та хоёрыг хэзээ ч хаяж явахгүй!!
- Энэ хүү нь тэгээд хаашаа явж байгаа юм бол?
- Хань гэж юу юм?
- Хүү нь аягүй бол үхчихсэн байх аа. Хаана очсоныг нь гаргахгүй байна.
- Энэ ах яачив? Үхчихсэн үү?
- Яагаад үхчихэв?
- Эмэгтэй нь яагаад усан дотор зогсоод байна? Живэх гэж байгаа юм уу?
- Ямар гунигтай юм бэ.....
- Мэлхий болчихлоо. Яст мэлхий болчихлоо.
- Энэ яагаад яст мэлхий болчихов оо?
- Та яагаад надад ийм кино үзүүлж байгаа юм бэ?
- Яагаад дандаа ийм уйлуулдаг кино татаад байдаг юм бэ???

гээд цурхиртал хэсэг уйлав аа хөөрхий. Амьдрал ийм байдаг, хүн анхнаасаа ганцаараа байж байгаад, ханиа олж гэр бүл үүсгээд, хүүхэд нь ч бас цааш салбарлаад өөрийн гэрийг үүсгээд явдаг, хүүхэд шуухад нь явахаар аав ээж нь хоёулхнаа үлдээд, тэгээд өөд болцгоодог гээд амьдралыг ерөнхийд нь тайлбарлаж өгөөд нэмэр болсонгүй, эцсийн бүлэгт би шал дэмий кино татаж үзүүлсэн хүн болоод буруутаж дуусав. Ер нь тэгдийм дөө. Дандаа л миний буруу болдын. Тхх. Угаасаа.

#ЭнэрлэнгийнЯриа 

БАЯРТАЙ, САНТИ!

Нарлаг Испанийн Малагаас арвантавхан саяар хулуусан эрдэнэ мину.

Хөлбөмбөгт хэлж ирдэггүй хийсч ирдэг гэмтлээс болж Арсеналынхаа төлөө сүүлийн жил хагас бараг тоглосонгүй. Хийлгэсэн хагалгаа нь бүтэлгүйтэж үхжил явагдаад ахиллын өсгийнөөс 8 см хүртэл идэгдсэн байсан гэж сүүлд уншиж байсан. Бараг босоод алхаж байвал дээдийн заяа гэж эмч нар хэлсэн гэнэм. Гарын шивээстэй хэсгийг арьснаас авч өсгийний арьсыг нөхсөн зургийг нь харж сэтгэл эмзэглэж л байлаа. Гоолдох бүрдээ гарт нь шивээстэй охиныхоо нэрийг үнсдэг байсансан.

Анх ирэхэд нь энэ шавилхан нөхөр ч дээ гээд жаахан эргэлзэнгүй байсан ч удалгүй бүхний хайртай тоглогч болчихсон байж билээ. Ихэнх тоглогч нар баруун, эсвэл зүүн хөлөөрөө тоглодог бол мань эр хоёулангаар нь яг ижилхэн тоглодог. Тэр чинээгээрээ маш аюултай байдаг байж билээ. Намхан нөхрийг айлынхан биедээд дээрэлхээд гараад ирэх байх гэхээр огт биедүүлэхгүй, бөмбөгөө ч алдахгүй жижигхэн зайнд ёстой ганган амьтан байлаа даа. Халл Ситид хийдэг тэр чөлөөт цохилт уу? Ай даа.

Арсеналын ютүб сувгийн видеонуудыг хааяа үзнэ ээ. Нөхөр тэнд байнга инээж л явна. Ер нь бэлтгэлийн үеийн зураг, бичлэг харж байхад тувт мишээл тодруулж явдаг. Ер нь хүмүүст тоглолтоороо ч тэр, харьцаагаар ч тэр баяр баясгалан төрүүлж явдаг хүн шиг харагддаг. Зургаахан жил болоод явж байгаа ч зохих ёсоор хүндэтгэлтэй үдэж өгч чадсангүй дээ. Аз тохиож ямар нэг клубтэй гэрээ байгуулж чадвал олон жилийн өмнө Эдуардод алга ташсан шиг Ашбуртон Гровсдоо түүнд зориулан дуугаа дуулж, алга нижигнүүлэн таших болтугай!

Өө-өө Сан-ти Ка-зооо-рлаааа
Өө-өө Сан-ти Ка-зооо-рлаааа
Өө-өө Сан-ти Ка-зооо-рлаааа

Freddie Mercury - I Was Born To Love You

Чамайг хайрлах гэж л би мэндэлсэн юм
Цохилох зүрхнийхээ булгилах тоолонгоор
Чамайгаа би асрахаар төрсөн юм, тийм,
Урсан өнгөрөх өдөр бүр,
Ойлгооч.
Чамайг хайрлах гэж л би мэндэлсэн юм
Цохилох зүрхнийхээ булгилах тоолонгоор
Чамайгаа би асрахаар төрсөн юм, тийм,
Урсан өнгөрөх өдөр бүр,

Чи зөвхөн надад заяагдсан ижил минь
Би харин чиний залуу
Чамайг надад л зориулж бүтээсэн
Зөвхөн миний цорын ганц экстаз
Чиний хайрыг булаах ганц боломж өгье гэвэл
Тэр л ганц боломжийн төлөө юу ч хийхээс буцахгүй би

Азаа үзье чиний төлөө би
Аядуу зөөлнөөр дурлалцах гэсэн юм би чамтай
Мөрөөдөлдөө хөтлөгдөж харалган болжээ би
Миний мөрөөдөл харин үргэлж биелдэг
Энэ бүхэн надад тохиолдож байгаад
Итгэж би ерөөс чадахгүй нь
Үнэхээрийн гайхамшигтай
Сайхан мэдрэмж төрж байна

Чамайг хайрлах гэж л би мэндэлсэн юм
Цохилох зүрхнийхээ булгилах тоолонгоор
Чамайгаа би асрахаар төрсөн юм, тийм,
Урсан өнгөрөх өдөр бүр,
Чамайг би хайрламаар байна
Чиний гэсэн юм бүхнийг би хайрлан биширнэ
Чамайгаа би хайрламаар байна, хайрламаар байна, хайртай
Чамайг хайрлахаар мэндэлсэн
Чамайг хайрлахаар мэндэлсэн
Тийм ээ, чамайг хайрлахаар би мэндэлсэн
Чамайг хайрлахаар мэндэлсэн
Чамайг хайрлахаар мэндэлсэн
Урсан өнгөрөх өдөр бүр чамайг хайрлахаар би мэндэлсэн.

Үнэхээрийн гайхамшигтай
Сайхан мэдрэмж төрж байна

ВЭНГЭР АУТ

Арсэн Вэнгэр энэ улирлыг дуусгаад ажлаа өгөхөө зарлаж Гүүнервэрст тэсрэлт болов.

Сүүлийн хэдэн жилд урьдын хүчирхэг Арсеналаас нэр л үлдсэн байна гэдгийг хаа сайгүй ярьцгааж байна. Ана мана үзэлцдэг байсан Юнайтедын домогт тоглогч нар хуучны ногоон зүлгэн дээрх ширүүн тулаануудыг дурсахдаа тоглолтын өмнө хонгилд байхаас эхлээд л тоглогчдыг харж сүрддэг байсан тухайгаа ярьж, одоогийн бүрэлдэхүүнийг тавлаастай. Яагаад ийм байдалд хүрэв. Арсеналд анх ирэхдээ шинэ цагийн түүчээ болж, Арсеналын төдийгүй Английн хөлбөмбөгийн хөгжлийг шинэ шатанд гаргаж ирсэн хэмээн хүн бүр түүнийг үнэлдэг. Үнэхээр ч түүний Арсенал дахь эхний хэдэн жил амжилтаар дүүрэн байсан. Английн Премьер лигийн алтан цомтой клуб манайхаас өөр байхгүй шүү дээ.

Кристофер Ноланы Харанхуйн хөлөг баатар дээр Бэтмэний тухай прокурор Харви Дэнтийн хэлдэг үг сүүлийн хэдэн жил тувт Арсэн Вэнгэрийг санагдуулаад байдаг болсон юм. “Баатар чигээрээ үхэх юм уу хэт удаан амьдраад дайсан болж хувирах болно” гэж Бэтмэнийг хэлдэг ч эцсийн дүнд өөрийгөө хэлсэн байдаг. Яг энэн шиг цагтаа Арсеналын гэрэл цацруулсан хөлөг баатар байсан Арсэн Вэнгэр өнөөдөр ингээд WengerOut гэж хөөгдөхдөө тулжээ. Өөрийнх нь л буруу. Уржнан, тэрний урд жил, үгүй байг гэхэд өнгөрсөн жил нэр төртэйгээр салах ёс хийгээд явж болох байсан ч өөрөө тэгэхийг хүсэлгүй хайртай хэмээн зарладаг клубээ нуман тулгуурт оруулан байж хоёр жилийн гэрээ шинэчлэн байгуулсан. Гэрээгээ сунгах үгүйгээ зарлалгүй хэт удаан хүлээлгэсэн нь тоглогчдын сэтгэлзүйд сөргөөр нөлөөллөө гэж өөрөө ч өнгөрсөн зун хүлээн зөвшөөрсөн.

Миний мэдэхийн л Арсенал үргэлж шилжилтийн байдалд байсан клуб. Намайг дэмжиж эхэлдэг жил клубын ахлагч Патрик Виеираг зарчихсан. Цаадах нь явах дургүй байсан л гэдэг. Гэхдээ зарчихсан. Дараа нь Деннис, тэгээд Пирес, Люнберг, Анри гэхчлэн ойр ойрхон том нэрнүүдээс хагацаж гарсан. “Михайлд нэг бодол бий” гэж бүгд итгэж байсан болохоор юу ч хэлээгүй. Жилийн жилд л Арсенал үнэхээр гайхамшигтай сайхан хөлбөмбөг үзүүлж бахдам тоглож байсан ч нэг жижигхээн юм л дутаад байгаа юм шиг санагддаг байлаа. “За дараагийн улиралд Өвгөн учрыг нь олчихно оо” гэж бүгд найдсаар. Арсеналын залуус юу юугүй л пижигнүүлээд алга болно доо гэж хүн болгон дотроо эмээгээстэй. Юнайтедын 92 оны төгсөгч нар шиг үе тэнгийн шижигнэсэн залуус гарч ирэх нь үү гэж нэг хэсэг айлгасан шүү. Фабрегас, Хлеб, Фламини, Насритангууд. Аргагүй шүү дээ цоо шинэ цэнгэлдэхэд орсон банк, зээл энэ тэр гээд өч төчнөөн дарамтан дунд өдий зэрэгтэй яваа нь их юм гэж гүүнерүүд түүнийг өмөөрч байв. Анх цэнгэлдэх сольж байхад “Арсенал удахгүй аварга том цэнгэлдэхэд орж байгаад тивийн аваргуудын төлөө Барса, Баерн тэргүүтэнтэй ана мана үзэлцдэг болно” гэсэн амлалт өгч байсныг санаж байна.

Манайх шинэ цэнгэлдэхийн өрийн дарамтан доор “тарчилж” байх тэр үед Баерн бас шинээр цэнгэлдэх босгоод тийшээгээ нүүж орсныг хэн ч ярьдаггүй. Тэр хугацаанд тэд лав манайх шиг ингэж чацга царайлаагүй байх шүү. Магадгүй сайн тоглодог байсан болохоор нь өмөөрч шалтаг хэлэх шаардлага гараагүй ч юм бил үү. Ингээд нэг л мэдэхэд “шинэчлэл”, “эрч хүч”, “ялахын төлөөх эрмэлзэл” гэх мэт сэтгэл шошготой байсан Арсэн Вэнгэрийг хүмүүс “чөдөр тушаа”, “дарангуйлагч”, “амиа бодогч” гэхчлэн цоллодог болж эхэлсэн байлаа. Үргэлж хөдөлж, хөгжиж байгаа хөлбөмбөгийн ертөнцийн хурдыг гүйцэж чадахгүй, гүйцэхийг ч хүсэхгүй хойш чангаагаад байхаар арга ч үгүй биз. Улирлууд ээлж дараагаар өнгөрөхийн хэрээр талбай дээрх тоглолт илт муудаж, сэтгэлгүй зүтгэлгүй тоглогч нараар дүүрсээр. Улирлыг маш муу эхлүүлээд яван чангарах, эсвэл айхтар сайн эхлүүлээд явцын дунд эрч саарсаар салгалж дуусдаг зүй тогтол нэгэнт тогтжээ. Хуучны сайхан Арсеналаас сүг сүүдэр ч үлдсэнгүй. Шалтгаан нь юу вэ? Мөнгө? Тоглогч? Энэ олон жилд Арсенал клубын шийдвэр гаргах, асуудал шийдэх түвшинд ганц л хүн тогтмол байсан.

Английн нэг үг байдаг юм. A man should know when to leave the party.
Бас нэг үг. Better late than never.

Вэнгэрийг явж байгаа тухай сонссон талаараа бичиж эхэлтэл өөрийн бодож байснаасаа нэлээн таагүй ч гэмээр уур амьсгалтай юм биччихэж. Яалт ч үгүй өнөөгийн сэтгэгдэл энэ аж. Гэхдээ л яг ингээд “Вэнгэр явлаа” гэсэн мэдээлэл сонсохоор өөрийн эрхгүй гуниг төрж байгаа нь нэгэн эрин өндөрлөж байгааг эрхгүй мэдэрснийх буй за. Нөгөөтэйгүүр манхайн цайж байгаа үүрийн туяатай зэрэгцээд “Өнөөдөр ямар өдөр байх бол?” хэмээн үл мэдэг түгшүүртэй мэт боловч эрхгүй догдлонгуй мэдрэмж бас нэн таатай.

Ганц юманд маш их итгэлтэй байна. Олон жилийн дараа энэ цаг үеийг дурсахдаа Арсэн Вэнгэрийг “Арсеналын түүхэн дэх шилдэг менежерүүдийн нэг байсан даа” гэж бодох нь тодорхой. Гэхдээ өнөөдөр биш. Маргааш ч биш. Олон жилийн дараа.

САЙХАН ДУРСАМЖ ҮЛДЭЭСЭНД БАЯРЛАЛАА, НОЁН ВЭНГЭР, БАЯРТАЙ!

ГАЗ ЖАРАН ЕСТЭЙ ДУРСАМЖ

Хөгшин аавынхаа машины тухай дүү нартайгаа ярилцаж байгаад нэг явдлыг дурсав. Газ-69 гэж олны дунд нэршсэн тэрэг л дээ. Арай богиновтор 4 хаалгатайг нь А69, арай урт, арын кабинд ханаа дагасан вандан маягийн суудалтайг нь Б69 гэж ялгадаг байсныг хүмүүс мэддэг биз. Өвөөгийн тэрэг тийм урт суудалтай нь байсан юм. Уг нь даавуун бүхээгтэй байдгийг нь Монголын цаг уурт тохиромжтой, төмөр бүхээг болгож сайжруулсан тийм тэрэг байлаа.

Олон жилийн өмнө дөө. Нэг зун хүргэн ахынхан маань нутаг явахаар болов. Хүргэн ах, авга эгч, тэгэхэд дөнгөж мэндлээд удаагүй байсан Одноо дуу гурав маань Баян-Өлгий рүү онгоцоор явах болоход манайхан Дарханаас Улаанбаатар руу хүргэж өгсөн юм. Бөөнөөрөө чихээд л явсан. Газ-69ийн нэг авууштай нь тэр л дээ. Мааангар олон хүн ордог. Тэгээд манайхан хүнээ хүргэж өгөөд буцацгаав өө. Манайх гэр бүлээрээ, аав, ээж, дөрвөн хүүхэд, дээр нь аавын нэг найз, тэгээд авга ах Нямдорж. Удаан явцгаасан болохоор буцахдаа бүгд унтлаа. Арын кабиндаа манайхан гудас дэвсээд унтчихдаг байсан юм. Аав жолоо барьсаар байгаад ядарсан болохоор ахад түр шилжүүлээд, амрахаар хажуулсан байлаа. Ер нь бүгдээрээ л унтацгааж байсан. Дүү охин болон жолоо барьж байгаа ах хүү хоёроос бусад нь л даа.

Унтаж байтал нойрон дунд хэд хэд айхтар донслов. Тар няр буугаад л явчихсан. Дүү охины дуу хадаад л явчихлаа. Байдгаараа орилоод л байна. Нүдээ нээсэн чинь машины шал дээр харагдаж байх юм. Гайхаад хартал таазан дээр хэвтэж байна. Хамаг юм ундуй сундуй болсон. Унтаж байсан хоёр дүү бас гайхаж манарсан харцтай. Тэгээд бүгдээрээ гарцгаалаа машинаасаа. Таазан дээгүүр мөлхөөд урд талын жолоочийн хаалгаар л гарсан байх. Гараад хартал замын хажууд уруугаа харчихсан хэвтэж байдаг юм. Ээж ухаангүй. Чирч гулдраад гаргацгаалаа. Аавын хуйх нь урагдаад нүүр лүүгээ унжаад ороод ирчхэж. Дүү орилсоор л. Ах машинаа тойроод л гүйгээд байна. Дүүг доор нь орилоод байна гэж бодсон гэж сүүлд нь ярьж байсан. Нөхөр тэгэхэд аль эрт бидэнтэй цуг гараад ирчихсэн машины хажууд л орилоод байгаа юм. Ах сандарсандаа болоод харахгүй л хажуугаар нь гүйгээд байсан байна билээ.

За тэгээд ах машин тойрч гүйхээ болиод аавын толгойг боох ажиллагаа эхлэв. Тэр хооронд ээж ухаангүй хэвээрээ. Ээжийг сэргээх гэж янз бүрээр л үзсэн юм. Алгадаж малгадаад л. Тэгж байтал гэнэт өндийгөөд ирэв ээ. “Хүүхдүүд зүгээр үү?” “Зүгээр” гэнгүүт буцаад унаад өгсөн. Инээдмийн кинонд гардаг шиг л санагдаж байж билээ. Дахиад хэсэг татаж чангааж байгаад ээжийг босгож ирэнгүүт аавын толгойг ээж боолоо. Ахын боолт гэж сапирсан юм байсан л даа. Яг урагдсан хэсгийг нь тойруулаад л боочихсон байсан санагддаг юм. Хөөрхий сандарсан л даа. Тэгж байтал араас ирж явсан машинууд зогсоод яав ийв гэцгээгээд бид хэдийг суулгаж Баруунхараа хүргэж өгсөн. Баруунхараад манай садангийн айл байдаг байсан болохоор тэднийд очоод, аавыг эмнэлэгт хүргэж толгойд нь оёдол хийлгэж байж билээ. Машин хөмрөх үед жолоочийн суудлын арын завсарт хавчуулаад тавьсан байсан хорин литрийн канистрын амсар аавын толгойд тусч язласан байсныг сүүлд нь мэдсэн.

За тэгээд юу болсон бэ гэхээр ах хүү тамхи татна аа. Газ 69-ийн хаалганы цонх доошоо буудаггүй, урд талын жижигхэн салхивч, гурвалжингаар тамхиа гаргаж хаясан байгаа юм. Тэгтэл нүднийх нь буланд нөгөө тамхи шатахууны сав руу орчих шиг зэрвэс харагдаж л дээ. Гайхаад эргэж харахдаа жолоогоо зүүн тал руугаа цуг дарчихсан байгаа юм. Улаанбаатараас Дархан явах замд яг Баруунхараа руу урууддаг дээр нэг их сайхан шулуухан зам, хоёр талаараа наран цэцэг ургасан талбай байдгийн тэнд л дээ. Замын хажуугийн ховил руу шууд копутаараа шааж өндийж ирээд, хошуун дээрээ эргээд дээшээ хараад уначихсан гэдэг юм. Дүү охин сэрүүн, яг ахын ард суугаад зам руу харж явсан болохоор эхнээс нь авахуулаад л орилоод байсан гэсэн.

Тухайн үедээ миний хувьд төдийлөн аймаар санагдаагүй өнгөрсөн энэ явдлыг сүүлд бодохоор аймаар санагддаг юм. Даваадоржийнх гэдэг айл тэр чигээрээ байхгүй болж болох байж шүү дээ гэж бодогдоод. Яахав бага зэргийн хэтрүүлэгтэй л дээ. Аав толгойдоо оёдлын сорвитой болсноос өөр ямар ч хохиролгүй хал балгүй салснаа бодохоор азтай л өнгөрсөн санагддаг. Ахад харин нэг хэсэгтээ л хэцүү байсан байх даа хөөрхий. Дурсамж нэг иймэрхүү.