АНИРГҮЙН ЧИМЭЭ

Саймон Гарфункел хоёрын гайхамшигтай дуунуудын нэгийг гэнэт монголчилмоор санагдаад. Дууны үг англиараа хавсаргасан бичлэгийн тайлбар хэсэг бий.

АНИРГҮЙН ЧИМЭЭ

Түнэр харанхуй – миний анд,
Тухлан ярилцахаар би ирэв, ахиад л.
Чимээгүй сүүдэгнэх нэгэн үзэгдэл бүртийсээр
Чивэлт үрээ унтах зуур минь үлдээн оджээ
Тархинд суулгасан өнөөх үр нь харин
Тэндээ байсаар л
Аниргүйн чимээн дунд.

Тавгүй зүүдэнд би ганцаар
Бүдэг гэрлийн цагирган бүрхүүл доогуур
Хүрмээ чийгтэж, зах нь хайртал
Туучин алхав чулуун замаар.
Элдэв өнгийн эрээн гэрэл
Эгээтэй л нүдийг минь нэвт сүлбэсэнгүй
Шөнийн харанхуйг зуран хуваасан тэр гэрэл
Аниргүйн чимээг нэвтлэн алдана.

Бялхан цацрах тунгалаг гэрэлд
Буман хүмүн, магадгүй бүр их,
Бүхнийг үл өгүүлэн ярилцаж,
Бусдыг анирдалгүй бүгдийг сонсож,
Сэтгэл шингээгүй дуу бичицгээвч
Харин, ганц үг ган хийж
Аниргүйн чимээг хөндөж эс зүрхлэнэ.

“Тэнэгүүд” хэмээн би уурлав.
“Тахал мэт тархдаг нам гүмийг
Та нар эс мэднэ үү.
Үгийг минь сонс, хичээл болно.
Гарыг минь барь, таныг түшье”
Хэлэх үг минь чимээгүй дусал мэт унав
Аниргүйн чимээнд цуурайтан одов.

Харин хүмүүс бөхийсөөр, залбирсаар
Эрээн гэрлэн хиймэл бурхаддаа.
Түүнээс гарах гэрлэн дохио анивчсаар
Үг үүсгэж анхааруулан гэрэлтэж
Ийн хэлрүүн:
“Зөнч мэргэн үгсийг
Сийрүүлэн бичив.
Хонгилын хана, түрээсийн танхимд
Аниргүйн чимээнд аяар шивнэтүгэй”

Hello darkness, my old friend
I've come to talk with you again
Because a vision softly creeping
Left its seeds while I was sleeping
And the vision that was planted in my brain
Still remains
Within the sound of silence

In restless dreams I walked alone
Narrow streets of cobblestone
'Neath the halo of a street lamp
I turned my collar to the cold and damp
When my eyes were stabbed by the flash of a neon light
That split the night
And touched the sound of silence

And in the naked light I saw
Ten thousand people maybe more
People talking without speaking
People hearing without listening
People writing songs that voices never shared
No one dared
Disturb the sound of silence

"Fools," said I, "you do not know
Silence like a cancer grows
Hear my words that I might teach you
Take my arms that I might reach you"
But my words like silent raindrops fell
And echoed in the wells of silence

And the people bowed and prayed
To the neon god they made
And the sign flashed out its warning
In the words that it was forming
And the sign said "The words of the prophets are written on the subway walls
And tenement halls
And whispered in the sound of silence"

САЛАН ОДОХЫН ЕРӨӨЛ

Бөгжний эзэн киноны жижигхэн хоббитуудын нэг Перегрин Түк буюу Пиппиний дүрд тоглосон Шотландын жүжигчин Билли Боидын дуулсан энэ дуунд сүүлийн үед гүехэндүүхэндүү орж явчив аа хөөрхий. Бөгжний эзний угтвар бүтээлээс сэдэвлэн хийсэн Хоббит хэмээх гурамсан киноны сүүлийн ангийн дуу болон гарсан энэ дуу их олон утгаараа салан одохын ерөөл болж байна уу гэлтэй үнэхээр сэтгэл хөндөм сайхан дуу юм. Сэтгэл ингээд хөндөөд байхаар нь орчуулаад нөхөдтэйгээ хуваалцюу хэмээв. Дууных нь үг эх хэлээрээ уг бичлэгийн танилцуулга хэсэгт байгаа болно.

САЛАН ОДОХЫН ЕРӨӨЛ

Цэлмэг тэнгэрийн гэрэл бөхөхийг харлаа
Сэнгэнүүр салхин санаа алдахыг ч бас анирлав.
Цасан ширхэг бударсаар ахан дүүсийн минь цогцсыг бүрхэхүй
Салах одох эцсийн үгээ энд би хэлсү.

Шөнийн харанхуй бүрхэж
Энэ өдөр эцэслэв.
Харгуй намайг татна
Хөөсөөр би одъюу тэр харгуйг,
Толгодыг цаагуур, моддын доогуур
Гэрэл үзээгүй харанхуй газраар
Цэнгэг горхины мөнгөн урсгал тэнгисээд зорих тэрхэн газраар.

Үүлсийн доогуур, оддын бараанаар
Жавартай өвлийн цэлмэг өглөөн цасан дээгүүр
Гэрээд зорьсон жимүүд рүү
Хүрэх газраа эс мэдсээр
Зорин одъюу.
Ганзага нийлэн өдийг хүртэл бид хамтдаа
Гэвч аз жаргалыг хүсээд
Салан одсу энэ өдөр.
Үзсэн газар минь тоогүй олон
Үүрсэн зовлон минь ч чамгүй олон
Хэдий ч би харууссан нь үгүй
Ганзага нийлсэн хань нөхдөө мартах учиргүй ээ.

Шөнийн харанхуй бүрхэж
Энэ өдөр эцэслэв
Харгуй намайг татна
Хөөсөөр би одъюу тэр харгуйг,
Толгодыг цаагуур, моддын доогуур
Гэрэл үзээгүй харанхуй газраар
Цэнгэг горхины мөнгөн урсгал тэнгисээд зорих тэрхэн газраар.

Эдгээр дурсамжаа тээгээд
Ээнэгшин дассан таны ерөөлөөр
Гэрээд зорьсон жимүүд рүү
Хүрэх газраа эс мэдсээр
Зорин одъюу.
Ганзага нийлэн өдийг хүртэл бид хамтдаа
Гэвч аз жаргалыг хүсээд
Салан одсу энэ өдөр.

Та бүхэндээ сайхныг ерөөсөөр салан одсу, би.

Дууны үгийг англиар сонирхвол нэг иймэрхүү.

Billy Boyd - The Last Goodbye

I saw the light fade from the sky
On the wind I heard a sigh
As the snowflakes cover my fallen brothers
I will say this last goodbye

Night is now falling
So ends this day
The road is now calling
And I must away
Over hill and under trees
Through lands where never light has shone
By silver streams that run down to the Sea

Under clouds, beneath the stars
Over snow one winter’s morn
I turned at last to paths that lead home
And though where the road then takes me
I cannot tell
We came all this way
But now comes the day
To bid you farewell
Many places I have been
Many sorrows I have seen
But I don’t regret
Nor will I forget
All who took that road with me

Night is now falling
So ends this day
The road is now calling
And I must away
Over hill and under tree
Through lands where never light has shined
By silver streams that run down to the Sea

To these memories I will hold
With your blessing I will go
To turn at last to paths that lead home
And though where the road then takes me
I cannot tell
We came all this way
But now comes the day
To bid you farewell

I bid you all a very fond farewell.

Кастамерын бороо

Энийг нэг ингэж орчуулж үзэв.

Кастамерын бороо

Сөгдөн мөргөхийг шаардах
Эрхэм та хэнсэн билээ хэмээн
Сэхүүн ноёнтон асууна.

Өөр арьс нөмөрсөн ч
Өнөөх л муур
Нүднээ илхэн бус уу.

Алтан шаргал, цусан улааныг нөмөрсөн ч
Арслангийн савар үргэлж хэвээрээ.
Таны савар урт гэв үү,
Минийх ч бас дутахгүй урт.

Ийнхүү тэр, Кастамерын ноёнтон,
Хүүрнэн хүүрнэсээр, хүүрнэн хүүрнэсээр.
Ханхай танхимын чинь дээгүүр тэнгэр уйлагнахад,
Харин гэвч сонсох хүн ганц үгүй.
Ханхай танхимын чинь дээгүүр тэнгэр уйлагнасаар.

Дууных нь үг англиар:

And who are you, the proud lord said,
that I must bow so low? 
Only a cat of a different coat, 
that's all the truth I know.
In a coat of gold or a coat of red, 
a lion still has claws, 
And mine are long and sharp, my lord, 
as long and sharp as yours.
And so he spoke, and so he spoke, 
that lord of Castamere, 
But now the rains weep o'er his hall, 
with no one there to hear. 
Yes now the rains weep o'er his hall, 
and not a soul to hear.

Ц.Доржготов : Сүнсэнд шингэсэн гэмшил /Өгүүллэг/

"Утгын чимэг - 2008" уралдааны тэргүүн байрыг эзэлсэн Ц.Доржготовын "Сүнсэнд шингэсэн гэмшил" хэмээх энэ өгүүллэгийг Равдан гуайн уншсанаар 2009 онд үзээд ёстой цурхиртал уйлж билээ. Ганцаараа байсан болохоор ёстой ичиж нэрэлхэлгүй аваад хаясан. Нагац аав, ээж хоёр маань өөд болоод удаагүй ч байсныг хэлэх үү. Хөөрхий муу эмгэн нь эмээ шиг, өвгөн нь өвөө шиг санагдаад. Хоёулаа бие биенээ их л цаашлуулдаг буянтай ч хоёр хөгшин байж билээ. Өвөө маань нэг удаа "Төрийн хутгуур" гэж хэлж байсан юм шүү.

Ц.Доржготов : Сүнсэнд шингэсэн гэмшил /Өгүүллэг/

Сэдваанчиг Сэрээдэнэ хоёр дөрвөн ханатдаа утаа уугиулж дөнгөхөө болив. Нас гэж талийсан хоёр. Аргагүй л ийм болдог хорвоо байж. Эмгэн "Дулаан газар өвөлжинө" гээд охиныдоо төвлөж, өвгөн уулын мухрын өвөлжөөнд, отгон хүүгийндээ хоцорчээ. "Малын амьсгаа, хөх өтгөнөөсөө хол үхэхгүй" гэж Сэдваанчиг бөглөрөх гэж буй мэнгэртэй цээж хяхтнуулжээ. Аравдугаар анги дүүргээд сургуулиас завсардсан хоёр ач нь, отгон хүү бэр хоёрт нь бүл болохоор тэднийд өвгөнтэй хамт өвөлжив. Хоёр ач, отгон хүү бэртэйгээ Сэдваанчигт тун сайхан. Гэхдээ насыг хамт элээсэн эмгэнээ сэмхэн их үгүйлнэ. Тэрсхэн хоёр ач нь дүрсгүйтэх нь ядарсан өвгөнд халгаатай ч, "тэсвэрлэе" гэж хатуу шийдсэн учир нүд аньж, эрхи эргүүлсээр өдрийг барна. Хааяа амсхийх зуур хоёр ачдаа бөх ярьж, шилээ шөргөөж, цээж ханхалзуулах санаатай. Уг нь мань эр залуудаа бузгай барилдаж, сумын наадамд түрүүлж байсан агаад бяр нь багтахгүй бөх болж харагдахын тулд хоолойгоо шахаж бүдүүн дуугарах, их идэх гэж мангарлах, мөн бөхөрхүү алхаа гишгээгээр алцганаж явсан нас түүнд бий. Зөнөг өвөөгөө уйдсан хоёр ач нь ёргионо. Өвгөн янхир араг яс хэрзэгнүүлснээ юм бараг үзэхээ больсон мөндөр шиг хоёр цэхэр нүдээр ач нарынхаа бие бялдрыг шинжлэн гөлөрч гөлөрч,
-Та муу хоёр золигт уг нь бөхийн удам гарцаагүй байх ёстой сон гэж сөөнгөдөхөд эцэнхий нүүрт нь удахгүй учрах үхлээ мартсан баяр гийх агаад архаг мэнгэрийн цэр дүүрсэн цээж удахгүй унтрахын дохио юу гэлтэй, ой гутам хэржгэнэснээ нэгэн битүүхэн дорой авиа болон тээр цааш хяхтнасаар завхрав.

Өвгөн гэр дулаацсан хойно яарамгүй өндийнө. Нэг өглөө хоёр ач нь малдаа явахын өмнө дундаа түмпэнтэй мах тавьчихсан идэж сууснаа хоорондоо шивнэлдэж, хөхрөлдөөд байх юм. Өвгөн сэм харвал бөхийн удамт нөгөө хоёр чинь үхрийн бадруун сээр хуга шаах гэж буй бололтой. Ээлжлээд л нөгөө сээрийг нүцгэн нударгаараа дэлсэх юм. Сээр хугардаггүй ээ. Дахиад л гөвших юм. Өвгөн "Зөв! Дахиад сайн шаа!" гэж сэм дэмжив. Нөгөө хоёрын гар нь өвдсөн бололтой "ёо ёо" гээд гараа үлээцгээн, унан тусан хөхрөлдөж хөхрөлдөж, сээрээ хугалж дийлэлгүй гарцгаав. Өвгөн "Эвий нь л олсонгүй дээ. Тэрнээс биш сээр хуга шаадаг л юм гэсэн. Би тэгж сээр хугалж үзээгүй ээ. Хоёр хүү минь эвий нь л олсонгүй. Миний удамд сээр хуга шаах хүү заавал байх ёстой сон" гэж хэвтлээ.

Сэдваанчиг босож, бэрийнхээ гарын цайг зооглож, цагаан тос, зөөлөн боов шүдгүй амандаа маймарч сууснаа түмпэнтэй мах авч, амандаа үмхчихмээр зөөлөн юм эргүүлдэв. Тэгтэл хоёр ачий нь хугалж дийлээгүй мөлжүүртэйгээ үхрийн сээр нүдэнд тусчээ. Өвгөн сээрийг авч, эргүүлж тойруулж үзсэнээ хэрзгэр том ясан гараараа дэлсэж орхитол сээр хуга үсрээд, хоёр хэсэг болон түмпэнд тонхийн ойчив.

Гайхсан бэрий нь нүд орой дээрээ гарснаа,
-Аав аа, та яасан мунадаг юм бэ гэж дуу алдахад Сэдваанчиг додигорхон зуумалзсан боловч, бярандаа таарсан хариу үг олсонгүй.

Эзгүй ууланд өвөлжингөө уйссан бэр, гадаа үхрийн зэл цэвэрлэж буй хоёрт, зэлүүд нутагт ховор юмны нэг, хөгжилтэй мэдээ дуулгаж, баясгахаар нөгөө хугархай сээрийг нэг нэгээр нь хоёр гартаа олимпийн бамбар мэт мандуулсаар гарч гүйлээ.

Өвгөн их маадгар "Хоёр ачийгаа хугарсан сээр үзээд яах бол?" хэмээн хэ хэ гэсээр хоцров.
Зэлний хүйдэс хамж байсан нөгөө хоёр руу бэргэн гүйж очоод хугархай сээрээ үзүүлж,
-Та муу хоёр үүнийг хар! Намайг харж байхад аав ганцхан шаагаад ингээд хоёр хэсэг болгочихлоо гэвэл нөгөө хоёр үхтлээ инээж,
-Үгүй ээ! Наад сээрийг чинь, бид хоёр өвөөд мэдэгдэлгүй төмрийн жижиг хөрөөгөөр сэм хөрөөдөөд, арай салгалгүй хөрөөдсөн газраа өөхөөр сайн шаваад тогтоочихсон юм. Харин та өвөөд битгий хэлээрэй! Бид хоёр өвөөгөө үхэхээс нь өмнө ганц сайн баярлуулах гэсэн юм гээд хоёул гэрт уралдан гүйж орлоо. Тэгээд бөх өвөөдөө,
-Өвөө та ямар мундаг юм бэ? Та яаж тэр үхрийн сээрийг хуга шааж чадав аа? Бид хоёр таван сарвуугаа бяцартал зөндөө гөвшөөд хугалж дийлээгүй юм шүү дээ?! гэвэл өвөө нь баяртайгаар,
-Юманд чинь эв гэж бас байдаг юм! Дан хар бяраар бөх болохгүй шүү гэж сургамжилсан харцаар мялаажээ.

Дүрсгүй, уйдсан хоёр ач нь "Өвөө та одоо ийм бяртай байгаа юм чинь залуудаа ёстой аварга бөх байсан байх аа" гээд толгой сэгсрэн магтлаа! Хоёр ачийнхаа магтаалыг Сэдваанчиг сонсоод сэтгэл нь хөөрсөндөө умс шиг хөх нүүрээ үрчийлгэн уйлах дөхөв. Ач нарын нь хоолой зангирсан хэдий ч, "Манай өвөө гартаа ямар аймаар хүчтэй юм бэ?" гэж шогширсоор. Өвөө нь хөөрч хэнхэлзсээр. Үндсэндээ тэр гурав ийнхүү наргиж, урт өвлийг барж буй билээ.

Хавар болж, газрын дор бууж, дулаарч, тараг сүү дэлгэрэх үед эмгэн Сэрээдэнэ хөдөөлж, хоёр биенээ санасан өвгөн эмгэн хоёр дөрвөн ханатаа юуны түрүү овойлгов. Хоёул тусдаа амьдрах нэг л ондоо. Сүүлийн жилүүдэд хоёул яльтай яльгүй юмнаас болж үг сөрмөлцөж, муудалцах, тэр ч байтугай, хэрэлдэх болсон гээч. Өвлийн хэдэн сарыг тус тусдаа өнгөрөөсөн хоёр хөгшин бие биедээ их л эелдэг хэд хонов.

Тэгтэл хэрэг бишидлээ. Олон хүүхэд, ач зээ нараасаа болж тэр хоёрын хэрүүл үүсдэг юм. Бас л тэгжээ. Өвгөн хэнийг зэмлэж, хэнийг буруутгана, тэр болгоныг эмгэн тас өмөөрнө. Өвгөнд энэ нь их лайтай. Эмгэн ямагт өвгөнийг үгүйсгэж, хүүхдүүдээ зөвтгөнө. Хүүхдүүдээ дэс дараалан зөвтгөж, өвгөн тэр болгонд, дэс дараалан буруудна. Хэрүүл ингэж цааш үргэлжлэхэд, эцэстээ өвгөний тэвчээр барагдаж, уур нь оргилж, байх суух газраа олж ядна. Уухилна. Оволзоно. Хүүхэд бүрээ зөвтгөж, өвгөнийг буруутгах гэж ухаангүй улайран зүтгэх эмгэндээ хэлэх муу үг олсонгүй. Дэмий л,
-Чи муу төрийн хутгуур гэж цоллов.
Хамгийн муу үгээ цээрлэлгүй хэлж, өшөөгөө авч буй нь тэр.
Хэрүүл дээр санаандгүй орж ирсэн отгон хүү нь, эргэнэг хавиар идэж уух юм хайнгаа, хоёр бие рүүгээ давшлан хэрэлдэж буй зөнөг эцэг эх хоёрыгоо харж харж,
-Яваад бай, яваад бай! Давшаад бай, давшаад бай гэж ташуур өгч, дохуурхаад гарч одов.
"Төрийн хутгуур" гэсэн үгний учрыг эмгэн сайн олоогүй ч сүрхий хорсчээ. Хэрүүлд улангасахаараа давахын төлөө хамгийн муухай хорон үг олж хэлэх гэж хорхойсдог эмгэний удмын гажиг сэдэрч,
-Чи өөрийгөө их сүрхий хүн гэж бодож байна уу? Тэр үхрийн сээрийг чинь, хоёр ач чинь төмрийн хөрөөгөөр хөрөөдөж, хөрөөдсөн ормоо царцуу өөхөөр шавж тогтоогоод чамайг дамшиглах гэж түмпэнд тавьчихсан юм гэсэн шүү, зөнөг толгойт оо! Чи муу хөрөөдсөн сээр хуга шаачихаад, зөнөгөө мэдэхгүй онгирч, хүүхдүүдийнхээ элэг доог болсноо одоо мэдэж ав!.. Хэлэх үггүй болов уу, хэрүүлч ээ?.. Ичиг, ичиг гэж хорыг нь малтав.

Өвгөн нэг л хачин, сэжигтэй, таг чимээгүй болчихсон гэнэ. Тэр дахиж үг унагасангүй. Хэвтээд өгч. Удалгүй өвгөний лагшин гэнэт чилээрхэв. Хамгийн аймшигтай нь өвгөн буруу харж хэвтчихээд дуугардаггүй. Эмгэн ухаангүй сандарлаа. Эр хүнийг эр чадлаар нь басамжилна гэдэг ийм аюултай ажээ. Сүүлдээ цөхөрсөн эмгэн өвгөндөө "Тэр сээр чинь хөрөөдөөгүй сээр байсан юм. Би уурандаа чамайг дийлэх гэж хөрөөдсөн сээр гэж худал хэлсэн юм" гэж аргадсан боловч Сэдваанчиг бас л дуугарсангүй. Өвгөн нь, тиймхэн залинд хууртагдахаар хүн биш гэдгийг Сэрээдэнэ чавганц дэндүү сайн мэдэх тул яаж ч чадахаа болилоо.

Өвгөн дуугарахгүй буруу харж хэвтсэн чигтээ хэд хоноод 90 насандаа амьсгал хураав. Эмгэн орилоод салдаггүй. "Би юунд тийм хэрэг хийв ээ?" гэж уйлаад, гэртээ хүн ороход дургүйцэж, гав ганцаар мэгшихийг хичээнэ. Хөөрхий тэр чавганц, бас удахгүй бололтой. Өвгөнөө гомдоогоод явуулчихсан. Өвгөн нь ганц удаа ч эргэж хараагүй. Ганц үг ч хэлээгүй. Ийм их харууслыг өтөл эмгэн даахгүй нь түмэн зөв. "Явах" гэж морио эмээллэчихсэн өвгөнд хөндлөнгийн ялимгүй шалтаг таарвал түүнийг аваад залрах эгзэгтэй мөч отож байсныг эмгэн анзаарсангүй. Өчүүхэн утсанд амь нь дөнгөж торж байсныг мэдсэнгүй. Эмгэний харуусал зүрхтэйгээ цуг мөхдөг болов уу, эсвэл сүнсэнд нь шингээд, хойт насанд нь буухиалдаг болов уу?.. Яадаг бол?..

Тэнэг тоглоом оо гэж?!.. Заримдаа бас гай чирдэг ажээ!

Филип Дормер Станхоуп

18 дугаар зуунд амьдарч байсан Филип Дормер Станхоуп гэж нэг хүн байжээ. Английн сурвалжит угсаатан, тодруулбал Честерфилдийн гүн хэргэмтэй энэ эрхэм өөрйн хүүд хандан "Letters to His Son on the Art of Becoming a Man of the World and a Gentleman" буюу монголчилбол "Дэлхийн хүн болон боловсон эр болох урлагийн тухай хүүдээ бичсэн захидлууд" хэмээх номыг бичжээ. Өдгөө уг номд гарах олон үгсийг хүмүүс эш татан сургамжлах болсон байна. Би ч бас дутахгүй санаатай зарим үгсийг нь монголоор ийн сийрүүлвэй.

“Whatever is worth doing at all is worth doing well.”
Хийвэл зохих аливаа үйлийг сайн хийгүүштэй. Манайхаар бол хийсэн шиг хий л гэж.

“Never seem more learned than the people you are with. Wear your learning like a pocket watch and keep it hidden. Do not pull it out to count the hours, but give the time when you are asked.”
Хамт байгаа улсаасаа илүү мэдлэгтэй харагдаж огт болохгүй. Өөрийн мэдлэгээ халаасны цаг шиг л хадгал. Цаг хэр явсныг мэдэх гэж байн байн гаргаж харах хэрэггүй. Харин асуусан үед нь цаг хэлж өгч бай.
Манайхаар бол мэдэмхийрээд байлгүй хэрэгтэй үед нь хэлээд өгчихөж бай гэх маягийн.

“Be wiser than other people if you can; but do not tell them so.”
Болж өгвөл бусдаас ухаалаг бай, гэхдээ тэрнийгээ битгий илэрхийл.

“Idleness is only the refuge of weak minds, and the holiday of fools.”
Дэмий сэлгүүцэх нь дорой хүний тайтгарал, тэнэг хүний амралт болой.

“I recommend to you to take care of the minutes; for hours will take care of themselves. I am very sure, that many people lose two or three hours every day, by not taking care of the minutes.”
Хором бүрийн учрыг олж чадвал цагууд аяндаа өөрсдөө цэгцрээд ирнэ гэдгийг би батлан хэлье. Хормуудын учрыг олж чадаагүйгээс өдөр бүр хоёр гурван цагийг сул алддаг хүмүүс олон байдаг гэдэгт би итгэлтэй байна.

“Man cannot discover new oceans unless he has the courage to lose sight of the shore for a very long time.”
Эргийн барааг урт удаан хугацаанд алдах хэрийн зориг гаргахгүй бол шинэ далайг нээнэ гэж огт үгүй.

“Young men are apt to think themselves wise enough, as drunken men are apt to think themselves sober enough.”
Залуус өөрсдийгөө хангалттай ухаантай гэж бодох нь согтуу хүн өөрийгөө эрүүл байна гэж бодохтой ижил.

“Advice is seldom welcome and those who need it the most like it the least.”
Зөвлөгөөг талархан хүлээж авах нь ховор бөгөөд хамгийн их зөвлөгөө авууштай хүмүүс ч огт таашаах нь үгүй.

Аж үйлдвэрийн 4-р хувьсгал

Сүүлийн үеийн шинэ сонин гэвэл дэлхий нийтийн соёл иргэншил аж үйлдвэрийн 4 дэх хувьсгалдаа ороод л явж байна. Энэ бичлэг дээр энэхүү хувьсгалын нүүр царай болсон шилдэг, шинэлэг технологи, мэдлэгүүдийг хураангуйлан үзүүлжээ. 3 дугаар ангийн хүүхдүүд бүтээл уралдуулж, 18 настай хүүхэд шинэ нээлт хийн, хүний ясыг шинээр тарьж ургуулан, саажилттай хүнийг бүрэн эдгээх зам нэгэнт шулуудаад явж байгаа энэ сайхан цаг үед манай сайхан Монгол оронд юу болж байна даа?

Төмөр зам тавих л байсан юм гээд халаглаад сууж байна. Урдаа барьдаг их сургуулийн физикийн ангийг цорын ганц оюутан сонгож орохдоо тулсан байна. Ард түмний нийтлэг эрх ашгийг тоодог хүн алга. Хувийн, тодорхой бүлэг хүмүүсийн эрх ашиг, агшин зуурын ашиг хонжоог урдаа барьж, ичих нүүрэндээ төө зузаан илэг наасан улс төрч, нийгмийн зүтгэлтнүүд. Өнөөдөр л өөрийгөө аргалж, бор ходоодоо божийлгож байвал маргааш Монгол улсын хэрхэх нь сонин биш мэт аяглаж байгаа улс маш олон юм. Үүнд улс төрчдийн гэхээсээ илүү довоо шарлуулаад, хувиа хичээгээд яваа иргэн бүр буруутай. Шударга бус байдал газар аваад, хаа сайгүй ил цагаан болоод байхад хараа ч үгүй юм шиг хээв нэг явдаг та бидний буруу. Цучил дамжуулж өгөх ёстой бидний царай, түүнийг буухиалан авч цааш өртөөлөх учиртай хойч үеийн минь байдал. Таарч дээ л гэж халагламаар. Салбар бүртээ түүчээ болоод яваа залуус байгааг огт үгүйсгэхгүй. Гэвч ард түмний нийт цулыг бүрдүүлэх үндсэн хэсгийн байгаа байдалд үнэхээр гутах юм. Бидний хийж чадах юм юу байгаа юм? гэж бухимдах улс ч байгаа байх. Дутагдлын хажуугаар дуугүй өнгөрөхөө л байчихъя. Үр хүүхдээ зөв хүмүүжүүлье. Эрдэм мэдлэгийг шүтье. Хуучны лоозонгууд нэг иймэрхүү байсан даа.

Виски

Сонсооч эрхэм анд минь, надад 12 лонх виски байлаа л даа. Гэтэл нэг өдөр эхнэр маань "Тэр бүх лонхтой вискинүүдийг угаалтуур луу бүгдийг нь асгахгүй бол сайхан мэдээрэй" гэдэг юм байна. Би ч яах вэ, за тэгье ээ л гэлээ. Тэгээд нэн таагүй ажилд орлоо доо. Эхний лонхны үйсэн бөглөөг мултлаад доторхыг нь угаалтуур луу урсгахдаа ганц аягыг үлдээгээд өөрөө уув. Удаах лонхны бөглөөг мултлаад өмнөхтэй адил хийхдээ ганц аягыг үлдээж өөрөө уулаа. Гутгаар лонхны бөглөөг мултлаад вискиг нь угаалтуур луу асгаад ганц аягыг үлдээж өөрөө уулаа. Дөтгөөр угаалтуураас бөглөөг мултлаад лонхыг аяганд цутгаж өөрөө уулаа. Дараагийн бөглөөнөөс лонхыг мултлаад нэг угаалтуурыг үлдээж өөрөө уугаад үлдсэнийг нь лонх руу асгав. Дараагийн аяганаас угаалтуурыг мултлаад бөглөөг нь лонхонд цутгав. Тэгээд угаалтуурыг аягаар бөглөж, вискиг лонхлоод, асгарсныг нь уулаа. Бүгдийг хоосолж дуусаад байшингаа нэг гараараа тэгшлээд, лонх, бөглөө, аяга болон угаалтууруудыг тоолж үзтэл хорин ес болов. Тэгэхээр нь юу ч гэсэн шалгаадахъя гээд ахин тоолтол далан дөрөв боллоо. Байшингууд ирэхийн хэрээр би тэднийг ахин дахин тоолсоор бүх байшин, лонх, бөглөө, угаалтуур, аягануудыг тоолж дуусаад ганц байшин, нэг бөглөө үлдээж өөрөө уулаа. Үгүй тэгээд, аан гээч анд минь. Захиж үлдээсэн ажлыг нь хийсний төлөө гэргий маань яагаад ч юм надад уурлаад байх юм.

Үхэл хийгээд амьдралын тухай

Бөгжний эзэн цуврал кинон дээрх яриануудаас хамгийн их таалагдсан нэг яриа байдаг юм. Арвэныг аав нь Арагорнтой суувал үхнэ гэж ятгаад Дундад газраас явуулдаг. Арвэн явж байснаа эргэж давхин Элронд дээр ирээд:

- Та миний ирээдүйд юу харсан бэ?
- Би чамайг үхэж байхыг харсан.
- Гэхдээ үхэх хүртэл бас амьдрал байгаа биз дээ? гэх утгатай яриа болж өнгөрдөг шиг санаж байна.

Охиноо хамгаалах эцгийн сэтгэлийг бол яахын аргагүй ойлгож байгаа ч, ерөнхий зургаар нь авч үзвэл өөрийн зөв гэж бодож хийсэн үйлдэл тухайн хүний амьдралыг аз жаргалгүй болгоход хүргэх нь байна шүү дээ. Аз жаргалгүй үүрдийн амьдрал, хүссэнээрээ хоромхон зуур амьдрах хоёрын ялгаа юу вэ? Энд тэнцэл байх боломжтой юу?

Хайртай дотно хүмүүсээ эндчих вий гэж алгандаа бөөцийлсөөр байгаад урт настай ч богино дурсамжтай хүн болговол яана? Нэг л өдөр тэднийгээ бөөцийлж, тойглож байснаараа буруутан хэмээн цоллогдоод сууж байх вий дээ.

Өсөх насандаа алдаа оноогүй, өндөг мэт өөгүй явсан хүн байдаггүй байх. Ерөөс хүний амьдрал хэзээ ч дардан байдаггүй. Хүн бүр өөртөө таарсан зовлон, өөрийн гэсэн ачаатай. Сүүгээ нэхэж уйлах хүүхдийн тухайн эгшин дэх зовлонг нас биенд хүрсэн хүмүүс ойлгоно гэж үү. Минийх илүү, чинийх дутуу гэж мэтгэлцэх ч утгагүй хэрэг. Чанагш одохын цагт туулсан замаа эргэн хараад өгсүүр уруу, халгиа цалгиа бүрийг нь нүүрэндээ мишээлтэй дурсан суух нь л гарцаагүй үнэн байх.

"Их залуугаараа явчихлаа даа, зөндөө юм хийж бүтээх байсан юм" гэх харууслын үгсийг зөндөө л сонсож байсан байх. Үнэн байх. Магадгүй яваар одсон хүн үлдэгсдийн хэлсэнчлэн ихийг бүтээж, ихийг өөрчлөх байсан байх. Гэхдээ л өөрийн байсан цаг үедээ амьдарсан шиг амьдраад, бусдын амьдралд өөрийн гэрлээ эсвэл сүүдрээ үлдээгээд явсан бол тэр хүний амьдрал дэмий өнгөрөөгүйн баталгаа болно. Түүнд харамсах хэрэггүй. Мэдээж гунигтай, гэхдээ тэр АМЬДАРСАН. Зүгээр амьд байх болон амьдрахын ялгаа тэр юм.

ХҮН УХААНТАЙ БАЙХ ЁСТОЙ!

Ухаантай хүн гэж их уншдаг, сайн боловсрол эзэмшсэн (ялангуяа хүмүүнлэгийн чиглэлээр бол), газар орон их үзэж, гадаадын олон хэлээр ярьдаг хүнийг хэлдэг гэх түгээмэл ойлголт бий.

Гэтэл эдгээрийг бүгдийг хангах хэрнээ огт ухаангүй, эсвэл аль нь ч байхгүй хэрнээ төрөлхийн ухаалаг хүмүүс байж болно. Ухаан гэж зөвхөн эрдэм мэдлэг биш харин бусдыг ойлгох чадварыг хэлдэг. Бусадтай маргалдахдаа хүндэтгэлтэй хандах, хоолны ширээнд биеэ аятайхан авч явах, бусдад мэдэгдэлгүйгээр туслах (мэдэгдэхгүй байх нь маш чухал), хүрээлэн буй орчноо нандигнаж тамхины иш, тааруухан бодол зэрэг хог новш (тааруухан бодол бол яахын аргагүй айхтар хог новш юм шүү) тараахгүй байх гэх мэт мянга түмэн энгийн зүйлс нийлж байж ухаалаг болно.

Оросын Умард нутагт миний танил хэдэн тариачин амьдардаг байлаа. Жинхэнэ ухаалаг хүмүүс гэж тэднийг л хэлэх байх. Орон гэр нь үнэхээр нямбай, цэвэрхэн. Сайхан дуу хуурыг дуртайяа сонсчихдог. Болсон явдал, хөгтэй зүйлсийг хуучлах дуртай. Ахуй амьдрал нь жигдэрсэн тайван. Найрсаг бөгөөд зочломтгой. Зовлонд учирсан, баярлаж хөөрсөн нэгнээ чин сэтгэлээсээ ойлгож ханддаг тийм л хүмүүс байдаг сан.

Ухаан гэж бусдыг ойлгох, мэдрэх, хорвоо ертөнц болоод хүний араншинд хүлээцтэй хандах чадварыг хэлдэг билээ.

Дмитрий Сергеевич Лихачев, “Сайн, сайхны тухай захидал” номын хэсгээс

Багын явдал #5

Дарханы наахантай Гурван шар гээд нэг газар байлаа. Төмөрлөгийн үйлдвэр лүү даваад орохын наана жишүүлдсэн гурван шар байр байдгаас тийм нэртэй болсон газар л даа. Хөгшин аавынх маань Баян-Өлгийд хэдэн жил болоод эргэж Дарханд ирэхдээ хуучин байсан Тосгондоо биш тэр Гурван шард очиж буусан юм. Дарханы хот хоорондын автобусны буудлаас Хонгор, Номгон, Хөтөл явах автобусанд, эсвэл Сэлэнгээс Улаанбаатар явах галт тэргэнд сууж очихоос өөрөөр очих аргагүй нэг тийм газар байлаа. Зүүн өмнөхөн талд Долоон Буурал гэсэн нэртэй гэх нэрэндээ зохицсон бууралдуу уултай, баруун талаар Хараа голын хөндий үргэлжилсэн нэг тийм газар.

Амралтын өдрүүдээр тийшээ цөлөгддөг байлаа. Манай гэр Шинэ Дарханы хээтэй хорооллын хойд захад. Автобусны буудал Залуучууд театрын урд талд. Тийшээгээ гараад л алхчихдаг байлаа. Эсвэл Шинэ Дарханы тойрог дээрээс зам дагаад л алхчихдаг байв. Дүү нараа дагуулаад л. Дуу дуулна, олон долоон юм ярина, замын машинд гар өргөнө. Замдаа тоглоод л. Колонк, Дархан-2 өртөө, Төмөрлөг, өгсүүр, Гурван шар, тэгээд өвөөгийнх. Бараг л өдөржингөө юм болж байж очно оо. Заримдаа замын унаанд аз таарч дайгдчихвал эртхэн очоод өвөөгийндөө жаргаж эхэлнэ дээ. За яахав одоо л жаргал гэж дурсаж байгаагаас биш тухайн үедээ бол “ажил, ажил, ажил” гээд л үглэж байсан байх. Тэнд очоод удаагүй байхад нэг удаа нэлээн айхтар бороо ордог юм. Жаахан хонхордуу газар гэрээ барьчихсан байсан чинь ус тогтоод гэр тойроод нэлийсэн шалбааг. Манайхны цахилгааныг янзлахаар ирсэн байсан нэг хүнтэй өвөөгийн ярьж байхыг сонсох нь ээ цаад нөхөд өвөөг “Настай хүн байж яасан туршлагагүй юм бэ?” гээд зэмлэнгүй маягтай. Өвөө хариуд нь “Манай нутагт ийгээд хонхор газар гэр барьжим тавтай байдым л” гээд өөрийгөө өмөөрөөстэй. Өвөө маань ер нь их нямбай, байнга л ямар нэг юм хийгээд явж байдаг хүн байлаа. Юм их хичээж хийхээрээ уруулаа тас жимбийлгэчихсэн сууж байдаг занг нь аав, харин ааваас би авсан юм шиг байгаа юм. Би ч уруулаа жимбийлгэхээс цаашгүй л дээ. Залхуу. Гурван Шар дахь өвөөгийн тохижилтын ажил нэлээн явчихсан, бараг төгсөх шатандаа орох үед шинэхэн жорлонгоо барьж дуусаад ашиглалтад өгөх дөхөж байлаа. Бараг 2 гаран гүнзгий нүхтэй, цэмбийсэн банзан жорлон. Бараг хаалгыг нь тогтоож дуусав уу үгүй юу Галаа бид хоёр нөгөөхийг ашиглалтад оруулчихав. Ээлжиндээ хоёр хүн хүлээн авах хүчин чадалтай эд л дээ. Цайгаа уучихаад гарч ирсэн өвөө тэрнийг мэдээд маш их уурлав. Галаа бид хоёрт тэр доошоо буулгаж алсан баавгайгаа гаргаж хаяхыг тушааж билээ. Бид хоёр яах вэ хэрэг хийсэн хүмүүс гэмээ мэдрээд зэмээ чимээгүй л үүрсэн. Угаасаа өвөөгийн үг хууль юм чинь.

Өвөөгийнх маань цөөвтөр бог, саалийн хэдэн үнээ, уналгын хэдэн морьтой байлаа. Бид хэд эхэндээ өөрсдөө ээлжилж хонио хариулдаг байгаад сүүлд нэмэгдэж ирсэн айлуудын хонинуудыг нийлүүлж айл айлаараа ээлжлэн хонь хариулдаг болсон юм. Өглөө эртхэн өөрийнхөө хонийг хашаанаасаа тууж гараад Долоон Буурал тийшээ чиглүүлээд л явж байхад айлууд өөрсдийн хонийг нийлүүлээд нийлүүлээд нэлээн том сүрэг болчихдог байсансан. Үдэш хонио туугаад буцаад ирэхэд айл бүрээс хүмүүс гарч ирээд өөр өөрсдийн хонийг тус бүрийн хашаа руу тасдаж аваад л явна. Бүүр хөдөөний айлууд тэгж төвөг болдоггүй юм гэнэ лээ гэсхийгээд л төвөгшөөнгүй гарч хонио ялгаж авдаг байлаа. Манай нэг хонь алга танайд байна уу? гээд тэр хавийн айлуудаар явах ч энүүхэнд. Мань хэд ч гэхдээ малд нүдтэй хүүхдүүд байсан болохоор барагтай бол өөрийн хонийг айлын хашаа руу алдахгүй л дээ. Нэг үдэш хишиг өдрөөс хариад хонио ялгасхийгээд явж байтал Наранхишигийнх гэдэг байх аа тэр айлын нэг хүүхэд гэж нэлмийсэн хувцастай далбагар юм хонио туух гэж байгаа нь энэ гэж гэнэт гуугачаад унаж явсан морийг минь үргээгээд тэрүүгээр нэг юм болж билээ. Дороо цовхчиж бухахад нь уначих нь уу гэж их айж байж билээ. Яахав ер нь бол хэд хэд булгиулсны дараа унасан л даа. Албан ёсны тайлбараар бол дөрөөнөөс хөлөө мулталж аваад үсэрч буусан л гэдэг юм. Буухдаа жаахан хажуулсхийгээд л буучихсанаас биш.

Тэр Наранхишиг гэдэг айлыг яагаад тэгж сайн санаад байна гэхээр бас л өвөөтэй холбоотой. Өвөө ер нь хүмүүст их хоч нэр өгөх дуртай хүн байсан юм. Сөөкмайн жолдас, Жонгиш, Домбоон, Павг, Дөөшк, Колбас энэ тэр гэсэн нэртэй хүмүүс бий бий зарим нь тэр нэрээ одоо санаж л байгаа байх. Тэр Наранхишигийг өвөө Нарышкин гэж оросчилж дууддаг байсан нь санаанд их тодхон үлдчихсэн юм. Царай зүс нь ч одоо санаанд байхгүй л дээ. Гэхдээ нэр нь ингээд үлдчихэж.

Мал хартай холбоотой элдэв ажлуудад миний дөргүй байсан гэж ёстой аврал байхгүй. Хамаг балчир насаа ном уншиж өнгөрөөснөөс болоод бие туниа муутай, гар бядгүй гэж жигтэйхэн байжээ. Хонийг карлинтай усанд угаах, ноос хайчлах, малын хашаа хороо цэвэрлэх зэрэгт бол ёстой л хонь малтайгаа найзан дундаа ороод л явчихдаг байлаа. Өвөөд тэр бүрт загнуулна.

I disapprove of what you say, but I will defend to the death your right to say it

"I disapprove of what you say, but I will defend to the death your right to say it'' (Хэлэх үгийг тань эс таалавч түүнээ хэлэх эрхийг тань хамгаалсаар үхэхэд би бэлэн) хэмээх сүрт үгийг Францын алдарт зохиолч Вольтерыг хэлсэн гэж ихэнх хүмүүс үздэг боловч энэ үгийг түүний бичсэн аль ч зохиол болон гар бичмэлээс нь олж чадаагүй билээ. Тэр нь ч аргагүй юм. Түүний зан чанарыг тодорхойлон бичихдээ энэ эшлэлийг өөр нэгэн зохиолч бичсэнийг Вольтерын хэллэг хэмээн андуурах болжээ.

Энэ хэлцийг анх “Вольтерын нөхөд” (The Friends of Voltaire, 1906) ном дээр тухайн үед Стивэн Ж. Таллентайр (Stephen G. Tallentyre) гэсэн утга зохиолын нэрээр туурвиж асан зохиолч эмэгтэй Эвэлин Биатрис Холл (Evelyn Beatrice Hall) хэмээх зохиолч эмэгтэй бичжээ. Тус номын 7 дугаар бүлэгт Францын нэрт гүн ухаанч, зохиолч Клод Адриэн Хэлвэтиүсийн (Claude Adrien Helvetius, 1715-1771) тухай бичихдээ ихэд найрсаг, өгөөмөр сэтгэлтэй бөгөөд авъяас билэг ч төдий муу биш гэхчлэн дүрсэлж байв.

Гүн ухаанчийн талаар жаахан дэлгэрүүлэхэд, мань эр өөрөөсөө эгчмэд бүсгүйтэй гэрлэж, ядуу борлог амьдрахаар сонгож, аз жаргалтай байсан боловч гүн ухаанчийн хувиар алдар олох гэсэн бүтэлгүй хүслээсээ болоод хамгаа үрэн таран болгосон хүн байжээ. 1758 онд тэрээр “De l'Esprit”-ээ нийтлүүлснийг нь Холл “Оюун ухааны тухай” (On the Mind) хэмээн хөрвүүлсэн ба Холлын бичсэнээс үзвэл хүний ухамсар дорой байхын шалтгааныг нийгмийн нөхцөл муу байхаас хамааралтай гэж үзээд хүмүүсийг үндсэндээ амьтад бөгөөд ухамсар гэдэг ухагдхууныг ерөнхийд нь ихэд шүүмжилсэн бүтээл байсан бололтой. Бүгдээрээ л үүнийг нь эсэргүүцэв. Гүн ухаанчдын зарим нь, сүмийнхэн бүгдээрээ, тэгээд төрийнхөн. Ямар ч гэсэн бүхний анхаарлыг өөртөө татаж чаджээ. Вольтер юуны түрүүнд гайгүйхэн болох найдлагатай байсан шавьдаа урам хугарснаа зарлалаа. Ялангуяа Крэбэльон, Фонтэнэл зэрэг зарим ядмагхан сэтгэгчидтэй зүйрлүүлсэнд нь ихэд эгдүүцсэн байна. Боловсорсон сэхээтний хүрээлэл дундаа нэлээн шүүмж дагуулан явсаар хэд хэдэн сар төрийнхний анхаарлаас зайдуухан байжээ.

Гэтэл тэрнийг нь Дауфин уншчихаж. (Францын дауфин буюу Dauphin de Viennois гэдэг нь хаан ширээний угсаа залгамжлагчийг хэлдэг байна.)

Түүний хэвлэн нийтлэх эрхийг цуцалж, өнөөхийг нь хянан тохиолдуулж хэвлэн нийтлэх зөвшөөрөл өгсөн хүнийг ч ажлаас нь хөөжээ. Эрх мэдэлтнүүдийн дайралт ар араасаа давалгаалсаар, 1759 оны 1-р сарын 31-нд Пап лам буруушааж, дараа нь 2-р сарын 6-нд Парисын парламентаас шүүмжилж, эцэст нь Вольтерын “Байгалийн хууль”-ийн адилаар 2-р сарын 10-нд номыг нь нийтийн өмнө шатаасан байна.

Төр засагтай тэрсэлдсэн аливаа зүйлс маш сайн байдаг байж таарна гэсэн нийтлэг зарчмын дагуу энэхүү шийтгэлээс болж Хэлвэтиүсийн гүн ухаанчийн байр суурь тухайн үеийнхний дунд ихэд тархаж, нөхрийн нэр хүнд ч эрс өссөөр оюунлаг элитүүдийн хүрээнд оруулж орхижээ. Протестант Герман, Англичуудын дунд ч нэр нь ихэд тархсан юм.

Холл ийн бичжээ:

... Номыг нь үзэн ядаж, Хэлвэтиүст таагүй хандаж асан хүмүүс түүнийг тойрон хүрээлж эхлэв. Вольтер түүний санаатай болон санаандгүй учруулсан хохирлыг нь уучилсан. Ном шатаасан явдлын талаар сонсоод тэрээр “Нэг муу омелетны юунд нь болсон юм!” хэмээн уулгалав. Хийсвэр хөнгөмсөг шалихгүй хүнийг юунд ингэтэл хүндээр шийтгэнэ вэ? Вольтерын аяг яг тэр үед “Хэлэх үгийг тань эс таалавч түүнээ хэлэх эрхийг тань хамгаалсаар үхэхэд би бэлэн” гэх маягтай байлаа. Гэвч тун удалгүй "... Оюун ухааны тухай дээр Локэ (John Locke) дээрхээс илүү, эсвэл Хуулийн амин сүнс (Montesquieu) дээрхээс илүү материализм байна гэж байхгүй..." хэмээн шуугиулсаар орж ирсэн нь зөвхөн Вольтероос л гарах зан билээ.

“Нөхөд” эрдэм шинжилгээний бүтээл биш хэдий ч Холл уг ном дээр яриа болон бичвэр эшлэх, эсвэл хүний тухай өөрийн дүгнэлт, бусдын яриаг бичихдээ харьцангуй эмх цэгцтэй ялгаж байсан. Тиймээс дээрх үгийг Вольтерын аашийг тодорхойлсон өөрийнх нь үг гэвэл үнэнд хавьгүй дөхүү байх болов уу. энэхүү тодорхойлолтын араас Вольтерын хэлсэн үгийг үргэлжлүүлэн бичсэнээс болоод уншигчид төөрөлдсөн байх магадлалтай.

Аль нь ч байлаа гэсэн энэ үг их сайхан хэллэг байсан тул хүн бүр эшлэх болж анх бичсэн хүн нь биш хүмүүсийн сайн мэддэг нэр энэ үгийн эзэн болжээ.

Холл сүүлд, Вольтерын Хүлцэнгүйн тухай эсээн дээрх “Өөрөө бод, бас бусдад тэгэх боломж олгож бай” гэсэн үгсийг утга дагуулан өөрчилсөн гэдгээ хэлсэн билээ.

Soha - Mil Pasos (Мянган алхам)

Ойрмогхон энэ дуунд хэсэг дурлаад. Ер нь юуны тухай юм бол гэж бодоод үгийг нь хайж үзтэл их аятайхан үгтэй юм. Хальт бантагначихлаа. Яахав яахав. Хэл дамнуулан хазгай муруй буулгасан тул Испани хэлтнүүд минь өршөөх буйзаа.

МЯНГАН АЛХАМ

Нэг алхам, би үүрд явлаа.
Нэг л зоримог алхам
Урагш давшсан алхам

Хоёр алхам, чам руу огт харалгүй би одлоо.
Нэгэнт хол оджээ би
Хоёр алхам, би чамайг хэдийн мартсан.

Гурван алхам, дорныг зорин довтолгож явна би.
Өмнийг ч зорилоо, өрнийг ч зорилоо.
Гурван алхам, хэтэрхий холдов уу, гэж надад санагдах ч шиг.

Дахилт:
Тэгээд, эгж хэзээ ирэх вэ, чи?
- Би эргэж ирэхгүй ээ.
Эгж хэзээ ирэх вэ, чи?
- Нэгэнт хол оджээ би
Эгж хэзээ ирэх вэ, чи?
- Нэг л өдөр, эсвэл хэзээ ч үгүй.

Тэгээд, эгж хэзээ ирэх вэ, чи?
- Анхны алхмаа би хэдийн хийсэн
Эгж хэзээ ирэх вэ, чи?
- Намайг бүү хүлээ
Эгж хэзээ ирэх вэ, чи?
- Нэг л өдөр, эсвэл хэзээ ч үгүй.

Дөрвөн алхам, санахыг би хүснэм
Дөрвөн алхам, мэднэ би угаасаа
Чиний намайг, би чамайг хайрладаг асныг

Таван алхам, уйтгарт авталгүй өөрийгөө аваад
Тэртээ хол алхан оджээ
Таван алхам, чамайг уучлав, би

Зургаан алхам, бараг л долоо
Цаашаа хэрхэн тоолохоо үл мэднэ, би
Мянган алхам, тэгээд цаашаа, би зогссоор л.

Дахилт:
Тэгээд, эгж хэзээ ирэх вэ, чи?
- Би эргэж ирэхгүй ээ.
Эгж хэзээ ирэх вэ, чи?
- Нэгэнт хол оджээ би
Эгж хэзээ ирэх вэ, чи?
- Нэг л өдөр, эсвэл хэзээ ч үгүй.

Тэгээд, эгж хэзээ ирэх вэ, чи?
- Анхны алхмаа би хэдийн хийсэн
Эгж хэзээ ирэх вэ, чи?
- Намайг бүү хүлээ
Эгж хэзээ ирэх вэ, чи?
- Нэг л өдөр, эсвэл хэзээ ч үгүй.

Нэг алхам, хоёр алхам, гурван алхам, дөрвөн алхам, таван алхам,...
Мянган алхам...

Дахилт:
Тэгээд, эгж хэзээ ирэх вэ, чи?
- Би эргэж ирэхгүй ээ.
Эгж хэзээ ирэх вэ, чи?
- Нэгэнт хол оджээ би
Эгж хэзээ ирэх вэ, чи?
- Нэг л өдөр, эсвэл хэзээ ч үгүй.

Тэгээд, эгж хэзээ ирэх вэ, чи?
- Анхны алхмаа би хэдийн хийсэн
Эгж хэзээ ирэх вэ, чи?
- Намайг бүү хүлээ
Эгж хэзээ ирэх вэ, чи?
- Нэг л өдөр, эсвэл хэзээ ч үгүй.

Харагдах бараагүй, харуулах гавъяагүй эздэд Ювэнтусын гялалзсан эзэнт гүрнээс суралцах зүйл их байна

Эх сурвалж: Ричард Виллиамс, Гардиан

Агнеллийн гэр бүлийнхэн (бас Роман Абрамович) Арсенал, Блакбурн, Ковэнтри болон Лэйтон Ориэнт клубуудын эздэд урагшлах замыг нь зааж өгч байна.

 “Арсеналын Стан Кроэнкэ, Блакбурны Вэнкичүүд, Ориэнтын Франчэско Бэччэтти нар, эсвэл Ковэнтриг ангал руу чирч байгаа Сисугийн үл үзэгдэх хөрөнгө оруулагч нар аа, та нар сонсож байна уу?” Зургийг: Gary Neill

Ямар хүмүүсээр хөлбөмбөгийн клубээ удирдуулмаар байдаг вэ? гэсэн асуулт Арсенал, Блакбурн Ровэрс, Ковэнтри Сити, болон Лэйтон Ориэнт клубын фэнүүдийн хувьд шаналгаа болоод байна. Амжилтын гараан дээрээ бүдчээд байгаа, эсвэл бүр устаж үгүй болох харанхуй ангалын ирмэгт тулчихаад байгаа алин боловч эдгээр клубын дэмжигчид клубын эздийн чадвар муутай, сэтгэл хүйтнийг муулан уурлацгааж байна.

Харин Ювэнтусын фэнүүдийн хувьд бол хариулт тун энгийн. Өнгөрсөн долоо хоногийн дундуур Италийн аваргуудын цэнгэлдэхэд Паоло Дибала Барсагийн эсрэг хоёр гоолынхоо эхнийхийг хийгээд баяраа тэмдэглэн гүйж байхад телевизийн найруулагч дэлгэцийн кадрыг сольж захирлуудын суудалд юу болж байгааг харууллаа. Тэнд тус клубын ерөнхийлөгч Андрэа Агнелли өөрийн хаяал Жон Элканн зэрэг хүмүүстэй тэврэлдэн баярлалдаж байна.

Өдгөө 41 настай Жон Элканн бол тэртээ 1899 онд дээд өвөг Жиованни Агнеллийн үүсгэн байгуулсан Фиатын эзэн гүрний төлөөлөн удирдах зөвлөлийн дарга юм. Өвөг эцэг нь болох Эдоардо Агнелли 1923 онд Ювэнтусын удирдлагыг гартаа атгасан түүхтэй. Харин түүний өвөө, бүхний хайрыг хүлээсэн, улс төрийн нөлөө бүхий Жианни Агнелли нь 1947-54 онуудад клубын ерөнхийлөгч байсан ба судалтай өмсгөлтнүүдийн баатар Жон Чарлз, Мишел Платини нартай дотно нөхөрлөдөг байжээ.

Зургаан жилийн өмнө Элканн ерөнхийлөгчийнхөө суудлыг өөртэйгээ нас чацуу хаяалдаа шилжүүлсэн юм. Жианни Агнеллийн дүү 1970 оноос хойш 2004 онд өөд болох хүртлээ клубын хүндэт ерөнхийлөгч байсан Умбертогийн хүү болох Андрэа Агнеллигийн үед клубын шинэ цэнгэлдэх ашиглалтад орж, Антонио Контэ, Массимилиано Аллегрийн удирдлагаар лигийнхээ түрүүг тав дараалан хүртээд, одоо зургаа дахиа авах нь цаг хугацааны л асуудал болоод байна. 

94 жилийн турш клубын хувь заяаг нэг гэр бүл атгаж яваа хэдий ч Ювэнтус Италичуудын дунд маш их дэмжлэгтэй билээ. Яахав, тухайн үеийн Фиатын ажилчдын ихэнх нь Ториньогийн фэнүүд байсан байж магадгүй л юм, гэхдээ л... Дунд нь ганц хоёр удаа шүүгчийг хахуулдсан хэрэгт орж, 2006 онд доод лиг рүү анх удаа унаж үзсэнийг эс тооцвол Агнеллийн гэр бүл бараг зуун жил бахдам амжилттай удирджээ. 

Гэр бүлийн гишүүд тоглолт бүр дээр харагдах ба энэхүү нягт харилцаа нь бараг уламжлал болсон байсныг саяхан Gazzetta dello Sport сэтгүүлийнхэн Мягмар гарагийн Барселонатай хийх тоглолтын үеэр өмнөх тоглолтуудад тоглож байсан хоёр тоглогчтой хийсэн ярилцлагаар улам тод харагдсан. Улаан хуудсаараа Сери А лигийн амжилтыг тогтоож байсан, өдгөө Аргентинд дасгалжуулагч хийж байгаа Уругвайн ширүүн хамгаалагч Паоло Монтеро ярилцлагадаа одоогийн ерөнхийлөгч өөрийг нь хамгийн дуртай тоглогчоороо нэрлэснийг дурдаад “Би түүнд их талархаж байна. Зидан, Дел Пиеро эсвэл бусад супер оддоос нэрлэж болох л байсан. Гэвч эгэл жирийн намайг нэрлэсэн. Клубын чин зүрхнээсээ тэмцэж, ялахыг хүсдэг эрмэлзлэлийг төлөөлдөг байсныг минь үнэлсэн байх л даа” хэмээн ярьжээ. 

Шотланд довтлогч Стив Арчибалд 1986 онд Европын цомын их шөвгийн тоглолтод Тэрри Вэнаблэсын удирдсан Барселонагийн төлөө айлын талбай дээр маш чухал гоол хийчихээд Ювэнтусын хуучин өргөө Стадио Коммуналэ дахь хувцас солих өрөө рүүгээ явж байсан үдшийг ийн дурсаж байна. “Хаалга онгойлоо. Өмнө нь зургаан хүн зам чөлөөлөөд маш дэгжин цув өмссөн цэмцгэр байрын өндөр эр гарч ирэв. Тэр зогсоод над руу гар сунган мэндчилж англи хэлээр “Сайн гоол байлаа” гэж хэлсэн. Тэр бол Жианни Агнелли байсан юм. Сэтгэл зүй нь ч гэсэн маш цэмцгэр.” 

Арсеналын Стан Кроэнкэ, Блакбурны Вэнкичүүд, Ориэнтын Франчэско Бэччэтти нар, эсвэл Ковэнтриг ангал руу чирч байгаа Сисугийн үл үзэгдэх хөрөнгө оруулагч нар аа, та нар сонсож байна уу? Сайн эзэнтэй клуб, насан туршийн үнэнч сэтгэл ямар байдгийг харж байна уу? Клубыг ингэж авч явахын тулд тайван амгалан, тогтвортой байж клуб болон түүний эргэн тойрныхны сэтгэлзүйд мэдрэмжтэй хандах ёстойг ойлгож байна уу? 

Роман Абрамович бол энийг яахын аргагүй ойлгож байгаа. Тэрбумын хөрөнгөө хаанаас, хэрхэн олсноос нь үл хамаараад тэр болон Челси дэх түүний багийнхан нь аливаа асуудлын үнэ цэнийг эрт мэдэрч шийдвэрээ маш шуурхай бөгөөд шийдэмгий гаргаад дараагийн асуудал руу шилждэг. Мийрсийн гэр бүл, Кэн Бэйтсийн толгойлж асан эмх замбараагүй, халгиа цалгиатай зүүн Лондонгийн энэ клуб энэхүү бодлогын ачаар дийлдэшгүй хүчирхэгжин тун удахгүй Хэрцог энд ди Меуроны загвараар байгуулагдах ганган бетон цэнгэлдэх рүү нүүх гэж байна. 

Абрамович тэр хажууханд байх Кенсингтон дахь шилтгээнээсээ байнга Стэмфорд Бриж рүү ирж тоглолт үзэж, багийнхан, фэнүүдтэй сэтгэл хөдлөлөө хуваалцаж харагддаг нь хамаг ялгааг харуулж байгаа юм. Олон нийттэй төдийлэн нээлттэй харилцаад байдаггүй ч сэтгэл гаргаж байгаа нь бүхэнд ил. Зүгээр л ялимгүй мэт боловч түүний удирдлагын ганц жижигхэн үр дагавар нь л гэхэд Бэйтсийн үед жийгдэж байсан хуучин тоглогч нарыг хүндэт зочны хувиар буцааж авчирч байсан явдал юм. 

Абрамович Владимир Путин хоёрын харилцаанаас болоод Челси дэх асуудал хүндэрч болох л байсан. Гэхдээ энэ асуудал угаас Премьер лигийн гадаад эзэнтэй клубуудын хувьд зайлшгүй ирэх эрсдэл бөгөөд лигийн нэр хүнд дэлхий дахинаа муудвал хөрөнгө оруулагч нар өөр тийш зүглэх вий гэсэн болгоомжлол хаа хаанаа бий биз ээ. 

Хуучин язгууртнуудын баялаг хөрөнгө эсвэл шинэ олигархын шавхагдашгүй нөөцөөр дэмжигдэн тэжээгдэж буй Ювэнтус, Челсигийнх шиг ийм аз тийм ч олон клубт тохиохгүй. Гэвч огт найдваргүй мэт нөхцлийг ч энэ хоёрынхоос харьцангуй сүр багатай түвшинд аварч болдог байна. Бөөн асуудал дагуулсан Массимо Челлино өөрийн хувьцааны хагасыг нутаг нэгт Итали эр Андрэа Радриззанид зарах хүртэл Лийдс Юнайтедыг чөлөөт уналт хийж байна гэж үзэж болохоор байлаа. Түүний дэмжлэгээр тэдний шинэхэн менежер Гарри Монк тун ч мэдрэмжтэй ажиллаж байгаа. 1997 онд ганцхан гоолын ачаар лигийн бүтцээс уналгүй дэнжигнэн үлдэж асан Брайтон анд Хови Албион л гэхэд покерчин, хөрөнгө оруулагч Тони Блүүмийн ачаар жигдхэн хэмнэлээр дээшилсээр цоо шинэ цэнгэлдэхтэйгээ ирэх долоо хоногт гэхэд л Премьер лигт дэвших болзлоо хангах гэж байна. 

Кристал Паласт, бизнес эрхлэгч Стив Паришийн удирдсан баг зургаан жилийн өмнө дампуурах шахаж байсан клубыг аварч байна. Лигийн биш Буртон Албионыг дөчин жил удирдаж Чампионшип хүртэл дэвшүүлсэн Бэн Робинсоны адилаар Париш ойр тойрны олон нийттэй маш бэх бат, үр бүтээлтэй хамтын харилцааг эрхэмлэж, хөлбөмбөгийн хувьд зөв шийдвэрүүдийг гаргаж байна. 

Хөгжөөн дэмжигчдийн хувьд эздээсээ хүсдэг ганц юм нь тэдний хэн байхаас огт хамаарахгүй зөвхөн үнэн сэтгэлийн зүтгэл л байдаг. Харин тэр сэтгэл дутвал орон зай нь хорсол, зэвүүцлээр дүүрч өмхийрдөг нь ялангуяа улирлын энэ сүүлийн шатанд илт анзаарагдаж байгаа биз ээ.

Бантагнасан: Цогоо

Түмний нэг

Бичиг цаасны ажил хийдэг нөхдөө гэнэт өрөвдөв. "Түмний нэг" дээр Чимид гээд бичиг үсэг түй ч мэдэхгүй нөхөр хаанаас ирсэн, хэрэгтэй үгүй нь ч мэдэгдэхгүй нэг бичгийг бөөнөөр нь суулгаж байгаад чээж бичиг хийлгэж байхад "Дуу чи!" гээд нэг нь ч хэлчихгүй, тэгээд дуугүй бичээд сууж л байдаг. Бүр хэзээнээсээ тийм номхон, хүлцэнгүй нөхөд юм даа. Тэрнийг нь далимдуулж элэг барих хүмүүс үгүй мөн олон юм. Чимид чинь сүүлд нь л багш болоод сайжирчихснаас биш тухайн үеийн статус нь одоогоор бодвол улаан хувьсгалчийн цүнх барьж явдаг хүү л биз дээ? Эрхэлсэн тодорхой ажил байхгүй, айн?

Б. Ринчин: Юуны магад

"Гуч хүрээд би сая тогтнолоо." - КУНЗ.

Дөч хүрээд би сая тогтниюу. Тэгээд үгсийн цэцэрлэгч болж ч магад буюу. Тэгвэл, сэтгэлийн гайхамшигт сайхан цэцэг, зүрхнийхээ улаан цусаар ургууланхан, намайг хүн болгосон эх орондоо анхилам үнэрээр нь ачий нь магтан хариулаюу.

Цаст уулын оргилоос цагаан болоюу, толгой минь. Тэгээд мөнх билгийн налина лянхуа цэцэг, сэтгэл зүрхэнд минь дэлгэрэнхэн цэцэглэж магад буюу. Тэгвэл, гайхамшигт сайхан цэцэгийн анхилмал үгээр, намайг сурган хүмүүжүүлсэн Багш нарынхаа ачий нь магтан хариулаюу.

Сэтгэл минь гүн нуураас амгалан болоюу. Тэгээд үгсийн уран бүтээлч болж ч магад буюу. Тэгвэл, сэтгэлийн чин үгээр хүсэн сэтгэхүйн гайхамшигт сайхан орд босгон, гялалзсан үзэсгэлэн гоогоор нь төрсөн нутаг, ард түмэндээ ачий нь магтан хариулаюу.

Санаа сэтгэл минь одооныхоос сайхан болоюу. Тэгээд үгсийн уран барималч болж ч магад буюу. Тэгвэл, сэтгэл зүрхнийхээ нандин бодлын гантигаар хүсэн сэтгэхүйн гайхамшигт хөрөг бүтээн босгож, дур булаам арвисын үзэсгэлэнгээр нь, ард түмнийхээ ачтан хөвүүдийн ачий нь магтан хариулаюу.

1932.2.10.

Багын явдал #4

Ариунсанаа гэж үеэл байлаа. Байлаа ч гэж одоо ч гэсэн байгаа л даа. Насаар арай эгчмэд учраас бидний хэдэн тэрсхэн хөвүүдийг тувт шоглоно. Урт үсээ урдуураа унжуулж, нүдээ бүлтийлгэхээр нь жинхэнээсээ айж, үнхэлцэг хагарах шахдагсан. Жорлонгийн суултуурнаас мангас гарч ирдэг, гэхдээ дээрээс нь давс цацаж байгаад шээвэл доороос гарч ирж чаддаггүй гэж хэлсэнд нь үнэмшсэнээс болоод жорлон орж шээж чадахгүй давсгаа чинэртэл явцгаадаг байлаа шүү дээ.

Нэг зун бид хэд Эрдэнэтэд байдаг нагац ахындаа сурагчийн амралтаар цугларч таарсан юм. Бидний хэдэн эрчүүд нийлж байгаад байнга биднийг чадаж, шоглож байдаг эгч нараас салах гээд хор найруулж билээ. Шууд утгаараа шүү. Баахан эм, тэгээд харагдсан хортой гэж бодогдохуйц бүх юмыг хольж хийгээд сүүлдээ ч нөгөөх маань бараг жинхэнэ хор болсон байх аа.

Охин маань "хор" найруулж байна гээд элдэв өнгөтэй уусмалууд холиод, зэвүүн зэвүүн инээгээд байхыг хараад урд өмнөхөө эрхгүй санагалзаж дурсамжаа хуваалцав.

"Үеэлээ алсан уу" гэж үү? Алаагүй ээ. Яг цаг нь болоход нээрээ үхчих байх гэж бодсон уу яасан өгч төвдөөгүй юм.

Thanks for the memories...

Зургийн эх сурвалж: http://www.mirror.co.uk

Лигийн хамгийн формлог байгаа баг, тэр тусмаа лигийг тэргүүлж байгаа баг, бас долоо хоногт ганцхан тоглолт зөвхөн Премьер лигт хийж байгаа багт хусууллаа шүү дээ гэж бодож голоо зогоох гэж их хичээлээ. Үнэнийг хэлэхэд миний дэмжиж байх хугацаанд Арсенал маань лигийн аваргын төлөө ганц хоёрхон удаа л нэлээн ноцтой үзсэн байх. Бирмингэмийн Тэйлор манай Эдуардогийн хөлийг, аваргын горьдлоготой нь цуг хугалчихсан гэхэд болно доо. Бусад үед нь Арсенал маань улирлын эхэн эсвэл сүүл хагаст нь маш сайн тоглоод нөгөөд нь маш муу тоглодог нэг тийм зүй тогтолорхуу юмтай болчихсон. Энэ улирал ч гэсэн эхний хоёр тоглолтод гомбоормогцоо дараагийн арван хэдэн тоглолтод яав гэмээр сайхан тоглож хүмүүсийн итгэлийг сэргээж аваад уламжлалт муу тоглолтуудаа хийж эхэлсэн. Яг зохиолын дагуу.

Ялагдашгүй 49-ийн тухай Арсеналын бүх фэнүүд мэдэх байх. Тухайн үеийн бүрэлдэхүүн бараг хүн бүрийн “мөрөөдлийн” багт байдаг биз. Тэр үеийн бүрэлдэхүүнийг одоо харахад бүх тоглогчийнх нь ур чадвар, тоглолтын гүйцэтгэлийн түвшин яг торгон ирэн дээрээ нэг цэгт, нэг цагт огтлолцож таарсан юм шиг санагддаг. Одоогийн бүрэлдэхүүнд байгаа тоглогч нараас ялгаатай нэг зүйл нь тэдэнд ялагчийн сэтгэлзүй, тэмцэх чанар илүү байсан. Одоогийн Челси, хэдэн жилийн өмнөх Юнайтедад байдаг нэг тийм зэвүүн, дургүй хүрмээр тоглолт байдаг даа. Харахад их муу л тоглоод байгаа юм шиг мөртөө яаж ийгээд хожчихдог. Манайхан энийг түрүүлэх багийн ёндоо гэж яриад байдаг. Үнэндээ цаанаасаа аз ивээгээд байгаа юм биш л дээ. Үнэхээр аварга болохыг хүссэн тоглогч бол байдгаа шавхаад л багийнхаа төлөө тоглох ёстойгоо мэддэг. Уржигдар бол манайхаас тийм юм огт харагдаагүй. Харин эсрэгээрээ Челсигийн тоглогч нар яг жигд ажиллагаатай механизм шиг л явж байгаа юм. Багийнх нь тоглогч бөмбөг авлаа, урагшаа гүйх ёстой нөхөд нь яг л гүйж байна. Хүнээ хуураад, зайгаа гаргаад хийх ёстойгоо хийгээд л явж байгаа юм. Манайд ийм юм алга.

Манайд ийм юм яагаад байхгүй байгааг олохыг хичээе л дээ. Тоглогч нар муу байна уу? Тоглолт болгоны дараа муулуулдаг Жигу, Рамзи, Габриэл, Кокэлин гэх мэт дундаж тоглогч нараас болдог болов уу? Үнэнийг хэлэхэд саяын тоглолт дээр Кошелни, Өзил хоёр ч муу байсан. Санчезыг бараг харагдаагүй ч гэж хэлж болно. Сүүлийн 10 жилийн Арсеналын улирлын зүй тогтол нэг хэмтэй байгааг харвал энэ асуудал тоглогч нараас хамааралтай гэдэг нь буруу болж таарна. Тоглогч гэснээс сүүлийн 5 жилийн тоглогчийн наймаа арилжааны нийлбэр дүнгээр Арсенал Челсигээс илүү гарсан шүү. Тэгэхээр “Манайх Челсигээс бага мөнгө зарцуулдаг” гэсэн шалтаг газар авахаа байсан. “Тэднийх сайн тоглогчийг мөнгөөр зодож авдаг” гэсэн шалтаг ч бас явахгүй. Учир нь Премьер лигийн багуудын цалингийн цэсний хэмжээгээр манайх дөрөвт орж байгаа. Челсигээс ердөө 18 сая паундаар бага. Ард байгаа багаас 35 саяар их. Тоттэнхамынхыг бараг нугалж байгаа гэхэд болно. Ноднингийн аварга Лэйстерийн цалингийн төсвөөс бараг 3 дахин их. (эх сурвалж) “Харамч эзэнтэй” гэх тайлбар ч бас газар авахгүй. Яагаад гэвэл тэр нөхөр Вэнгэрийг 42.5 сая паундаар Өзил, 35 саяар Санчезыг аваад зогсохгүй өнгөрсөн жил 36 саяар Жака, 35 саяар Мустафи, 16 саяар Перез гэсэн наймаа хийхэд огт саад хийгээгүй. Ер нь багийн эзнээс мөнгө гарах ч шаардлага байхгүй гэж үзэж болно. Делойттын гэх мэт хөлбөмбөгийн санхүүгийн элдэв жагсаалтуудад Арсенал маань хөлбөмбөгөөс олсон орлогоороо тогтмол эхний аравт явж байдаг. Бизнесээр бодвол бахдам амжилт шүү.

Тоглогч нар ирдэг явдаг, эзэд ч бас явдаг ирдэг, мөнгө өсдөг үрждэг гэтэл Арсеналын байгаа байдал яг хэвээрээ топ дөрөв 20 жил, аваргуудын лигийн хэсгийн тоглолт 16 жил. “Зарим багуудын мөрөөдөөд ч хүрэхгүй амжилт” гэж хүмүүс мэтгэх. Гэхдээ л багад үзсэн “Банштай зутан” гэдэг кино шиг л санагдах юм. Энэ бахдам амжилттай он жилүүдэд ганц зүйл л тогтмол байгаа нь Арсенал клубын эрхэм менежер месье Арсэн Вэнгэр. Арсенал клубын тэргүүнд залраад 20 дахь улирлынхаа сүүлийн хагаст ороод явж байгаа энэ хүнийг танилцуулах нь илүүц биз. Түүний Арсенал дахь карьерыг хоёр хувааж болно. Цомоор дүүрэн эхний хагас, бүтээн байгуулалтын хоёр дахь хагас гэж. Эхнийх нь 1996/97-2004/05, дараагийнх нь 2005/06-2014/15. Сүүлийн хоёр улирлыг оруулаагүй. Зарим хүмүүс эхний хагас дахь амжилтыг өмнөх менежер Жорж Грэмийн үлдээсэн систем болон Арсэн Вэнгэрийн шинэчлэлийн хослол гэж ярьцгаадаг. Аль нь ч гэлээ тэр үеийн Арсеналд аваргын сэтгэлзүй байсан гэдэг нь бол үнэн юм.

Харин хоёрдугаар хагасийн эхний хэдэн жил бол үнэхээр барзгар байсан. Магадгүй Вэнгэрийн хамгийн том амжилттай үе нь ч байж болох. Талбай дээр гайхалтай тоглолт үзүүлэхээс гадна санхүүгийн хувьд хамаагүй давуу талтай багуудтай талбайн гадна ч сайн үзэлцэж байсныг нь үнэлүүштэй. Гэхдээ Арсенал тэр үеийг амжилттай давсан. Талбайн гаднах шилжилийн үеэ өнгөрүүлсэн, одоо урагшаа довтлох цаг. Гэтэл урагшаа довтолж чаддаггүй ээ. Миний бодлоор Вэнгэрийн ир нь мохсон. Анх ирэхдээ шинэчлэгч, урагш чирэгч байсан бол одоо хөгжлийг хойш татагч, хуучинсаг хүн болж. Арван жилийн турш алдаа гаргахгүй гэж хичээнгүйлэн зүтгэж, ширхэг зоосыг ч нарийн төлөвлөж явсаар өөрийн эрхгүй мөн чанар нь өөрчлөгдсөн байна. Клубын төлөөлөн удирдах зөвлөлд хөлбөмбөгийн хүн нэг ч байдаггүй юм. Бүгд бизнесмэнүүд. Арсенал клубын удирдлагын бүтцэд хөлбөмбөгтэй холбоотой хүн ганц л бий. Тэр нь Арсэн Вэнгэр. Хөлбөмбөгтэй холбоотой, холбоогүй бүх асуудлыг Вэнгэр л ганцаар зохицуулдаг гэдэг. Хуучин цагийнхаар бол Хенри Норрис, Хэрбэрт Чапман хоёрыг нэг хүнд оруулчихвал Арсэн Вэнгэр гарахаар байгаа юм. Түүхээ уншдаг Арсеналын фэнүүд мэднэ дээ.

Нэг хүнд хамаг эрх мэдэл төвлөрөх нь эхэн үедээ клубын үйл ажиллагааг зүгшрүүлэх ач холбогдолтой байж болох авч яваандаа хөгжлийг боомилох муу дагавартай. Вэнгэрийн энэ хэв маягтай төстэй эрх мэдэлтэй байсан хүн бол Алекс Фергюсон. Гэхдээ ялгаатай нь мань эр өөрийн ажлуудыг хүмүүст хуваарилаад өөрөө ерөнхийд нь баздаг байсан. Туслах менежерүүдээ ч үе үе сольдог байсан. Харин Вэнгэр Пат Райсыг туслахаараа 16 жил ажиллуулаад, одоо талбайн хажууд Стив Боулдтай сууж байгаа. Тойрон хүрээлсэн хүмүүс бүгд өөрийнх нь үгээр яваад байхаар сүүлдээ шинэ сэргэг санаа гарахаа байна. Вэнгэрийн эриний эхэн үед Арсеналын тоглогч нар авиртай гэдгээрээ зартай байжээ. Тони Адамс, Лий Диксон, Мартин Кеовн, Патрик Виера, Тиерри Анри, Лоран, Деннис Бергкамп гээд энэ жагсаалт цаашаагаа хөвөрнө. Эдний хэн нь ч талбай дээр болон талбайн гадна өөрийн бодлоо хамаагүй хэлнэ. Вэнгэртэй ч ана мана үздэг байсан гэдэг. Талбай дээр алдаа гаргасан нэгнээ бол хага баздаг байсан гэдэг. Анриг анх ирэхэд, Бэргкампыг ч анх ирэхэд нь Арсеналын архаг тоглогч нар “хүмүүжүүлж” өгсөн гэж өөрсдөө дурссан байдаг. Ийм тоглогч нартай байхад Вэнгэрт тоглогч нарын талбай дээрх сахилгын асуудал ерөөсөө асуудал биш байжээ. Шинэ тоглогч нарыг хуучцуул нь зохих ёсоор хүмүүжүүлж өгдөг байж. Манай одоогийн тоглогч нарт тийм хүн алга. Вэнгэрийн эриний хоёр дахь хагасын нийтлэг төрх тэр. Nice guys = Нусгай жаалууд. Энгэр дээрх логоны төлөө тоглодог тоглогч магадгүй ганц Вилшэр л байх. Арван хэдхэн настай жаал талбай дээр гарч ирээд шигшээгийн ах Лампард, Рүүнийтэй мөчөөрхөлцөж, цомын баяраараа “Тоттэнам бол б**с – Б***с бол Тоттэнам” гэж дуулж гүүнерүүдийн цөсийг хөөргөдөг жинхэнэ ганнер.

Хожигдох бол асуудал биш л дээ. Хөлбөмбөгт байх ёстой зүйл. Жаран чавганц уралдсан ч нэг нь түрүүлдэг гэдэг биз. Харин яаж тоглоод хожигдов гэдэг бол шал өөр асуудал. 90 минутын турш балбалцаад ганц гоолоор хусуулах, эсвэл од нь гийж онгод нь орсон хаалгачийг балбаж балбаж ганц сөрөгт унаж байвал “за яах вэ манай өдөр биш байж” гэж бодно. Саяын Бямбын тоглолт шиг ямар ч тэмцэлгүй үхээнц тоглоод хожигдож байгааг би хувьдаа дээрээс улбаатай гажуудлын үр гэж бодож байна. Арсэн Вэнгэрийн эрин төгсгөлдөө ирсэн байна. 20 жил сайхан байлаа одоо харамсалтай нь өөрийн байгуулсан сайхан бүхнээ харлуулж эхэлж байна. Арсенал хөлбөмбөгийн клубын олон суутнуудын эгнээнд түүний нэр тодоос тод гэрэлтэх байранд хэдийн очсон. Эмирэйтс цэнгэлдэх, Колни дахь бэлтгэлийн төв, Ялагдашгүй 49, Холбооны цомын 6 түрүү гээд олон гавъяа түүнийх. Гэвч... Монгол хэлэнд “хав болох” гэж үг байдаг. Хөгжлийн нэг түвшинд хүрээд тэрнээсээ дээшлэх ч үгүй, доошлох ч үгүй байхыг хэлдэг. Арсэн Вэнгэрийн Арсенал хав болжээ. Явах цаг нь болж.