ЙЕНС ЛЕМАНН: “БИД БАЙРЛАЛ БҮР ДЭЭР ДЭЛХИЙН ШИЛДГҮҮД БАЙСАН”

Арсеналын Бэлтгэлийн Төвийн ярилцлагын өрөөнүүдийн нэгний хананд байрлуулсан 2003/04 улирлын “Ялагдашгүй” багийн зурагны наана Йенс Леманн суугаад ярилцлага өгсөн юм.

10 жилийн өмнө Арсенал, шинэ Герман хаалгачтайгаа цуг рекорд амжилттай улирлыг өнгөрүүлж олон хүний хувьд Премьер лигийн хамгийн шилдэг баг гэгдэх болсон билээ.

Леманны хувьд Лондонгийн амьдрал төгс гэмээр эхэлсэн нь энэ. Гучин найман тоглолтоос 26 хожил, 12 тэнцээ, нэг ч хожигдолгүй. Герман эр маань 48 удаагийн тоглолтын дараа Английн лигт анх удаа хожигдож үзсэн билээ.

2005 онд Хөлбөмбөгийн Холбооны Цомд түрүүлснийхээ хойд жилд Аваргуудын лигийн 10 тоглолт дараалан гоол алдаагүй супер хамгаалалтын цөм болж явахдаа Виллареалын плэймэкер Хуан Роман Рикэлмэгийн пенальтыг хааснаар Парист Барселона багтай тоглох финалын тасалбарыг багтаа авч өгсөн гавъяатай хүн. Ихийг амлаж байсан зун Леманн болон түүний багийн нөхөд нь клуб, шигшээгийн түвшинд тун харамсалтайгаар бүдэрцгээсэн юм.

Леманн Арсеналаас Штутгарт руу 2008 онд явсан ба зодог тайлсан байж байгаад 3 жилийн дараа эргэн ирж Блакпүүлийн эсрэг 3-1ээр хожиход клубын төлөө 200 дахь тоглолтоо хийсэн. 2010/11 улирлын төгсгөлд бүрмөсөн зодог тайлсан боловч Арсеналтай холбоогоо улам бэхжүүлж УЕФА-гийн дасгалжуулагчийн лицензээ авахдаа багачуудын багтай хамтран ажиллаж байсан юм.

Фэнэрбахчэг 5-0оор хожиж Аваргуудын лигт 16 дахь улиралдаа дараалан шалгарсны маргааш Йенс Леманн Арсеналцэгкомд ярилцлага өгсөн юм. Лондонгийн Колни дахь бэлтгэлийн баазад тэрээр Англид үдсэн гайхамшигт анхны улирал, 2006 оны зун, зодог тайлсан тухай зэрэг сэдвээр ярилцлаа.

Йенс, та Арсеналд 2003 онд ирсэн. Энэ талаар хэр санаж байна вэ? 

Их хурдан шийдэгдсэн л дээ. Би дуудлага авсан, хоёр хоногийн дотор очих ёстой болсон. Ням гаригт байсан л даа, би өөрйин болон хадам аав, ээжүүддээ “мэдээ дуулгая” гэж хэлсэн. Нөхөд бол бид хоёрыг хүүхэдтэй болсон энэ тэр гэх байх гэж бодож байсан байж магадгүй. Тэгээд биднийг Лондон явах гэж байгаа гэхэд тэд үнэхээр гайхсан. Тэгээд хэзээ явах тухай асуухад нь би “Маргааш” гэхэд тэд жинхэнэ цочирдсон доо. Том хүү энд ирээд зогисуулаад болдоггүй. Эмчид очоод үзүүлсэн чинь энд нүүж ирснээс болоод сэтгэлзүйн цочролд орсон байна гэдэг байгаа. Гэнэт орчноо солиод Англи сургуульд орж, цоо шинэ хэл үзэж эхэлсэн нь сэтгэлзүйн хувьд их хүнд цохилт болсон шиг байгаа юм. Хэсэг хугацааны дараа төвхнөөд ирсэн чинь гайгүй болсон шүү. Хүүхдүүдийн маань хувьд их хэцүү шилжилт болсон доо.

Та өмнө нь АС Миланд тоглож байгаад их түргэн Герман руу буцаад ирсэн. Англид ирэхэд хэр байв? 

Миний хувьд шийдвэрээ их амархан гаргасан. Боруссиа Дортмунд санхүүгийн хүндрэлд орчихсон байсныг хүмүүс тэр бүр мэдэхгүй байх. Миланд жаахан тоглосон шүү гэдгээ үргэлж өөртөө сануулж байдаг байсан болохоор өөр улсад хөлбөмбөг тоглохыг үргэлж хүсдэг байлаа. Миланд байхад Ливерпүүл рүү явах боломж байсан ч Дортмунд руу явах гэж байсан тул татгалзсан. Хэрвээ Ливерпүүл рүү явчихсан бол Арсеналд ирэхгүй байх байсан. Мэдээж Арсеналд ирж Премьер Лигт түрүүлсэн болохоор тэр нь хамгийн сайн шийдвэр болсон л доо.

Анхны улиралдаа “Ялагдашгүй” болсон. Ингэнэ гэж төсөөлж байв уу? 

Мэдээж үгүй. Энд анх ирэхдээ аль болох хурдан идээшихийг хичээнэ гэж босст хэлж байсан юм. Германаар ярьдаг гэдгийг нь мэддэг байсан болохоор ойлгохгүй юм гарвал тайлбарлаж өгч байхыг хүссэн байлаа. Би хамгаалалтынхныг зохион байгуулахдаа их сайн байсан боловч өөр хэлээр ярих юм бол хэцүү байх байх гэж бодож байсан. Тэгсэн харин их амархан байсан шүү. Англи хэлний 100 орчим үг мэдэж байхад л хангалттай. Тэгээд ч ихэнхи үгс нь Германаас хурдан байдаг. Жишээ нь “эргэ - turn” гэж хэлэхэд германаар бол “dreh dich um” гэдэг. Эх хэлтэй маань харьцуулбал зарим үгнүүд нь илүү богино, илүү ойлгомжтой байсан.

Үзүүлж байсан амжилтаа хэр том болохыг бодож байв уу? 

Бид дараагийн тоглолтдоо л анхаарал тавьдаг байсан. Олд Траффордод нэг чухал тоглолт болж ван Нистелройд хожлын гоол хийх боломж гарахад хөндлөвч цохичихож билээ. Манай тоглолтуудын мөн чанар нэг тиймэрхүү л байсан байх. Бид өөрсдийгөө тийм сайн, хэн ч биднийг хожиж чадахгүй гэж боддоггүй байсан. Тоглолт болгоны дараа гэр лүүгээ залгахдаа сэтгэлээр унасан дүр үзүүлж, хожигдчихлоо гэж тоглодог байлаа. Эхнэр маань “худлаа яриад бай, та нар ямар хожигдох биш” гэж хэлдэг байсан. Нэлээн хэдэн сар ингэж явсан шүү.

Тэр бүрэлдэхүүн юугаараа онцлог байв? 

Би их мундаг хүмүүстэй тоглож байсан. Талбай дээр байрлал болгонд дэлхийн энтэй тоглогч нар байлаа шүү дээ. Арын дөрвийг хэрхэн зохион байгуулбал зохилтойг Сол Кэмбел, Мартин Кеовн хоёроос суралцсан. Германд бид нар тэгж тоглодог байсан боловч ердөө л хандлага төдий байсан. Яг тэгж тоглоно, ингэж хөдөлнө, зайнуудыг хэрхэн хадгалах вэ гэсэн систем байдаггүй байлаа. Энэ бүхнийг би Арсеналд ирээд сурсан. Фэнүүд болон хэвлэл мэдээллийнхэнд миний тоглолтын арга барил их сонин санагдсан байх. Би хаалганыхаа өмнө 30-40 ярдын зайд цэвэрлэгч хийчихдэг байсан. Бид байнга урагш шахаад тоглочихдог байсны зэрэгцээ Коло Турэ, Ашли Коул, Лоурен, Сол Кэмбел зэрэг хурдтай хамгаалагч нартай байхадард нь цэвэрлэгч хийхэд асуудалгүй байлаа. Намайг буруу шийдвэр гаргаад алдаа хийлээ гэхэд тэд аварчихаж дөнгөхтэй гэдгийг би мэддэг байсан.

Аваргуудын лигийн финал хүртэлх тоглолтодуудад Рикэлмэгийн пенальтыг хаасан нь хамгийн тод дурсамж байх болов уу? 

Босс намайг сэлгээнд суулгахад би бясалгалд явж эхэлсэн. Хаалгачийн хувьд сэлгээнд сууна гэдэг нь тоглохын тулд өөр тийшээ явах хэрэгтэй гэсэн үг. Би тэгэхэд 34 настай байсан. Тэгээд Германд болох ДАШТ-ний урд жил байсан. Би ч Оливер Кантай шигшээгийн гарааны төлөө өрсөлдөж байсан үе л дээ. Тоглохгүй байж болохгүй байсан үе. Би өөрийн бодлыг өөрчилж эхэлсэн. Сэлгээнд суунгуутаа “За, өөрөөр хийж эхлэх хэрэгтэй” гэж бодсон. 10 тоглолтын дараа би түүнд намайг тоглуулах хэрэгтэй гэдгийг харуулж чадсан ч бясалгалдаа явсаар л байсан. Их ядармаар байсан ч бас их сонирхолтой. Энийг яагаад хэлж байна вэ гэхээр пенальтын хувьд би их эерэг байдаг байсан. Одоо бодоход 2006 оны улирлын эцэс хүртэл би сэлгээнд суухаасаа айгаад бараг алдаа гаргаагүй. Айлынхан өөрсдөө пенальт олж авсан ч гэсэн би тэрнийг заавал хаах ёстой гэж бодсон. “За айл пенальт авчихлаа. Хаах ёстой” гэж.

Рикэлмэ манай эсрэг бараг 180 минут тоглочихсон байсан нь их сайн юм болсон. Тоглогчдыг талбай дээр ажиглахад дарамтад орохоороо яадгийг анзаардаг болчихдог. Тоглолтын хамгийн сүүлийн минутад пенальт цохино гэдэг бол хамгийн том дарамт. Дамжуулалт өгч байгаа, хаалга руу цохиж байгаа биеийн хөдөлгөөнүүдийг нь хараад яг аль хэсэг рүү цохих вэ гэдгийг би мэдсэн л дээ. Миний зөн, миний ажиглалт намайг хөөдөөгүй шүү. Их сайхан байсан. (Мэндээд зориулаад энэ болон дараах хэсгийг мишээл тодруулан орчуулав. :) )

Сүүлд 2006 оны ДАШТ-нд Германы төлөө тоглох завшаан гарахад бас л ийм эгзэгтэй үе таарсан. Аргентины эсрэг пенальтаар тоглолт шийдэгдэх боллоо. Камбиассо Интер Миланд тоглож байсан. (Хагас шигшээд түүний пенальтыг хааж байсан) Хүмүүсийн яаж өшиглөдөг тухай шипи надад байсан юм. Тэгсэн Камбиассо тэрэн дээр байдаггүй. Нөхрийг хааш нь цохих бол доо гэж бодож эхлэв. Түүнийг гүйж байхад нь Арсеналд Виллареалын эсрэг бэлтгэл хийж байхдаа Камбиассогийн хэд хэдэн цохилтыг харж байснаа саналаа. Нэг цохилтоороо зүүн хөлөөрөө хана давуулаад хаалгачийн зүүн буланд хийж байсныг санасан юм. Тэгж цохиход болно гэж тэр бодох байхдаа гэж бодов. Өшиглөх гээд гүйж байх зуур нь л энэ бүхэн толгой дотор бужигнаад л ороод ирж байгаа юм. Яг өшиглөх гээд далайсан хөлөө буулгахад нь “За тийшээгээ л үсэрье” гэж бодсон. Яг сайхан болсон. Сайн бэлтгэлийн л ач шүү дээ. Арсеналд анх ирэхэд Пат Райсын хэлсэн анхны үгнүүдийн нэг нь “Йенс, бэлдэж чадахгүй бол, чадахгүй байхад бэлдэх хэрэгтэй ('Jens, if you fail to prepare, prepare to fail')” гэсэн үг байсан юм. Яг дараа нь энэ үг санаанд орсон шүү.

Та бас Роберто Аяалагийн цохилтыг хаасан шүү дээ. Түүний нэр шипин дээр чинь байсан. Андреас Копкэ, Хууб Стивенсийн хүү хоёрын мэдээллийг яагаад тоогоогүй юм?
Би карьерынхаа хамгийн чухал пенальтуудыг бүгдийг нь хааж байсан. Залуу байхдаа ч, том болоод мэргэжлийн карьерынхаа турш ч гэсэн бүгдийг нь хааж, хожиж байсан. Хаалгачийн хувьд би дандаа тактикийн дагуу тоглохыг хичээдэг байсан. Өөр тал руу үсэрч чаддаггүй. Шипи дээр бичсэн байсныг дагалгүй өөрийн үсрэхийг хүссэн тал руугаа үсэрч цохилтыг хаасан нь бас л тийм учиртай.

ДАШТ-нд тоглох ямар байв?
Германы ард түмэн одоо болтол их бахархдаг. 2006 оны төлөө хүмүүс над дээр ирж талархдаг хэвээрээ шүү. Энэ бол багийн хүчин зүтгэл байсан. ДАШТ-ий өмнө их сонин байсан л даа хэвлэл мэдээллээр муулаад, тоглолт ч олигтой болдоггүй. Юрген Клинсманыг парламентын өмнө гарч ирж асуултанд хариулахыг хүртэл шаардаж байсан шүү дээ. Улс төрчид маань муу тоглолтоос ичихгүйн тул тэр. Мэдээж тэр “Би очихгүй ээ” гэж хариулсан. Бөөн юм болоод бид нарыг чинь хамгийн муу гэж муу хэлж байсан, ялангуяа Германы хамгийн том шар сонин “Билд” дээр. Ард түмэн өөр ойлголттой, биднийг дэмжиж байгаа юм байна гэдгийг мэдрэх хүртлээ байнга муулаастай байлаа. Тэмцээн эхэлчихсэн хойно тэд өөрчлөгдөх хэрэгтэй болсон. Гэнэт л биднийг магтаад, сайн байна гээд л. Эхний бүтэн, хагас долоо хоногт тэд нар их сөрөг мэдээлэлтэй байсан. Тэгснээ гэнэт өөрчлөгдсөн. Цаг агаар ч сайхан байлаа. Нээлтийн тоглолтоос хоёр хоногийн өмнө Берлинд бэлтгэл хийж байхад 11 градустай, бороо орж байсныг санаж байна. Маргааш нь Мюнхенд нисээд очсон чинь 30 градустай байсан. Тэгээд ДАШТ эхлэхэд үнэхээр гоё байсан.

Хагас шигшээд Италид хожигдсон талаар. Их хэцүү байсан байх даа?
Тийм ээ, надад их хэцүү байсан. Бараг хамгийн сүүлийн минутад л алдсан шүү дээ. Тэр тохиолдолд дандаа л хэцүү байдаг. Миний хамгийн том харамслуудын нэг байх. Бараг л хожих гэж байсан. Пенальтид ч бэлдэж эхэлсэн байсан. Хоёр удаа пенальтаар хожиж финалд хүрэх хэцүү л дээ. Статистикийн хувьд ч боломж бол маш бага.

Зодог тайлж, хөлбөмбөгөөс ангижрах ямаршуухан юм бэ дэ?
Эхэндээ ч тийм хэцүү байгаагүй. Амралтанд яваад л уртасгасан амралттай байгаа юм шиг санагдаж байсан. Миний асуудал гэхээр байнга бэлтгэл хийх ёстой байдаг. Тамирчин хүний хувьд байнгын бэлтгэлтэй байсан бол зүгээр шууд зогсчихож болдоггүй. Зүрх томорсон байдаг учраас байнга дасгал хийж байх хэрэгтэй. Юу ч хийхгүй бол булчин татаж жинхэнэ асуудал үүснэ. Гурав, дөрвөн сар дасгао хийж байхдаа дахиад өөр нэг газар ганц хоёр сар тоглож таарна гэдгээ мэдэж байсан. Энийг дотроо мэдэрч байсан болохоор дасгалаа үргэлжлүүлсээр байсан. Биеийн хувьд би хүчтэй байсан. Герри Пейтон намайг тоглож чадаж байгаа эсэхийг үзэхээр дуудсан. Түүнд их таалагдсан юм шиг байгаа юм. Миний бөмбөгтэй харьцах чадвар, шийдвэр гаргалт хоёр тун сайн байсан. Хоёр, гурван сар болсон чинь Войцек Шезни, Вито Маннонэ, Лукаш Фабиански гурав гурвуулаа гэмтчихдэг юм. Тэд намайг дуудсан. Миний хувьд гайхамшигтай боломж. Надад нэг тоглолт шагналаар ирсэн. Миний Арсеналын төлөө хийсэн 200 дахь тоглолт. Анх ирээд явахдаа 199 тоглолттой байсан бол эргэж ирээд 200 дахиа хийсэн. Надад үнэхээр сайхан санагдаж байлаа. Ямар ч дарамтгүй. Өмнө нь бөөн дарамттай, маш их ядардаг байсан. Эргэж ирэхэд үнэхээр тааламжтай. Бэлтгэл хийж, хөлбөмбөг тоглох их таалагдсан.

Бантагнасан: Цогоо
Эх сурвалж: Арсенал цэг ком

АРСЕНАЛ – МӨНГӨ ХАМААГҮЙ ЭЭ

Өнгөрсөн оны 9 сарын 6-нд орчуулж байсан нийтлэлээ эндээ оруулъя. Арсеналын санхүүтэй холбоотой материалыг сонирхож уншдаг хүн байвал уншина биз ээ. Энэ нийтлэлийг Швейцарь бадарчин гэж өөрийгөө нэрлэсэн Арсеналын фэний 2013 онд бичсэн учраас ихэнхи тоо баримтууд өнгөрсөн оныхоор байгааг анхаарна уу.

Арсэн Вэнгэр

Арсеналын энэ зуны наймааны стратеги фэнүүдийнхээ толгойг эргүүлж байна. Луис Суарезын дуусашгүй яриа хөөрөө, Гонзало Игуайны ярилцаж тохирсон гээд байсан наймааны бүтэлгүйтэл гэх мэт олон цуу байгаа ч гэсэн яг одоогийн байдлаар Арсенал нэг ч хүн аваагүй байгаа нь чухам үнэн билээ. Фэнүүдийн хүсэл болсон од тоглогч авчрах ч бүүр лөөлөө. (Орчуулагчийн тайлбар: Энэ нийтлэл 2013 оны 8-р сарын 12-нд бичигдсэн учраас Мэсүт Өзилийн тухай мэдээлэл байхгүй болно.) Тийм ээ, тэд Францийн 20 наснаас доошх шигшээгийн тоглогч Яаяа Саногог авсан, тэгэхдээ Францийн хоёрдугаар дивизионы Осерээс (Auxerre) үнэгүй авчирсан шүү дээ.

Харин эсрэг чиглэлд их олон хүнийг үдсэн. Жервиньо, Маннонэ, Аршавин, Журу, Кокэлин, Сантос, Шамах, тэгээд баахан залуу тоглогч нар. Эдгээр нөхөд өнгөрсөн жил үндсэн багийн бүрэлдэхүүнд хангалттай багтаж чадаагүйгээсээ болоод “хэрэггүй тоглогчид” гэсэн азгүй тодотголтой болцгоосон ч нөхөөсөнд ирэх тоглогчгүйгээр ингээд явуулахад харамсахаар хэмжээний туршлагатай тоглогч нар билээ.

Арсеналын өнгөрсөн улирлын төгсгөл рүү онцсайн тоглолтууд, Аваргуудын Лигийн эрх бүхий 4-р байрыг хамгийн сүүлийн тоглолтоор Ньюкаслыг талбай дээр нь 1-0оор хожиж өөрийн болгосныг нь үнэлэх хэрэгтэй.

"Би Кошелнитэй бүжиглэмээр байна"

Арсенал үнэхээр сайн тоглож байсан нь үнэн боловч томоохон тэмцээнүүдэд түрүүлэхүйц өрсөлдөгч байж чадаагүй, дотоодын цомын тэмцээнүүддээ доод лигийн багуудад хожигдож хасагдсан нь бас үнэн билээ. Тиймээс хүчээ бэхжүүлэх ёстой гэдэг нь маш тодорхой байсан. Гол тоглогч нараас ганц хоёр нь бэртчих юм бол багийн бүрэлдэхүүн эрс нимгэрч, хэдийгээр авъяастай гэдэг нь тодорхой боловч дарийн утаа үнэрлэж үзээгүй цэл залуу тоглогч нарт найдах хэрэг дахиад л гарна. Мэдээж улирлын өмнөх бэлтгэл тоглолтууд хангалттай шалгуур болж чадахгүй.

6-р сард Газидисийн их л итгэлтэй хэлж байсан яриануудыг харах юм бол INXS хамтлагийн дуулсанчлан “би гайхаж байна”. Зуны тэр сайхан өдрүүдэд Арсеналын гүйцэтгэх захирлын хэлсэн: “Энэ жил бид удаан хугацааны турш төлөвлөж байсан санхүүгийн хүчирхэг байдлаа харуулах алхмуудаа хийж эхлэх болно. Нөөцөнд хадгалж байсан тодорхой хэмжээний хуримтлал байгаа. Бид бас орлогын шинэ эх үүсвэрүүдтэй болсон учраас энэ бүхний үр дүнд та бүхнийг баярлуулах болно оо.” гэсэн сайхан үгс үү?

Энэ ер нь яг юу гэсэн үг вэ? Арсенал маань одоо 25 сая паундаар нэг од тоглогч аваад долоо хоногийн 200 мянган паундаар цалинжуулж чадна аа гэсэн үг мөн үү? Газидис шууд л хариулж байна: “Мэдээж бид тэгж чадна. Тэрнээс ч илүүг хийнэ шүү.”

Премьер лигийн клубуудын бэлэн мөнгөний баланс

Тэр тоглоогүй ээ. Клубын бэлэн мөнгөний балансыг харахад цагаан цаасан дээр хар бэхээр Арсеналын худалдан авах чадварыг тод томруун харуулсан байна.

2011/12 улирлын төгсгөлд (клубуудын санхүүгийн тайлангаа хамгийн сүүлийн байдлаар өгсөн үе) Арсеналд 154 сая паунд бэлэн байгаа юм. Өрсөлдөгч нараасаа хамаагүй илүү, хамгийн ойрхон дөхөж очсон Манчестер Юнайтед гэхэд л 71 сая паунд (Их буучдын бэлэн мөнгөний талаас ч бага). Бүүр дэндүү нэг үзүүлэлт байгаа нь Арсеналын бэлэн мөнгө лигийн нийт 19 багийн мөнгийг нийлүүлсэнтэй бараг ойролцоо байгаа юм. (Тэр нь 181 сая паунд)

Премьер лигийн клубуудын бэлэн мөнгөний баланс

Тивийн хэмжээнд авч үзвэл асуудал арай өөр. Европын клубууд Арсеналаас бага мөнгөтэй боловч ихэнх хөрөнгөө бүрэлдэхүүнээ зузаатгахад чиглүүлж байгаа юм. Мэдээж санхүүгийн хувьд товхийсэн баг болох Баерн Мюнхен 95 сая паундтай, бас сонирхолтой нь Реал Мадрид ч бас 94 сая паундтай байгаа нь Арсеналаас даруй 60 орчим сая паундаар бага байна. Барселонад хамаагүй бага, 31 сая паунд, байсан бол хамаагүй орлого багатай Боруссиа Дортмунд, Ювэнтус зэрэг клубууд 4 болон 1 сая паунд гэсэн мөнгөнүүдтэй.

Клуб дөнгөж энэ жилээс л их мөнгөтэй гэж цээжээ дэлдэж эхэлж байгаа боловч их хэмжээний мөнгө зарцуулж чадна гэдэг нь их эртнээс мэдэгдэж байсан. Бүүр 2005 онд л гүйцэтгэх захирал асан Кэйт Эдэлман “Менежерт наймаанд зарцуулах хангалттай мөнгө байгаа” гэж хэлж байсан ба хоёр жилийн дараа “Санхүүгийн хувьд бид хангалттай хүчтэй байгаа. Арсэн ямар наймаа хийхийг хүснэ бид тэрнийг нь гаргаж чадна. Жилийн эцсээр бидэнд 70 сая паунд бэлнээр байсан. Энийг зарцуулъя гэж Арсэн хүсэх юм бол бид гаргаж өгч чадна.” гэж бүүр тоо заан хэлж байсан. Танил сонсогдож байгаа биз?

Газидис ч гэсэн ирснээсээ л хойш өмнөх захиралтайгаа адил зүйлсийг ярьж, “Нөөц бол байгаа. Хөрөнгө оруулах боломж бүхий хуримтлал байна” гэх зэргээр ярилцлага өгсөөр ирсэн. Клубын хувьд их том төлөвлөгөө яваад байгаа юм шиг харагдаж байсан боловч бас нөгөө талаар хүмүүсийг хошгоруулаад байж магадгүй нэг тийм заль шиг ч харагдахаар байлаа.

Арсеналын бэлэн мөнгөний баланс

Сүүлийн хэдэн жил Арсеналын бэлэн мөнгөний баланс тогтвортой өссөн үзүүлэлт харагдаж байгаа юм. Тодруулбал 2007 онд 74 сая паунд байснаа 2012 онд 154 сая паунд болж өссөн. 2012 оны 11-р сард урьдчилсан тайлангаар 123 сая паунд гэж арай бага гарч байсан нь жилийн тодорхой үеүдэд харилцан адилгүй байдаг бэлэн мөнгөний урсгалын онцлогийг харуулж байгаа юм. 5-р сард гэхэд улирлын тасалбарын захиалгаас хамаарч их хэмжээний мөнгө орж ирдэг бол 11-р сард цалин гэх мэт жилийн зарлагууд төлөгддөг учраас мөнгө багасдаг. Хэдий тийм боловч өсч байгаа хандлагыг батлах нэг зүйл байгаа нь 2012 оны 11-р сарын бэлэн мөнгө өнгөрсөн оныхоо мөн үеийн дүнгээс 8 саяар илүү байгаа юм.

Хэдий тийм боловч энэ их мөнгө бүгдээрээ наймаанд зарцуулагдах боломжтой гэж үзвэл арай өрөөсгөл ойлголт. Тийм ч амархан юм гэж байхгүй, нөгөө ядаргаатай зарлагуудыг гаргах гэх мэт их олон хүчин зүйлүүдээс хамаарна.

Мэдээж улирлын турш телевизийн цацалтын төлбөр, дурсгалын зүйлсийн худалдаа гэх мэт эх үүсвэрүүдээс мөнгө орж ирнэ. Бас тэдгээрийг бүгд мөнгө хэлбэрээр ирдэг гэж үзэж болохгүй. Жишээлэх юм бол Найктай хийсэн гэрээний эхний долоон жилийн төлбөр (2004-2011 оныг хамрах) болох 55 сая паунд 2006 оны 7-р сард урьдчилан төлөгдсөн. (Эмирэйтс цэнгэлдэхийн барилгын ажлыг санхүүжүүлэх зорилгоор)

Премьер лигийн клубуудын өр

Шинэ цэнгэлдэхтэй холбоотой өр Арсеналын стратегид нөлөөлсөн хэвээрээ л байна. Гари Нэвилл болон бусад хүмүүс энэ асуудал тэднийг зовоохоо больсон гэж үзэж байж болох ч Арсеналын нийт өр 2011/12 улирлын эцсээр 253 сая паунд байсан нь нөлөөлөх хүчин зүйл гэдгийг харуулж байгаа юм. Энэ нь цэнгэлдэхийн “моргэйж” буюу 225 сая паунд, хөгжөөн дэмжигчдийн хувь нийлүүлсэн облигац болох 27 сая паундаас бүрдэж байгаа. Премьер лигийн хүрээнд үүнээс илүү гарах өртэй баг гэвэл Глэйзерийн гэр бүлийн ачаар Манчестер Юнайтед клуб л байна.

2008 онд 411 сая паунд байснаа бодвол хамаагүй бага болчихсон байгаа ч гэсэн жилд хүү болон эргэн төлөлттэйгээ нийлээд 19 сая паундыг төлөх ёстой учраас хангалттай дарамт болж чадаж байгаа юм.

Арсеналын өр

Өндөр хүү төлж байгаа ч гэсэн Арсенал үлдэгдэл төлбөрийг хугацаанаас нь өмнө төлөхгүй нь байх магадлалтай. Бондын хугацаа 2029, 2031 оны үеэр дуусах бөгөөд одоо төлбөрийг барагдуулна гэвэл ирээдүйд орж ирэх бэлэн мөнгөний урсгалын дүнгээр төлж таарах ба энэ нь үлдэгдэл төлбөрөөс хамаагүй илүү болно. Ямар ч гэсэн 2010 оны тайлан дээр энэ талаар ингэж тусгасан байгаа: “Өглөгийн хэмжээ эрс багасах зүйл ойрын ирээдүйд харагдахгүй. Цэнгэлдэхийн санхүүжилтийн бондын төлбөр ирэх 21 жилийн хугацаанд хийгдэхээр төлөвлөгдсөн ба бид энэ төлөвлөгөөний дагуу эргэн төлөлтийг хийх болно.”

Бас нэг чухал зүйл байгаа нь, бондын хэлцлийн дагуу Арсенал урьдчилсан тайландаа 24 сая паундыг өглөгт зарцуулах мөнгө хэлбэрээр байршуулах ёстой. Энгийнээр тайлбарлавал, энэ мөнгийг шинэ тоглогч авахад зарцуулах боломжгүй. Үүнтэй адил бас нэг зүйл байгаа нь үл хөдлөх хөрөнгөд ашиглаж болохгүй хөрөнгө. Гэхдээ энэ нь ердөө 1 сая паунд.

Өмчийн хөрөнгө оруулалт гэснээс Арсеналын урьдчилсан тайланд Күинсланд Рөүд төслөөс 20 сая паунд орж ирнэ гэж тусгасан байсан ба энэ нь “2 жилийн турш сар бүрийн төлбөр хэлбэрээр орж ирнэ” гэжээ. Мөн төлөвлөлтийн зөвшөөрөл нь бүтвэл Хорнси Рөүд, Холловэй Рөүд зэрэг хоёр жижгэвтэр төслүүдээс ч ойролцоогоор 20 сая орчим паунд орж ирнэ.

"Манай Герман ч том шүү"

Бэлэн мөнгөний хэмжээнд наймааны дүнгүүд ч тодорхой хувь нэмэр оруулсан. Яг одоогоор Арсеналын хувьд нэг их асуудал алга. Яагаад гэвэл урьдчилсан тайлангаар Арсенал бусад клубуудэд 31,6 сая паундын өглөгтэй, бусдаас 31,4 сая паундын авлагатай учраас ингэсгээд бараг алдагдалгүй шахуу гарж байгаа.

Эдгээрээс гадна клуб бусад клубуудэд нөхцөлт өглөгтэй байгаа. Үндсэн багт гарсан тоо, хожсон цом, шигшээдээ дуудагдах гэх мэт нөхцлүүд бүрдсэн тохиолдолд тоглогчийн хуучин клубт тодорхой хэмжээний төлбөр өгнө гэсэн үг. Эдгээрийг урьдчилсан тайланд 7,8 сая паунд гэж тусгасан байгаа боловч яг төлөх эсэх нь тодорхойгүй. Тийм ч учраас “нөхцөлт” хэмээн тодорхойлсон.
Эцэст нь солилцоо наймааны тухайд гэвэл өнгөрсөн хоёр цонхын дүн нэмэгдэнэ. Тэгэхдээ энэ тийм ч их хүчин зүйл байж чадахгүй. Энэ зун гэхэд Жервиньог Рома руу, Вито Маннонэг Сандерланд руу зарсан наймаанаас 10 сая паунд олсон бол өнгөрсөн 1-р сард Малагагаас Начо Монреалыг авсан наймаанд 8 сая паунд зарлагадсанаар 2 саяын орлоготой болж байна.

Эмирэйтстэй хийсэн ивээн тэтгэгчийн 150 сая паундын шинэ гэрээ (өмсгөлийн, цэнгэлдэхийн нэрийн) нөлөөгөө үзүүлж эхэлнэ. 2014 оноос эхлэн хэрэгжиж эхлэх ба 30 сая паундын урьдчилгаа төлбөр орж ирэх талаар яригдаж байгаа. Энэ талаар Газидис ингэж ярьсан: “Энэ санхүүгийн жилд манайд орж ирэх нэмэлт мөнгийг зуны наймаанд зарцуулах боломжтой.”

Тэрээр цааш нь хэлэхдээ: “Энэ гэрээ бол тэр чигээрээ л хөлбөмбөгийн төлөө. Талбай дээр гаргаж фэнүүдийг баярлуулах хүн авахад хангалттай хөрөнгийг бидэнд өгч байгаа юм” гэж. Харин энэ үгийнх нь хариуд “амаар бус ажлаар дүгнэе” гэж хэлмээр санагдах юм.

Делойтын мөнгөний лиг

Газидис бас “Орлого маань нэмэгдсэнээр бид орлогоороо дэлхийд тавд жагсаж байна” гэж хэлсэн нь их эргэлзээ төрүүлж байгаа юм. Яагаад гэвэл Эмирэйтс цэнгэлдэхэд нүүж орсноосоо хойш сүүлийн 6 жилийн турш Делойтын мөнгөний лигийн тавдугаар байранд явж байгаа юм. Өнгөрсөн улиралд л ганц удаа Челсид энэ байраа алдсан. Лондонгийн хөршүүд маань Аваргуудын лигт түрүүлснээс нь болсон байж магадгүй, өөрөөр хэлбэл талбай дээр амжилт гаргасан учраас тэгсэн байх.

Үнэнийг хэлэхэд бусад клубуудээс илүү их орлого олдог учраас Арсеналд давуу тал байна. Эргэлтийн хөрөнгө нь 2011/12 улиралд 235 сая паунд байсан нь Англидаа гуравдугаарт орох үзүүлэлт бөгөөд хоёр жилийн дотор 300 саяас ч илүү гарах нь бараг ойлгомжтой. Өмнө дурьдсан Эмирэйтсийн ивээн тэтгэлгийн гэрээ нь одоогийнхоос 20 сая паундаар илүү бөгөөд 2014 оноос эхлэх Пумагийн өмсгөлийн гэрээ (албан ёсоор баталгаажаагүй ч их яригдаж байгаа) бас тэр хавьцаа байх юм. 2013/14 улирлаас мөрдөгдөж эхлэх Премьер лигийн телевизийн шинэ гэрээ топ дөрвөн клуб тус бүрд багаар бодоход 30 сая паундын нэмэлт ашиг өгөхөөр байгаа.

Нэмж хэлэхэд ихэнх наймаа төлбөрийг үе шат дараалан хийх замаар явагддаг учраас Арсенал бүх төлбөрүүдийг бөөнд нь хийх шаардлагагүй. Гэхдээ мэдээж бусад клубууд Арсеналын санхүүгийн чадлыг мэдэх учраас төлбөрийнхөө ихэнх хэсгийг урьдчилж авахаар шахаж магадгүй юм. Тэгсэн тохиолдолд ёстой л баян байсныхаа горыг амсаж дээ гэж хэлэх байх даа.

ПЛ-ийн клубуудын татварын өмнөх ашиг, алдагдал

Арсеналын одоогийн болон ирээдүйн мөнгөний урсгалын хэмжээг бодолцвол богино хугацааны зээл авах боломж ч харагдаж байгаа. Тэгэхдээ ингэх хэрэгтэй, эсвэл шаардлагатай гэсэн үг биш бөгөөд зүгээр ийм хувилбар бас нээлттэй гэдгийг харуулахыг зорьсон болно.

За ингэхээр Арсеналын наймаанд зориулсан мөнгөний хэмжээ хэд вэ? Өмнө дурдсан олон хувьсах зардлуудыг тооцоод харахад тийм ч амар биш боловч байнга дурдагдаад байдаг 70 сая паунд гэдэг нэг их хол зөрүүгүй байна. Үл хөдлөх хөрөнгө, ирээдүйд хийгдэх худалдааны гэрээ зэргийг оруулбал энэ дүн 100 сая паунд хүртэл өсөх боломжтой.

Арсенал санхүүгийн ашигтай ажилладагаараа алдаршаад удаж байгаа бөгөөд байнга л их хэмжээний ашигтай гардаг. 2011/12 улиралд Премьер лигт хамгийн их буюу 37 сая паунд татварын өмнө олсон ба сүүлийн 5 жилийн нийлбэрээр 190 сая паундын ашиг олоод байгаа юм. Бүр тодруулж хэлэх юм бол клубын хамгийн сүүлд алдагдалтай гарсан үе арван жилийн өмнө 2002 онд тохиож байжээ. Одоогийн энэ мэргэжлийн хөлбөмбөгийн ертөнцөд бараг ижил амжилт үзүүлсэн клуб байхгүй дээ.

Арсеналын татвараас өмнөх ашиг олсон байдал

Гэхдээ энэ том тоонууд хамаг асуудлыг зөв харуулахгүй байгаа. Санхүүгийн энэ сайхан үзүүлэлтүүдийн ихэнх нь тоглогчийн худалдаа (жишээ нь: 2011/12 улиралд 65 сая паунд), үл хөдлөх хөрөнгө (жишээ нь: 2010/11 улиралд 13 сая паунд) зэргээс хамаарсан байдаг. Эдгээр нэг удаагийн хүчин зүйлүүдийг хасчих юм бол Арсенал өнгөрсөн 2 жилд алдагдалтай ажилласан болж таарна. 2010/11 улиралд 4 сая паунд, 2011/12 улиралд бүүр санаа зовмоор 31 сая паундын алдагдал.

Тоглогчийн худалдаа Арсеналын ашигт үзүүлэх нөлөө

Тодруулж хэлбэл хөлбөмбөгийн ажиллагаанаас орох ашиг 2009 оноос эхлэн жигд багасч эхэлсэн ба өнгөрсөн улиралд гэхэд үйл ажиллагааны алдагдал 16 сая паунд хүрсэн.

Арсеналын хөлбөмбөгийн үйл ажиллагааны ашиг

Тэгэхээр Арсеналын мөнгө үрэхээс татгалзаад байгаа шалтгаан юу вэ? 

Энэ асуулт руу ингэж түргэн орохгүй ээ. Тоглогчийн үнэлгээний бууралт, элэгдэл, хорогдол гэх мэт мөнгөн бус нягтлан бодох бүртгэлийн үзүүлэлтүүд зэрэг олон давхар хүндрэлүүд байна. Хэтэрхий онолдож харагдахыг хүсэхгүй байгаа ч бэлэн мөнгөний ашгийн дүнг гаргаж авахын тулд эдгээрийг үйл ажиллагааны ашиг дээр нэмж ажлын капиталын хөдөлгөөнийг зохицуулах хэрэгтэй.

Ингэсний дараа Арсеналын үйл ажиллагааны мөнгөний урсгал 2011/12 улиралд сэтгэл хөдөлгөм 28 сая паунд болсон нь Премьер лигтээ гуравт орох үзүүлэлт. Асуудал юунд байна гэвэл Арсенал энэнээс их бага хэсгийг нь бүрэлдэхүүнээ сайжруулахад зарцуулсан. Энэ улиралд Арсеналын наймаанд зарцуулсан цэвэр дүн 2 сая паунд байсан ба ердөө дөрөвхөн клуб л Арсеналаас бага зарцуулсан байна.

Арсеналын мөнгөний урсгал

Боломжит мөнгөний ихэнх хэсэг нь үүний оронд Эмирэйтсийг санхүүжүүлэхэд зарцуулагдсан, 13 сая паундын хүү, 6 сая паундын үндсэн төлбөр. Мөн 9 сая паундыг клубын шинэчлэлийн ажилд зарцуулсан, цэнгэлдэхийн “Arsenalisation – Арсеналжуулалт” ажиллагаа, эмнэлгийн шинэ байгууламжууд, Лондонгийн Колни дэх бэлтгэлийн баазын зүлэг гэх мэт.

2007 оноос хойш Арсеналын цуглуулсан үйл ажиллагааны мөнгөний урсгалын хэмжээ 376 сая паунд. Олон жил дараалан эерэг мөнгөний урсгал (2006/07 – 38 сая, 2007/08 – 19 сая, 2008/09 – 6 сая, 2009/10 – 28 сая, 2010/11 – 33 сая) гарсны эцэст 2011/12 улиралд хасах 7 сая паундын мөнгөний урсгал гарсан.

Тэгэхдээ Арсеналын бэлэн мөнгөө хэрхэн зарцуулсан нь их сургамжтай. Тэд 71 сая паундыг хөрөнгө оруулалтын зардалд, 110 сая паундыг зээлийн хүүнд, 64 сая паундыг зээлийн эргэн төлөлтөд өгсөн байна. Хамгийн гайхмаар нь боломжит мөнгөний урсгалын ердөө 1 хувь нь солилцоо наймаанд хэрэглэгдсэн. Сүүлийн хоёр улиралд Арсенал их хэмжээний мөнгөөр (100 сая паундаас дээш) наймаа хийсэн боловч бас олон тоглогчийг их мөнгөөр зарснаар хасах зарцуулалттай болж гарсан.

Арсеналын бэлэн мөнгөний зарцуулалт

Энэ хугацаанд өөр мөнгө зарцуулсан зүйл гэвэл юу ч байхгүй. Бэлэн мөнгөний баланс нь 118 сая паундаар өссөн.

Эндээс мэдээжийн нэг асуулт урган гарч байна: Яагаад мөнгө зарцуулахгүй байна вэ? Шидэт хариулт байхгүй ээ. Тиймээс нөгөө байдаг хэдэн тайлбаруудаа сөхье.

1. Шинэ тоглогчийн нөлөө цалингийн цэсэнд байдаг.

Солилцоо наймааны талаар хүмүүс ярихдаа ихэвчлэн гаргадаг зүл бол шинэ хүний цалингийн цэс. Жишээ нь клуб 25 сая паундын тоглогчийг долоо хоногийн 100 мянган паундын цалинтай 5 жилээр авлаа гэхэд 50 сая паунд болно. Ер нь үнэн боловч бас бага зэрэг өрөөсгөл. Учир нь энэ дүн явж байгаа тоглогчдоос хэмнэгдэж байгаа зардлаар тэнцүүлэгдэж байгаа гэдгийг тооцох хэрэгтэй. Ялангуяа энэ жил Арсенал маш олон тоглогчдыг явуулсан энэ үед бүүр тодорхой.

Арсенал – Цалин, эргэлтийн хөрөнгө

Байнга өссөн цалингийн цэс Арсеналын хувьд асуудал болж байсан нь ойлгомжтой. 2009 оноос хойш цалингийн хэмжээ 38 хувиар өсөж 143 сая паунд болоход мөн энэ хугацаанд орлог 5 хувиар өссөн. Энэ хугацаанд хоёрдагч ивээн тэтгэгч олж чадаагүй нь худалдааны хэлтсийнхний алдаа гэж шүүмжлэхэд буруудахааргүй. Цалингийн цэс 2012/13 улиралд “Британи цөмөө хадгалах” ажиллагааны (Вилшэр, Валкотт, Гиббс, Окслэйд-Чэмберлэйн, Рамси, Женкинсоны гэрээг сунгасан) үр дүнд дахин нэмэгдэж 150 сая паунд гараад явчихсан.

Нөгөөтэйгүүр орлого 300 сая паунд болж өссөнөөр цалингийн цэс тогтвортой 180 сая паунд (эргэлтийн хөрөнгийн 60 хувь байвал найдвартай гэдэг) болж хангалттай урагшлах боломж олгоно. Харьцуулбал, Челсигийн одоогийн цалингийн цэс 176 сая паунд, Манчестер Юнайтедынх 162 сая паунд, Манчестер Сити 202 сая паунд.

Премьер лигийн цалингийн цэс

Гэхдээ эдгээр клубуудэд телевизийн шинэ гэрээнээс орж ирэх мөнгөний хязгаарлагдмал хэсэг нь тоглогчдын цалинд зарцуулагдана гэсэн Премьер лигийн шинэ дүрэм үйлчилж эхэлнэ. Тодорхой хэлбэл, нийт цалингийн цэсний хэмжээ нь 52 сая паундаас илүү гарч байгаа клубууд ирэх гурван жилд цалингийн цэсээ улиралд 4 сая паундаар өсгөх боломжтой. Энэ хязгаарлалт зөвхөн телевизийн гэрээнээс орж ирэх мөнгөнд хамаарах тул Арсеналын шинэ ивээн тэтгэгчийн гэрээ зэргээс орж ирэх мөнгийг цалингийн цэсэнд ашиглах боломжтой юм.

2. Аваргуудын лигт орж чадахгүй бол хэрэглэхээр хадгалж байгаа.

Олон хүмүүс Арсенал энэ их мөнгөө “зовох цагтаа” хэрэглэнэ гээд хадгалаад байгаа гэж ярьдаг. Өөрөөр хэлбэл Аваргуудын лигт орж чадаагүй тохиолдолд. Энэ бол Арсеналын хувьд их өгөөжтэй эх үүсвэр л дээ. 2012/13 улиралд л гэхэд зөвхөн телевизийн хуваарилалтаас 31 сая евро орж ирсэн. Харин Газидис энэ яриаг олон удаа няцаасан. Хамгийн сүүлд гэхэд энэ 6-р сард: “8-р сард болох Аваргуудын лигийн урьдчилсан шатны тоглолт манай төлөвлөгөөнд нөлөөлөхгүй. Энэ биднийг тоглогч нартай ярилцахад хэзээ ч асуудал болж байгаагүй, төлөвлөгөөнд маань ч нөлөөлдөггүй” гэжээ.

Аваргуудын лигийн мөнгөний хуваарилалт

3. Тоглогч нар алга

Эдийн засгийн хамгийн суурь хуулиудын нэг болох эрэлт, нийлүүлэлтийн тухай хууль энд маш их хамааралтай. Өөрөөр хэлбэл, худалдаад авчих сайн тоглогч байхгүй бол хичнээн мөнгөтэй байгаад ч нэмэр байхгүй. Газидис 6-р сард ярилцлага өгөхдөө энэ талаар ярьсан: “Энэ ерөөсөө ганц манай шийдвэрээр болчихдог юм биш ээ, тоглогчийн өөрийн шийдвэр бас нөгөө клубын шийдвэр хэрэгтэй. Солилцоо наймааны зах зээл бол ганц талын шийдвэрээр биш олон талуудын шийдвэрүүдээс хамаардаг. Харин тэр олон талууд ихэвчлэн тодорхойгүй байдалд байдаг.”

Энэ үнэн боловч бусад клубуудыг наймаа хийхэд саад болоогүй л байна. Жишээлбэл Манчестер Сити аль хэдийн Стеван Ёвэтич, Фернандиньо, Хесүс Навас, Алваро Нэгрэдо зэргийг авсан бол Спурс Паулиньо, Роберто Солдадо, Насер Чадли зэрэг тоглогчдыг авчихаад байна.

Вэнгэрийн үнэмшил муутай тайлбаруудын нэг бол “Зарим клубууд эрт хөдлөөд сонголт багасгачихлаа” гэдэг тайлбар. Ямар хөгжлийн бэрхшээлтэй хүмүүсийг түрүүлж гаргаж байдаг буяны уралдаан байгаа биш дээ.

"Кавани – Үнэ нь арай биш ээ"

4. Үнэлгээ нь арай өндөр байна

Хэтэрсэн үнэ төлөхийг хэн хүсэх вэ дээ. Тэгэхдээ бэлэн мөнгөөр арвин байгаа Арсеналын давуу тал энд л харагдах ёстой. Өөртөө боломж үүсгэхийн тулд энийг л ашиглахгүй юм бол бусад клубуудээс илүү мөнгөтэй байсны хэрэг юунд гарах вэ? Зүйрлүүлж хэлэх юм бол Цэнтрал Тауэрт байдаг дэлгүүрүүдээр үйлчлүүлж тансаглахгүй ч гэсэн Сандэй Плазагаар хэсч цагаа үрж байхаар Гурван Галаас хэрэгтэй бараагаа хангалттай үнээр авчих хэмжээний л байгаа шүү дээ.

Хүмүүс Газидисийн “бөөн мөнгө байна” гэсэн яриа Арсеналд гай болж байна гэж шүүмжилж байгаа. Мэдээж хэлэлцээр хийхэд сул тал болж байгаа нь үнэн боловч бусад клубын гүйцэтгэх захирлууд Их буучдын санхүүгийн чадлыг мэддэг болсон нь сайн хэрэг юм.

"Olivier's Army"

5. Бусад клубууд илүү их төлөхөөс татгалздаггүй.

Арсенал хэдийгээр их боломжийн байдалд байгаа ч зарим нэг клуб бүр илүү их мөнгө зарцуулах боломжтой. Энэ тухай Газидис: “Дуусашгүй төсөвтэй хүмүүстэй би тэмцэж чадахгүй шүү дээ” гэсэн бол удирдах зөвлөлийн тэргүүн асан Петер Хилл-Вүүд: “Зарим нэг түвшинд бол бид өрсөлдөж дийлэхгүй ээ” хэмээн халаглаж байсан удаатай.

Мэдээж, энэ үнээн. Ялангуяа Парис Сан Жерман, Монако зэрэг клубууд Вэнгэрийн хэлсэнчлэн “Европын зүгээс илүү их өрсөлдөөн гаргах”-аар гарч ирээд байгаа үед. Тэгэхдээ сүүлийн хэдэн жилд Манчестер Юнайтед, Ливерпүүл, Тоттэнхам зэрэг клубууд манайхаас хамаагүй илүү ихийг зарцуулаад байгааг үүгээр тайлбарлах аргагүй юм.

Зөвшөөрөгдөх хэлбэлзлийн хэмжээ

6. Санхүүгийн Шударга Тоглолтын хэрэгжилт

Санхүүгийн Шударга Тоглолтын хүрээнд UEFA нийлбэр алдагдлыг тооцоолж эхэлнэ. Эхэн үед буюу 2013/14 улиралд 2 жилийн хяналтын хугацааг тэгээд цаашдаа 3 жилийн хугацааг хянаж эхэлнэ. Тиймээс Арсеналын сүүлийн үеийн их хэмжээний ашиг олсон явдал нь их боломжийн нөхцөлд байлгах ба орлогын шинэ эх үүсвэр гарч ирэхээс өмнө бага зэрэг алдагдал хүлээсэн ч алзахгүй. Мөн үүн дээр үндсэн хөрөнгийн элэгдэл, стадионы хөрөнгө оруулалт, залуучуудын багийн хөгжүүлэл зэрэг зардлыг үр ашгийн тооцооноос хасч бодох учраас санаа зовох зүйл байхгүй.

Хөндлөнгийн тэжээгчээр том том тоглогч нарыг худалдан авах чадварыг нь хязгаарлах замаар клубуудыг өөрсдийн олсон орлогоороо санхүүждаг болгох гэсэн гол чиглэлээр явагдаж байгаа UEFA-гийн Санхүүгийн Шударга Тоглолт өөрсдийнх нь арвилан хэмнэх ажиллагаанд маш эерэгээр нөлөөлнө гэж Арсеналчууд найдаж байгаа. Энэ талаар Газидис Санхүүгийн Шударга Тоглолт гарч ирснээрээ “хөлбөмбөг манайх руу чиглэж байна” гэж хэлсэн удаатай.

"You make me feel (mighty Monreal)"

7. Солилцоо наймааны зөв бүтэцгүй

Монако клубын гүйцэтгэх захирал асан Тор-Кристиан Карлсэн Манчестер Сити, Тоттэнхам Спурс хоёр багийн солилцоо наймааны талаар ярьж байхдаа ингэж хэлж байсан юм: “Премьер лигт жинхэнэ спортын захиралтай хоёрхон клуб л наймааны цонхоор хамгийн бэлтгэл сайтай, зөв бүтэц, бодлоготойгоор наймаагаа хийж байгаа нь тохиолдлын чанартай зүйл гэж бодохгүй байна.”

Хэрвээ Арсеналд сүүлийн үеийн, уялдаа холбоотой солилцоо, наймааны бүтэц байдаг бол тэрнийгээ маш сайн нууцалдаг байх. Хөшигний ард их үйлдэл болдог байх л даа, тэгэхдээ үр дүн нь хаана байна вэ?

8. Эзэмшигчийн ноогдол ашгийг төлдөг байх.

Клубын эзэн Стан Кроэнкэ өөрийн олон тооны спортын клубуудээс ногдол ашиг авч байсан гэх баримт байдаггүй ч гэсэн фэнүүдийн дунд нөхрийг тэгж авах гээд байгаа байх гэсэн сэрдэлт их газар авсан байдаг. 2012 оны Хувьцаа Эзэмшигчдийн Хурал дээр Арсеналаас ногдол ашиг авах эсэх талаар асуухад хариулт нь их ойлгомжгүй удирдах зөвлөлийнхөн л шийднэ дээ гэсэн маягийн юм байсан.

Тэр дараа нь “Би мөнгө хүрэлцэхгүй байна гэж хэзээ ч хэлж байгаагүй”, “бидний зорилт бол цом авах” гэх мэт үг нэмж хэлж байсан боловч Премьер лигийг санхүүгийн хувьд тэргүүлдэг хэрнээ 4-р байрт орсондоо сэтгэл хангалуун байгаа бололтой байна.

"Кроэнкэ – Нам гүм"

9. Клубыг зарахад амархан

Ийм өндөр бэлэн мөнгөний баланстай байхад их сайхан боловч амжилттай байвал бүр илүү үнэ хүрнэ. Хөлбөмбөгт хөрөнгө оруулж байгаа хүмүүсийн ихэнх нь санхүүгийн сонирхол багатай байдаг. Кроэнкэ өөрөө хүртэл хэлж байсан: “Миний спортод оролцдог шалтгаан бол би ялах дуртай. Ерөөсөө л энэний төлөө. Бусад зүйлс бол зүгээр л тодруулга төдий.”

Мэдээж тийм. Яг цэвэр санхүүгийн үүднээс авч үзвэл огт хөрөнгө оруулахгүй байх гэсэн талбай дээрх амжилтыг бууруулах нь ойлгомжтой сонгогдоогүй боломжийн өртөг бас байгаа. 2006 онд бондын төлөвлөгөөний танилцуулга дээр байсанчлан: “Эмирэйтс Цэнгэлдэх рүү нүүснээр орлого өсч, илүү сайн баг бүрдүүлэх боломж үүсэх ба энэ нь үр ашигтай эргэлт болно.”

Газидис энэ зун яг үүнийг давтан хэлсэн: “Спортын амжилт гаргахын тулд эдийн засгийн суурийг нь бэлдэх хэрэгтэй, гэхдээ санхүүгийн сайн суурь бэлдэхийн тулд спортын амжилт гаргах хэрэгтэй” гэж.

Тийм ч учраас бондын бүтцэд сайн чанартай бзрэлдэхүүнтэй байлгах зорилго бүхий Солилцоо Наймааны Данс гэдэг зүйл орсон. Үүнд тоглогч зарсан орлогын 70 хувийг тоглогч нарт хөрөнгө оруулахад зарцуулах ёстой гэж заасан ба бас “бусад хөлбөмбөгийн үндсэн хөрөнгө болон өглөг урьдчилан дарахад ашиглана” гэж заасан байдаг.

Премьер лигийн хуваарилалт

Энэ дансыг хэрхэн ашигласан нь хамаагүй, тэгэхдээ Арсенал болгоомжтой байснаараа мөнгө алдаж байна. Премьер лиг телевизийн мөнгөний хуваарилалтыг харьцангуй тэгш хийдэг. Байрнуудын хооронд 0,8 сая орчим паундын зөрөөтэй. Харин Аваргуудын лигт бол их өөр. 2011/12 улиралд Арсенал их сайн 28 сая еврог хасагдах шатанд орсны төлөө авсан бол Челси түрүүлээд 60 сая евро авч байх жишээтэй.

Мөн талбай дээр амжилт муутай байгаа нь зар сурталчилгааны багийнхны шинэ гэрээ, шинэ ивээн тэтгэгч олох ажилд огт нэмэр болохгүй байна. Өмсгөлийн шинэ ивээн тэтгэлгийг гэрээнд зарим нэг тоглолтын үзүүлэлттэй хамаатай заалтууд орсон гэдгийг бид мэднэ. Жишээлэхэд Арсенал Аваргуудын лигт оролцож чадахгүй бол таван жилийн 150 сая паундын гэрээний дүн тодорхой хэмжээгээр буурна.

"Газидис – зоригтой хөвгүүд амлалтаа биелүүлдэг дээ "

Арсеналын олон жил ашигтай ажиллаж ирсний өөр нэг тал нь гэвэл тэд Премьер лигээс байгууллагын орлогын албан татвар төлсөн цөөхөн клубуудын нэг. Өнгөрсөн улиралд гэхэд 4,6 сая паундыг төлсөн нь лигтээ хамгийн өндөр. Нийгэмд үзүүлж байгаа талаас нь авч үзвэл их хүндтэй хэрэг л дээ гэхдээ энэ мөнгөө шинэ довтлогч авахад хэрэглэж болох л байсан шүү дээ.

Арсенал муу тоглосон уу үгүй юу гэдэг нь хамаагүй. Ихэнх ажиглагч нар Газидисийн “Манайх зарцуулсан мөнгөнөөсөө хамаагүй сайн тоглосон. Ямар ч хэмжүүрээр авч үзсэн сүүлийн 15 жилийн турш шүү” гэж хэлсэнтэй санал нийлэх байх. Үүнтэй санал нийлж байгаа ч гэсэн клуб өөрт байгаа нөөцөө хангалтгүй ашиглаж байгаад сэтгэл дундуур байх нь зүйн хэрэг.

Арсенал бол ерөөсөө муу баг биш, улирлын өмнөх тоглолтууд, Ман Ситиг хожсон тоглолт гээд харахад их урамтай тоглож байгаа, гэхдээ хүчээ зузаатгахгүй бол аваргын төлөө өрсөлдөнө гэхэд хэцүү л харагдаж байна. Мэдээж наймааны цонх хаагдахаас өмнө чухал наймаа хийж амжих зай байгаа нь тодорхой.

"Oh, Mickey, you're so fine"

Арсеналын ямар ч фэн клубээ Лийдс шиг болчихоосой гэж хүсэхгүй нь лав, тэгээд ч клуб тэр байдалд өөрсдийгөө оруулаад байхаар нөхцлөөс хамаагүй хол байгаа. Мөн түүнчлэн том наймаа хийгээд хүн авчихлаа гээд шууд цомын цангааг тайлаад эхлэнэ гэсэн баталгаа болохгүй боловч тэрхүү нэр төрийн төлөө тэмцэж, тулалдах илүү боломж авчирч өгөх болно гэдгийг ойлгох хэрэгтэй. Ялангуяа ихэнх өрсөлдөгч нар маань удирдлага, менежментээ хольж, сольж байгаа энэ үед.

Ямартаа ч гэсэн наймаа хийгдсэн тохиолдолд Газидисийн Арсенал бол “маш том амбицтай”, “дэлхийн аль ч клубтэй өрсөлдөхөд бэлэн” гэсэн үгнүүд биеллээ олох юм даа. Арсеналын нэрт фэн Спайк Лий нэг удаа хэлсэнчлэн “Зөв л зүйл хийгээрэй дээ”.

Орчуулсан: Цогоо
Эх сурвалж: The Swiss Rambler - Швейцарь Бадарчин

Азийн цагаан дагина ч гэж дээ...

Азийн цагаан дагина ч гэж дээ, дээхний хошин шог дээр гардаг шиг хогондоо л цайрч харагддаггүй юм бол одоо өвөл болж байгаа гээд харагдчих юм бараг байхгүй болсон цаг юм уу даа. Осолдохгүй тэгээс доош градустайдаа л хүйтэн хонож байх шиг байна. Бусдаараа бол ч мэдэхгүй ээ. Лавсайн орсон зузаан цасыг хүрз, хамуур, тармуур, шармуур, шүүрмүүр ашиглаж ирээд л цэвэрлэхэд хөлс асгараад бие сайхан амардагсан. Одоо ч үлээхэд л арилдаг хэдэн цайвар ширхэг хялмаалмар болоод.

“Намайг бага байхад..” гэж ирээд л хүмүүс дурсах дуртай байдаг даа. Олоон жилийн өмнө 11 сарын 29-ны өглөө урд орой нь уусан архины шарыг үлдэн хөөх зорилгоор Шархаданд байдаг өвөөгийнхөө хашааны цасыг цэвэрлэж билээ. Хоёр найзтайгаа гурвуулаа хашааны хаалганаас гэрийн үүд рүү, хойно байх зуны амбаар луу, нагац ахын байшингийн довжоо руу, тэгээд нүүрсний амбаар, эцэст нь зүүн урд буланд байрлах жорлон руу гэсэн хэд хэдэн маршрутаар зам засаж байхыг маань нагац ах тавлангуй харж зогссонсон. Цас цэвэрлэж дуусаад усан хулгана болсон гурван чөрчгөр оюутнууд гэрйн үүдэнд гутлын цасаа гөвөөд гэрт ороход пийшин халуу дүүгээд, дээр нь тогоонд хариулсан цайнаас өтгөн уур савсаад л. Талийгч эмээ маань бид гурвын урд оройны паянг ярьж шоолсоор хийцтэй цайгаа аягалсныг нь уухад “Ай даа, хагас сайны өглөө нэг ийм байдагсандаа” гэж бодогдож билээ. “Энэ голынх нь зайлуул огт хөдлөхгүй унтах юм аа” гэж хөөрхий найзыг маань цаашлуулахад, захад унтаад шөнөжин “хөөмийлсөн” найз маань давхар ичээстэй. Хэдий том болсон гэж өөрсдөө бодож байсан ч хүнээс ичиж нүүр улайх хэмжээний жаахан байсан нь одоо бодохоор сайхан ч юм даа.

Өвөл их сайхан улирал. Зун, намрын босгосон тоос, шороог гөвж ариусгаад байгаа ч юм шиг. Үлгэрлэвэл сайхан хөөсөрсөн угаалгын нунтаг шиг. Хэхэ. Өвлийн өглөө уулын орой дээр гараад цээж дүүрэн амьсгаа аваад хэнгэнэтэл буцаан гаргах ч таатай шүү дээ. Богинын амны дээр гарч зогсож байгаад л доошоогоо салхи татуулан гулгахад, хэлнийхээ үзүүрийг төмөрт наалдуулчихаад авч чадахгүй хэсэг түнтгэнэж байгаад гэнэт ширхийтэл нь гэдийчихэд нулимс хар аяндаа цийлэгнэхэд, гадаа хүйтэн байгааг ажралгүй өдөржин, оройжин тоглож байгаад хацар, чихээ гэнэт часхийн дугарахыг мэдэрмэгц газраас цас атган авч хайр найргүй үрчин эмчлэхийг оролдоход, толийтол хөлдсөн голын мандал дээр тэшүүр углаад гулгах гэж паацганаж яваад тас гэдэргээ савж унахад өвөл гэдэг хамгийн сайхан улирал гэдгийг мэдэрдэг байсансан.

Хоёр гурван жилийн өмнө Сибирь лүү ажлаар яваад ёстой атаархаж үзээгүйгээрээ атаархаж билээ. Еруда гээд бүүр газрын мухрын жижиг хотын ойролцоох уурхайн тосгон орсон юм. Тааруухан зассан зурвас дээр онгоц газардахдаа нэлээн түжигнэж, донсолж байгаад зогсох хүртэл “Хүний нутагт ясаа тавих нь ээ дээ” гэсэн айдастай байсан маань онгоцноос буугаад нэвсгэр цасан бүрхүүлийг хармагц ор мөргүй арилав. Бодоод үз л дээ метр орчим зузаан цас хаа сайгүй. Замд таарсан тосгоны хашаануудын үзүүр нь цасан дундаас бараг харагдах үгүйтэй цухуйж байгаа юм. Жижиг тэрэгнүүд бол хашаан дотроо цасанд дарагдаастай. Байшингууд ч бас цасан дунд байрлуулчихсан жижигхэн тоглоомууд шиг. Замын хажуугийн шигүү ойн моддын ихэнх нь мөчир дээрх цасаа дааж ядаад бөхийсөн нь намайг мэхийн ёсолж хүлээж авч байгаа ч юм шиг. Сайхан сэтгэгдэл алхам тутамд төрөөд тэнд өнгөрүүлсэн хагас сарын томилолт гэрлийн хурдаар өнгөрч билээ.

Өглөө охиноо цэцэрлэгт нь хүргэж өгөхөөр гарахдаа зам дээр буусан цөөн хэдэн цасан ширхэгийг чамлан бодож байсан бодлоо ийнхүү сийрүүлснийг маань уншигч та ойлгоно биз ээ.

2014.12.11

Зургийг Робер Данкан.
http://www.robertduncanstudios.com/original-art

Тиерри Анри: Надад гоол хийх төрөлхийн авъяас байгаагүй

[Спортын цонх сэтгүүлийн болон Спортын цонх форумын 9 жилийн ойд зориулан Близзард сэтгүүлийн Тиерри Марчандын хийсэн ярилцлагыг орчуулан хүргэв. ]

Хүндэтгэл гэж юу болохыг Нью Йорк Рэд Буллсын залуу тоглогч нарт ойлгуулахын тулд өөрийн хур туршлагыг ашиглаж байсан тухайгаа Тиерри Анри дурсав. Зургийг: Mike Stobe/Getty Images

Мэргэжлийн хөл бөмбөгчийн гарааг эхэлсэн анхны тоглолтоо одоо ингээд эргээд харахад “Их эрт байж дээ” эсвэл “Өчигдөрхөн юм шиг санагдах юм” гэсэн бодлын аль нь төрж байна?
[Хэсэг эргэлзсэнээ] Аль алинаас нь л байна. Тэгэхдээ бүх юм цаанаасаа заяагдсан байгаагүй юм шүү гэдгийг л өөртөө давтан хэлдэг. Би өөрийн зам мөрийг үргэлж анзаарч, өөрийгөө үргэлж чиглүүлэх ажлуудыг хийдэг байсан. Ялангуяа надад заяагаагүй зүйлсийг олохын тулд бүүр их. Яагаад “ажил” гэдэг үгийг сонгож хэрэглээд байна вэ гэхээр ерөөсөө энэ л миний хамгийн чухал үндэс байсан болохоор. Чамд “авъяас” байгаад ажиллаж чадахгүй бол яах вэ? Миний хувьд золиос гэж байгаагүй. Би хүссэн зүйлээ л хийдэг. Би ажиллах дуртай байсан, би хийдэг бүх зүйлдээ хамгийн шилдэг нь байхыг хүссэн, бөмбөг мөргөх, чөлөөт цохилт, тоглолтыг унших гэх мэт.

Тэгэхээр таны авъяас юу байв?
Би их хурдан байсан. Нэг гоол хийхийн тулд бараг 10 боломж гаргадаг байлаа, харин боломжуудыг би байнга гаргаж байсан. “Чи дандаа ийм боломжуудыг үүсгэхгүй шүү дээ. Олдсон дээр нь л хийдэг болох хэрэгтэй” гэж би өөртөө хэлдэг байв. Тэгээд хаалгачийн өмнө оччихоод хэт их юм бодож эргэлзэхгүйн тулд би төгсгөлөө сайн хийхээр ажиллаж эхэллээ. Тэгвэл бодох шаардлагагүй хамаг юм шууд л рефлексээрээ хийгдээд эхэлнэ шүү дээ. Довтлогчийн хувьд хамгийн хэцүү юм гэвэл бодох цагтай байх. Тиймээс тухайн үед Монакогийн фитнессийн дасгалжуулагч байсан Клод Пуэльтэй хамт зөндөө олон цагийг манекентэй талбай дээр сургуулилж өнгөрүүлдэг байлаа. Надад гоол хийх төрөлхийн авъяас байгаагүй юм. Миний мэргэжлийн хөлбөмбөгийн гараа жигүүрийн тоглогчоор эхэлсэн болохоор хөндлөн дамжуулалт өгөх талаар ч хичээллэдэг байсан маань гоолын дамжуулалт өгдөг хүний үүргийг ойлгоход их дөхөм болсон. Бид нар гоол хийсэн хүнийг магтан дуулдаг ч түүнийг гоол хийлгэхийн тулд хамгаалалтын ар луу тэр хөндлөн дамжуулалтыг өгөх бөх зүрх гаргасан хүнийг мартдаг шүү дээ.

Таны бодлоор шударга бус байна уу? 
Үгүй л дээ. Угаасаа тийм л байдаг. Их муу тоглож байсан ч хожлын гоол хийж тоглолтыг аварч байсан тохиолдол минь хэр их билээ? Талбайн төв хэсэгт дахин тоглож эхэлснээрээ энэ бүх зүйлсийг улам сайн ойлгож эхэлсэн. Деннис Бергкамп, Робер Пирэс нарын тухай ярих болгонд хүмүүс надад “Энэ хоёр чамайг ч угжиж байсан даа” гэж их хэлдэг. Үгүй ээ, бид бие биенээ угждаг байсан юм. Энэ чинь багийн тоглолт шүү дээ. Би даруухан зан гаргаж байгаа ч юм биш тэгэхдээ гоол хийсэн хүн хамаг магтаалыг авах ёсгүй. Гоол хийсэн мөртөө гутармаар тоглож байсан үе ч зөндөө шүү.

Гоол хийхийн жаргал, гоолын дамжуулалт өгөхийн жаргал хоёрын хооронд хэр зөрүү байна?
Миний хувьд гэвэл өөрөө хийчих боломжтой байсан ч хүнд дамжуулах үе л хамгийн сайхан. Өөрөө гоол хийчих чадвартай гэдгээ мэдэж байсан ч бөмбөгөө дамжуулдаг. Хуваалцаж байна шүү дээ. Нөгөө залуугийн нүд гялалзаад л ирнэ. Чи мэднэ, тэр мэднэ, бүгдээрээ мэднэ. Хүмүүс намайг ингээд [хоёр гараараа хүмүүсийг дуудаж байгаа хөдөлгөөн хийж үзүүлэв] бусдыгаа дуудахаар ерөөсөө ойлгодоггүй. Энэ чинь “Хүмүүс ээ намайг хараарай, би гоолдчихлоо” гэж байгаа биш харин “Нааш ир, цугтаа тэмдэглье, хамтдаа” гэсэн хөдөлгөөн байхгүй юу.

‘Надад гоол хийх төрөлхийн авъяас байгаагүй’ – Тиерри Анри 2002 онд Арсеналын төлөө хийсэн гоолоо тэмдэглээд явж байна. Зургийг: Tom Jenkins, Guardian

Гоолын баяр чинь одоо бараг өөрөө тусдаа шоу, тоглоом шахуу болчихсон юм биш үү?
Намайг мэддэг хүмүүс хийсэн алдаагаа мартахын тулд 10 минут шахуу болдог гэдгийг хэлэх байх л даа. 7-0оор хожиж явсан ч “Энэ боломж тоглолтын цорын ганц боломж байж болох байсан шүү дээ, арай дээр байх ёстой байсан юм” гээд өөртэйгээ яриад явж байдаг.

Та тэгэхээр байнга төгс төгөлдөр байхыг эрхэмлэдэг байх нь ээ?
Энэ зан маань намайг ямар ч гэсэн хийсэн гавъяандаа сэтгэлээ цатгахүй л байлгадаг байсан. Үргэлж урагшаа тэмүүлээстэй. Энэ зан маань надад үргэлж таалагддаг, үргэлж ийм чигээрээ байхыг ч хүсдэг. Ямар нэгэн юманд бухимдсан үедээ сайн тоглолт гаргадгийг маань манай багийнхан хэлэх биз. Пат [Виейра] энийг сайн мэддэг байсан болохоор үргэлж ядаргаа болдог байлаа. Дургүй хүрсэн үедээ би сайн тоглодог юм.

Тоглогчийн урт карьерын нууц юунд оршдог вэ?
Эхлээд гэмтэл бэртлээс холуур байх хэрэгтэй. Би ер нь харьцангуй эрүүл амьдралын хэв маягтай хүн л дээ. Би ер нь нэг их ууж, партиддаг хүн биш. Би хэн нэгэнтэй халз тоглох гэж байгаа бол чамаас хүчтэй гэдгээ мэдрүүлж тоглодог. Ерөөсөө л тэр. Лилиан Тюрам надад энийг сургасан юм. Зорилго нь ерөөсөө өөрийн хүрч чадах хэмжээнд очих. Зүгээр ч нэг оччих юм биш тэнд очихыг хүсэх, бүүр тэмүүлэх хэрэгтэй.

Тэгэхээр таны авъяас бол тэр тэмүүлэл байх нь ээ?
Яг тийм. Тэр байхад бүх юм таны гарт, ажиллах уу эсвэл болих уу гэдэг л байна. Залуусыг бэлтгэл дээр оройтож ирэхэд би их дургүй, өдөрт ердөө ганц цаг хагасын л бэлтгэл шүү дээ. Амьдралдаа ганц удаа Монакод байхдаа би бэлтгэлээс хоцорч үзсэн. Миний буруу ч байгаагүй юм. Тэгэхэд Жеан Тигана надад сүүлийн удаа шүү гэж маш сайн ойлгуулж байсан юм. Түүний зөв. Машинтай байж бэлтгэлээс хоцорч байгаа бол тоглолт дээр хичнээн гүйгээд ч хоцрох л болно.

Энэ 20 жилийн турш тоглохдоо өөрийгөө ер нь хэр чамлаж байв?
Өдөр бүр. Дөнгөж тоглоод дууссан биш дараагийн тоглолтоор өөрийгөө дүгнүүлэхийг би дандаа боддог байсан. Болоод өнгөрсөн юм бол өнгөрсөн. Тэр бол сэтгүүлч та нарын сэтгэгдлээ бичих талбар.

Та тэгэхдээ тоглогч хүний хүрч болох бүхэнд хүрсэн шүү дээ, клубууд, Францын шигшээ гээд. Хамгийн дээд оргилд хүрчихлээ дээ гэж бодогдож байсангүй юу?
Үгүй. Ер нь хүн хэзээ ч ханаж, цадаж болохгүй. Үргэлж даварч байх хэрэгтэй.

Оргилд гарчихсан хүн яаж тийм байх вэ?
Тоглолт болгоныг уул гэж бод. Тоглох болгондоо уул өөд авираад буцаад буудаг. Дараагийн тоглолтоор дахиад л авирна. Тэгээд энэ уулс бүгд өөр өөр. Заримдаа зогсоод амсхийнэ, гүнзгийн амьсгаа авна. Заримдаа бол ерөөсөө авирах ч үгүй, яагаад гэвэл чи маш муу тоглоно.

Тэгэхдээ тоглолт болгон Дэлхийн аваргын финал шиг байхгүй шүү дээ?
Дэлхийн аваргын финалд тоглосноос 3 сарын дараа Украйнд 200 үзэгчийн өмнө 23 наснаас доош шигшээгийн бүрэлдэхүүнд тоглож үзэх юм бол сансраас бууж, газар дэлхийдээ ирдэг юм даа. (1998 онд ийм явдал болсон) Хүмүүс миний амьдралын энэ үзэгдлийг арилгачихсан л байдаг байх, гэхдээ би бол бахархдаг юм. Сайхан санагдсан гэж би хэлэхгүй, тэгэхдээ л өөрийгөө хэр тоглогч вэ гэдгийг дахиж дүгнэхэд их хэрэг болсон. Би 1997 онд Малайзад болсон 20 хүртэлх насныхны ДАШТ-д тоглосон үеийн төлөөлөгч л дөө, Силвэст, Галлас, Люццин гээд намайг цааш хөгжихөд тусласан олон тоглогч нар байна. Горьдлого багт (Францын залуусын шигшээгийн хоч Espoirs. Энэ үгийн утга нь итгэл, найдвар. Нөхөр бага зэрэг чамлангуй өнгөөр хэрэглэсэн учраас горьдлого компани гэдэг шиг утгаар хэрэглэв. Францын шигшээгийн дэмжигч нөхөд маань өршөөх биз ээ. Орчуулагч) эргээд очиход үнэхээр таалагдаагүй ч би тэдгээр тоглогч нарын дэргэд хамраа сөхөж чадаагүй. Тэгээд л тоглосон. Заримдаа сайн тоглоод, зарим тоглолтод муу. Хүмүүс “Энэ нөхөр сэтгэлээсээ тоглохгүй байна” гэж ярьцгааж байлаа. Гэтэл гуравхан сарын өмнө би Дэлхийн аваргын цомыг өргөөд зогсож байсан шүү дээ. Горьдлогынхны бүрэлдэхүүнд байхдаа нэг удаа үндсэн багтай хамт зочлон тоглолт хийж байсан юм. Онгоцонд би бүүр арын суудалд суусан юм. Ердөө л хэдхэн долоо хоногийн өмнө би 10 гаран эгнээний өмнө байлаа шүү дээ. Белгид Б шигшээтэй хамт 202 үзэгчийн өмнө тоглож байснаа ч санадаг. Украйнаас хоёрхон хүнээр илүү шүү. Би мартаагүй ээ.

Тиерри Анри, Юри Жоркаев хоёр 1998 оны Парисын тэнгэр доор Дэлхийн аваргын цомыг үнсэж байна. Зургийг: Gabriel Bouys/EPA

Тэр үед юу бодогдож байв даа?
Сайн ажиллана, бүх юм хуучин шигээ болно гэж л бодож байсан. Үнэхээр хэцүү байсан ч би эргээд ирсэн. Унаж тусаж байж бусдын ачаар л хүн болно шүү дээ. Чи хэн ч байлаа гэсэн баг байхгүй бол юу ч биш.

Хөлбөмбөгт урт хугацааны карьер хамгийн хэцүү зүйл үү?
Мэдээж. Бас хамгийн том шагнал. Ялангуяа довтлогчийн хувьд, тэр олон залуу тоглогч нар гарч ирж байхад. Энд бол тоглож чадах эсэх тухай биш сайн тоглолт гаргах үүргийн тухай яригдаад ирнэ шүү дээ. Урт удаан хугацааны карьер шиг үзэсгэлэнтэй цом байхгүй. Хүмүүсийн хүлээлт маш өндөр байгаа үед байнга нэг түвшний тоглолт үзүүлнэ гэдэг. Рональдо, Месси гээд л. Хүмүүс тэднийг яаж нэгэн жигд өндөр түвшний тоглолт үзүүлж байгааг ойлгодог болов уу? Үргэлж орой дээр байх ямар хэцүү гэдгийг хүмүүс мэдэх үү?

Тамирчин, од гэдэг нь тэднийг хүн биш ч юм шиг санагдуулж байна аа...
Үнэн үнэн. Гэхдээ энэ чинь хөлбөмбөг шүү дээ. “Тоглож чаддаг болоод л чи талбай дээр гарч байна шүү” гэж би хэлэх дуртай. Чиний бие, сэтгэл ямар байгааг үзэгчид мэдэх албагүй. “Аа, өнөөдөр чи юу ч хийж чадахгүй нь ээ” гэж өөртөө хэлж байсан өдрүүд хичнээн олон гэж санана. Гэхдээ би тийм өдрүүдэд хичнээн гоол хийж байсныг чи мэдэх юм бол гайхна даа. Прагад Спартын эсрэг Арсеналтай Аваргуудын лигийн тоглолт хийснийг би санадаг юм. Өсгийний гэмтлээ дөнгөж эдгээгээд багийн бүрэлдэхүүнд орж байлаа л даа. Тоглолтын өмнөх өдөр л бэлтгэлээ хийж эхэлсэн хэрэг. Тэгсэн менежер хэлж байна: “Чамайг аваад явна тэгэхдээ сэлгээнд л суулгана шүү”. Тоглолт эхдээд хэдхэн минутын дараа Хосэ Антонио Рейес гэмтчихдэг юм. Хэн халаалт хийж байгааг ч харсангүй, ямар ч гэсэн намайг дуудахгүй нь ойлгомжтой гэсэн юм бодоод л сууж байсан чинь менежер намайг дуудлаа. Би ч ороод явчихсан. Хоёр гоол хийгээд Иан Райтын 185 гоолын амжилтыг эвдэж байлаа. Бие чинь таагүй байхдаа ч багтаа тусалж чадна гэдэгтээ итгэлтэй байх хэрэгтэй.

Анх гараагаа эхэлж байх үедээ авсан огт мартагддаггүй зөвлөгөөнүүд байна биз?
Сая хэлсэн дээ Тюрам хэлсэн гээд. Туту надтай маш ширүүн харьцдаг байлаа. Би ч тэрэнд нь байнга талархаж явдаг юм. Хамгийн хэрэгтэйнүүд нь гэвэл мэдээж миний аавын зөвлөгөөнүүд байна. Кристиан Дамиано, Жерар Улье, өсвөрийн багийн бүх дасгалжуулагч нарынх. Гэхдээ Туту маш ширүүн, тоглолтын үеэр, бэлтгэл дээр ч тэр. Ярьж хэлэхдээ ч ширүүн байсан. Надад их хэрэг болсон. Тэгээд шигшээд анх орохдоо Дисаи, Лизаразу, Зизу, Жоркаев гэх мэт тоглогч нарт таалагдах ёстой гээд. Монакод байхад Сонни Андерсон, Микаэл Мадар зэрэг тоглогч нарт олигтой хөндлөн дамжуулалт өгөхгүй бол бөмбөгийг Ла Турбиегээс (Монакогийн бэлтгэлийн талбай) гартал өшиглөчихдөг байлаа. Тэгээд хэнийг бөмбөгөнд явуулна гээч? Давид Трезегэ бид хоёр. Дэлхийн аварга болчихоод байхад хүртэл Тигана надаар өмсгөлийн цүнхүүдийг үүрүүлдэг байлаа шүү дээ. Нэг эмэгтэй, бас ганц хоёр өмсгөл хариуцсан ажилтан байсан ч тэр “Хэрэггүй, хэрэггүй, өсвөрийнхөн наадхыг чинь хийх ёстой юм” гэдэг байлаа.

Рэд Буллсын өсвөрийнхөнд одоо ингэж хэлж байгаа юу? 
Байнга шүү дээ. Гэхдээ мэдээж надаас өөр хүн хэлэхээргүй тохиолдолд л.

Боловсролын асуудал байх нь ээ?
Монакод залуу тоглогч байхад шүүгээнүүдэд нэр байдаггүй байлаа. Мэргэжлийнхэн ирж дууссаны дараа суух газраа олдог байв шүү. Бас багийн автобус өглөөний 10 цагт явахаар байвал би хоцрохгүйн тулд 2 цагийн өмнө ирээд хүлээдэг байлаа. Тэгээд сууж болно гэж хэлтэл суухгүй хүлээдэг байсан.

Энэ дэг хөлбөмбөгөөс арилж байгаа талаар ямар сэтгэгдэлтэй байна?
Харамсалтай. Нэг юм гээгдээд байгаа ч юм шиг. Мэргэжлийн тоглогч болно гэдэг хүн болгоны чадах юм биш байх ёстой. Үүнд хүрнэ гэдэг өөрөө их том амжилт байх ёстой юм. Залуу байхдаа би бүх мэргэжлийнхэн дээр очиж мэндэлдэг байлаа. Одоо бараг л эсрэгээрээ болчихоод байгаа юм биш үү. Бүүр 21, 22 нас хүрч байж иллэг хийлгэдэг болж эхэлж байлаа. Биднүүсийг иллэгийн орон дээр хэвтэж байхыг Тигана харах юм бол “Та нар энд юу хийж байгаа юм? Хаана чинь өвдөөд байгаа юм? Нуруу юу? Лиг 1-т тавхан секунд тоглоод нуруугаа өвтгөчихсөн үү? Гарцгаа, гүйцгээ, наад ороо Франк Дюма, Энцо Скифо эд нарт суллаж өг” гэж ирээд л загнадаг байлаа. Түүний ч зөв.

Танд иймэрхүү дэг таалагддаг бололтой?
Тийм ээ. Бүүр хэтэрхий. Хүмүүс бэлтгэлээс хоцорч ирэхийг харахаар л эгдүү хүрээд явчихдаг. Эргэн тойрноо хар л даа. Залуусыг бэлтгэлээс хоцруулж, саатуулахаар юм юу байгаа юм бэ? Зургаан жилийн өмнө Сан Антонио Спурсынхан Тони Паркерт шидэлтийн дасгалжуулагч гаргаж өгч билээ. Тони Паркерт шүү дээ. Энэ бол доромжлол биш, харин түүнд сайжруулах ёстой зүйл байгаа бол тэрнийг нь улам сайн болгохыг л зорьсон хэрэг.

Иймэрхүү зүйлсийг хийж байж хөлбөмбөгчид өөрсдийн биеийн чадлаас давсан зүйл хийх байх даа?
Би дамжуулалтан дээрээ их ажиллаж байсан. Залуу байхдаа, жигүүрт тоглодог байхдаа, Арсеналд очоод төвд тоглодог байхдаа ч тэр.

Таны анзаарснаар өнгөрсөн хорин жилд хөлбөмбөгт гарсан томоохон өөрчлөлтүүд юу байв?
Рональдог хар, Бразилынх нь. Өмнө хэний ч харж байгаагүй зүйлсийг хийсэн. Ромарио, Жорж Вэа нартай хамт төвийн довтлогчийн гэдэг байрлалыг бараг шинээр нээлээ шүү дээ. Урдаас татаж төв рүү орж ирж бөмбөг аваад жигүүр лүү гүйж төвийн хамгаалагч нарыг өөртөө татаад, гүйлт, хууралт, бөмбөг залалтаараа хуурч байсан анхны тоглогч нар бол тэд. Өмнө хэн тэгж байсан юм бэ? Герд Мюллер үү? Паоло Росси юу? Үгүй. Жорж Веа надад их нөлөөлсөн тоглогч. Би бараг тоглолтыг нь дуурайдаг байсан байх. Ер нь байрлалыг шинээр нээсэн гэх тоглогч нар хэр олон бол? Цөөхөн л болов уу. Яах вэ үр дагавар нь гэвэл хэвлэл мэдээллийнхэн, маркетингийн хүмүүс хөлбөмбөгийн тоглолтуудыг ганц хүний тоглолт шиг харуулаад эхэлсэн. Гоол яаж эхэлж, хэрхэн өрнөсөн гэх мэт тоглолт дээрх хамтарсан зүтгэлийг харуулахаа байсан. Бүх зүйлийг ганц тоглогч руу тухайлан чиглээд ирсэн. Энэ чинь хөлбөмбөг биш шүү дээ.

Биеийн тамирын тухай ярих юм бол Мюллер, Росси нар Веа, Рональдо энэ тэрээс тэс өмнөө хүмүүс байх аа?
Мэдээж. Тэгэхдээ бид заавал тийм байх ёстой гэж ойлгож болохгүй шүү дээ. Хэнд нь Кристиано Рональдогийн бие заяах вэ? Хэн нь Месси шиг тоглодог болох вэ? Эн хоёр бол цаанаасаа төрмөл хүмүүс. Гэхдээ хүмүүсийг сургамаар байвал, хөлбөмбөгийн тухай ярьмаар байвал залууст Шавигийн хийдэг юмыг зааж болно. Шавигийн хийдгийг зааж болох ч Рональдогийнхыг үгүй л болов уу. Хамгийн үнэн зүйл гэвэл надад хууралтууд (step-over, nutmeg хоёрыг ерөнхийд нь хууралт гээд явчихлаа) харуулаад байвал би тэрнийг талбай дээр хиймээр санагдана. Бага байхдаа би Платинигийн дамжуулалтыг авч байгаа Польшийн Збегниев Бониек шиг болохыг хүсдэг байлаа. Рональдо эсрэг тоглогчийг гоёмсог биш ч эвтэйхэн хуураад гарчихдаг байсан. Хүн болгон Зизу, Мэсси, Кристиано Рональдо шиг биш шүү дээ. Сүүлийн дөрвөн жилд яагаад ганц ч Испани тоглогч Баллон Д’Ор аваагүйг их гайхаж байгаа. Хөлбөмбөгт тоглогчийг хэт шүтэж байна. Одод сайн л даа. Тэгэхдээ багийн бүрэлдэхүүнд тоглож байхдаа л.

Нэлээн Америк маягийн байр суурь байна шүү...
Нэг юм хэлье. Майкл Жорданы үед би өссөн. Анх гарч ирж байхдаа зарим тоглолтод ганцаа 60 оноо энэ тэр авдаг байсан шүү дээ. Чикагод Скотти Пиппэн, Хорас Грант зэрэг тоглогч нарыг ирснээс хойш оноо нь цөөрсөн ч цом авах нь ихэссэн. Тэр бөөн одод дундах од байсан. Хамгийн сайн тоглолтоо гаргаж чадахгүй байх үед сул талыг нь бусад нь нөхчихдөг байсан байхгүй юу.

Каталанчууд Манчестер Юнайтедыг хожиж Аваргуудын лигт түрүүлэх үед. Зургийг: Giampiero Sposito/Reuters

Хөлбөмбөгч хүн дуусгах цаг нь ирсэн гэдгийг яаж мэдэх вэ?
[Удаан завсарласнаа] Мэдэхгүй дээ. Хөлбөмбөгт хайртай нь бол хэвээрээ л байх байх. Гэхдээ өөрийгөө хүчлээд эхэлбэл юм болов уу. Би бол “За бэлтгэлийн талбай руу очих ёстой юм шүү” гэж өөртөө хэлж чадахгүй. Амьсгалж байгаа үедээ амьсгалах ёстой шүү гэж боддоггүй биз дээ. Ерөөсөө л байгалиасаа заяасан байдаг. Миний хувьд хөлбөмбөг яг л тийм. Бие өвдөөд ч юм уу өнжихийг биш харин сэтгэлээ хүчилдэг болоод ирвэл байх. Байнга очмооргүй санагдаад ирвэл л болих байх даа.

Тэр үед юу үлдэх бол?
Үндсэн суурь нь л үлдэх байх. Би хөлбөмбөгийг сураагүй, намайг боловсруулсан. Өөр ойлголт шүү. Клэйрфонтэйнд Кристиан Домиано болон бусад хүмүүс биднийг боловсруулсан. Хожих, хожигдохын алинд нь ч бидэнд өөрсдийн онцлог байсан юм. Бид өөрсдийн онцлог тоглолтоор тоглож, хөлбөмбөгийг хүндэлдэг байлаа. Тэд энэ үзлийг бидний цусанд шингээсэн. Өөрсдийн авсан боловсролоор л амьдарна шүү дээ. Эцэг эх маань заримдаа намайг хэт хатуу байна гэж гомдоллохоор “Би хаана боловсорсон билээ?” гэж хариулдаг юм.

Та өөрийгөө хатуу хүн гэж боддог байх нь ээ?
Тийм. Би их хатуу, ялангуяа хөлбөмбөгийн тал дээр маш өөнтөгч шүү. Мэдээж хөлбөмбөгийг хайрлах хайр, хүндэтгэлийг л шаарддаг.

Өөрсдийн онцлог гэж ярихдаа яг юун тухай хэлэв? Клуб үү, эсвэл тоглолтын хэв маяг уу?
Ер нь хоёулаа даа. Барсад өөрсдийн онцлог байдаг. Дасгалжуулагчаас сонсож байсан хамгийн сайхан зүйл юу вэ гэвэл 2009 оны Аваргуудын лигийн финалын өмнө Гуардиолагийн хэлсэн үг. “Залуус аа, тоглолтын дараа хүмүүс Барса хөлбөмбөг тоглолоо гэж хүмүүс яриасай гэж би хүсж байна. Өнөөдөр алдах ёсгүй ганц зүйл маань манай онцлог. За сайхан тоглоорой” гэж хэлж билээ. Клэйрфонтэйнд ч гэсэн яг тийм байсан. Нэг удаа Франциско Фильо “Хойшоогоо дамжуулж болохгүй шүү” гэж хэлж байлаа. Тухайн тоглолтын сэдэв нь тэр. Тэгж тоглонгоо хожих даалгавартай. Бас нэг удаа тоглолтын турш хөлд сууж бөмбөг салгахгүй зүгээр л бөмбөг таслах ёстой байсан. Өөрөөр хэлбэл тэр биднийг тоглолт уншуулж сургаж байсан юм. 

Наадах чинь тэгэхдээ хөлбөмбөгийн гол зүйл болсон хожил гэдгээс хазайгаад явчихаж байгаа юм биш үү? 
Үгүй ээ. Яагаад гэвэл ялалт өөрийн онцлог шинж чанарыг цогцлоодог. Өөрсдийн зарчмыг мартаад ирвэл харин хожил хэцүү болдог шүү дээ.

Та яах вэ? Менежер болбол юу ч хамаагүй хийх үү?
Менежерийн хувьд бол өөрийн онцлогийг батлах нь чухал. Чиний онцлог хамгаалалт бол хамаа алга. Хамгаалж байгаад л хож. Тэгэхдээ хожигдоод эхлэнгүүтээ тэрнийгээ өөрчилж болохгүй. 2009 онд Гуардиола тоглолтын үр дүнгийн тухай яриагүй. 2006 оны финалаар Арсэн ч гэсэн тэгээгүй. Тэр хоёр хоёулаа хийсэн бүхэн нь үзэсгэлэнтэй байгаасай гэж хүсдэг гоо сайхныг таашаагч нар. Хийж байгаа зүйлдээ хайртай хүмүүс л тэгдэг. Зураг зурахдаа харсан хүмүүс нь таашаагаасай гэж боддог биз дээ.

Анхны тоглолтоосоо хойш 20 жил өнгөрөөд байхад юу бодогдож байх юм?
Илүү цагаар хийсэн бэлтгэлүүдээ л дурсаж байна. Үнэхээр хэрэг болсон шүү. “Энийг зөв хийхгүй бол миний оронд өөр хүн хийчихнэ дээ” гэж бодоод л хийдэг байлаа. Хөлбөмбөгийн замналаа дууссанаас минь хойш хүмүүс намайг дурсдаг байгаасай гэж хүсдэг. Өөрийн ул мөрийг үлдээхсэн гэж үргэлж мөрөөддөг байлаа.

Хүндэтгэл үзүүлээсэй гэж үү?
Тийм ээ, миний хийсэн ажлын чанарт. Хөхүүд, Арсеналын, Барсагийн энэ ялан дийлсэн үеийн төлөөлөгч байснаараа би үнэхээр их бахархдаг.

Хөлбөмбөгчийн хувиар өнгөрүүлсэн энэ 20 жилээс ганц дурсамжийг сонгох бол алийг сонгох вэ?
Хөлбөмбөгийн талбай дээр тоглож байхыг аав маань харсан мөчийг. Яагаад гэвэл бүх юм тэндээс л эхэлсэн. Бусад нь бол түүх болж үлдсэн, хүн болгон мэднэ шүү дээ.

Менежер Тиерри Анри, тоглогч Тиерри Анри шиг ийм өөнтөгч байх болов уу?
Би ямар ч байсан хүмүүсийг хөлбөмбөгт хүндэтгэлтэй хандаасай гэж хүсэх байх. Оройжин шоуддаг хүн гайхамшигтай сайхан карьертай байна гэж байхгүй. Би ч бусдын адил шоудаж л байсан. Гэхдээ алдаа чинь зуршил болох ёсгүй. Миний хувьд өөрийгөө дайчилж, сайжирч байж таашаал авдаг. Би зүгээр л зугаацах зорилгоор хөлбөмбөг тоглож чадахгүй. Чи тоглоно эсвэл тоглохгүй. Хожил бол тухайн нэг киноны эцэст гарч байгаа нэрсийн жагсаалтын хэсэг шүү дээ.

Бантагнасан: Цогоо
Эх сурвалж: http://www.theguardian.com/football/2014/dec/02/thierry-henry-arsenal-arsene-wenger-barcelona-career

Ном уншдаг охинтой болзоорой

Роүзмэйри гээд охины бичсэн энэ фэйсбүүкийн пост хаа сайгүй тарсныг хөрвүүлчихлээ. Манай залуучуудад зориулсан сайхан зөвлөгөө байна. За тэгээд охидод ч гарын авлага болохоор л юм.

 НОМ УНШДАГ ОХИНТОЙ БОЛЗООРОЙ

Ном уншдаг охинтой болзоорой. Хувцас авах мөнгөөрөө ном авдаг, хэт их ном цуглуулчихсан учраас хувцасны шүүгээндээ зайгүй охинтой болзоорой. Унших номын жагсаалтаа гаргасан, бүүр 12 настайгаасаа номын сангийн уншигч болсон охинтой болзоорой.

Ном уншдаг охин олоорой. Барьж яваа цүнхэнд нь уншиж амжаагүй ном байнга байдгаараа тэд илхэн байдаг юм. Номын дэлгүүрийн банзан тавиур луу шимтэн ширтэж, хүссэн номоо олж хараад чимээгүйхэн хашгиран баярлаж байдгаараа тэд илхэн байдаг юм. Хуучин номын худалдаан дээр шарласан хуудсыг тааламжтайяа үнэрлээд зогсож байгаа этгээд охиныг харж байна уу? Тэр чинь уншигч. Номын хуудсыг үнэрлэхгүй өнгөрч чадахгүйгээр барахгүй үнгэгдэж, шарласан хуудсанд нь бүүр амиа тавина гээч.

Гудамжны төгсгөлийн кофены газарт ном уншаад, хүн хүлээж байгаа бүсгүй бол тэр охин. Хажууд нь байгаа аяга руу сэмхэн өнгийгөөд харахад кофеных нь сүү гүйцэт холилдоогүй дээгүүр нь хөвж байх вий. Яагаад гэвэл тэр аль хэдийн номын ертөнцөд, зохиолчийн төсөөлөлд хөл алдчихсан яваа. Суу. Цаадах чинь чам руу муухай харна, яг л ном уншдаг охид саад болсон хүмүүс рүү хардаг шиг. Уншиж байгаа ном нь таалагдаж байгаа эсэхийг асуу. 

Шинэ кофе түүнд авч өг.

Муракамигийн тухай юу гэж боддогоо хэл. Бөгжний ахан дүүсийн эхний бүлгийг гүйцэт уншсан эсэхийг мэд. Жеймс Жойсын Улиссыг ойлгосон ухаантан болж харагдах гэж байна уу үгүй юу гэдгийг нь анзаараарай. Түүнээс Алисад хайртай юу эсвэл Алисын оронд баймаар байна уу гэдгийг асуу.

Ном уншдаг охинтой болзоход үнэхээр амар. Төрсөн өдөр, шинэ жил, ойн баяруудаараа ном бэлэглэхэд л болно. Үгээр, найргаар, дуугаар бэлэг барь. Неруда, Паунд, Секстон, Камминсыг бэлэглэ. Үгс бол хайр юм гэдгийг ойлгодгоо түүндээ харуул. Ном, амьдрал хоёрыг ялгаж мэддэг нь ойлгомжтой ч гэсэн тэр чинь өөрийнхөө дуртай ном шигээ амьдрах гэж үзнэ дээ. Хэрвээ тэгж чадаж гэмээ нь хэзээ ч чамайг буруутгахгүй.

Яагаад вэ гэвэл тэр чадах эсэхээ л үзэх гэсэн хэрэг.

Түүнд худал хэл. Учир мэддэг хүн бол худал хэлэх хэрэгтэй байдгийг ойлгох л ёстой. Үгээр илэрхийлж болшгүй зорилго, үнэт зүйлс, ялгаа, харилцан яриа байдаг. Хамаг юм дуусчихаагүй байна шүү дээ.

Түүний өмнө бүтэлгүйт. Ном уншдаг охин бүтэлгүйтэл үргэлж оргил өөд чиглүүлдгийг мэддэг. Бүх юманд төгсгөл байдгийг бас бүх номын дараагийн дэвтрийг үргэлжлүүлэн бичих боломжтой гэдгийг ойлгодог. Бас ахин дахин шинээр эхэлсэн ч баатар хэвээрээ байж болдгийг. Бас амьдралд ганц хоёр эсрэг дүр байх ёстойг.

Чамаас тэс өөр юмсаас яасан гэж айх вэ? Ном уншдаг охид хүмүүсийг өсөж хөгждөг гэдгийг ойлгодог яг л зохиолын дүр шиг. Мэдээж Бүрэнхий цувралынхыг эс тооцно шүү дээ.

Ном уншдаг охиноо олсон бол өөртөө ойрхон байлга. Шөнийн хоёр цагт сэрэхэд чинь номоо тэврээд уйлж байвал аяга цай хийж өгөөд, тэвэр. Ганц хоёр цаг номондоо ороод алга болсон ч эргээд чам руу ирэх нь зайлшгүй. Номынхоо дүрүүдийг жинхэнэ байдаг юм шиг л ярина цаадах чинь, тэгэхдээ хэсэг хугацаанд ч гэсэн тэд амьдардаг юм шүү.

Чи агаарын бөмбөлгөн дээр гэрлэх саналаа тавих болно. Эсвэл рок тоглолт дээр. Эсвэл өвдчихөөд хэвтэж байхад нь. Скайпаар.

Хацраа чилтэл инээмсэглэж байхдаа яагаад зүрх чинь хайрандаа хага үсрээд цээжээр чинь нэлийтэл урсчихгүй байгааг гайхах болно. Та хоёр амьдралынхаа түүхийг хамтдаа бичиж, хачин хачин нэртэй, сонин сонин зуршилтай хүүхдүүдтэй болно. Цаадах чинь хүүхдүүддээ Малгайтай муур, Аслан хоёрыг танилцуулаад л, магадгүй хоёулантай нь нэг өдөр ч танилцуулж магадгүй. Өтөл насныхаа өвлийг хамтдаа алхаж өнгөрүүлнэ, гутлын чинь цасыг унагааж байхдаа Кийтсээс эш татан амандаа бувтнана.

Чи ном уншдаг охинтой болзох эрхтэй. Чиний амьдралыг төсөөлж болох хамгийн гоё өнгөөр будах охинтой үерхэх эрхтэй. Нэгэн хэвийн гөлгөр царай, уйтгартай өдрүүд, олигтой сэтгэл хөдөлгөхгүй санал тавих гэж байгаа бол ганцаараа насыг барсан чинь дээр дээ. Харин ертөнцийг, түүнээс цаана байгаа ертөнцүүдийг хүсч байгаа бол ном уншдаг охинтой болзоорой.

Эсвэл, ном бичдэг охинтой болзвол бүр дээр ч юм уу.
Rosemarie Urquico


(Болхи, чадвар муутай орчуулгыг тэсэж уншсан танд баярлалаа)
2014.11.25

ӨВӨЛ АЙСУЙ!

Номын тэмдэглэл бичилгүй хэсэг болчихжээ. Тэгээд бодов. Ямар номын тухай бичих вэ гэж. Ойрмогхон уншсан хоёр роман байна. Уншсан гэж нэгийг нь дахин уншиж байгаа юм. Нөгөөх нь Жорж Мартины "Хаан ширээний тоглоом" буюу "Гал мөсний дуун" цувралын эхний дэвтэр л дээ. Монгол хэлнээ орчуулагдаад өчигдрөөс худалдаанд гарсан байна билээ. Кино нь ЭйчБиӨү сувгаар цуврал болон гараад нэгэнт 4 улирлыг үдсэний дараа номыг нь унших хүсэл төрж байгаа нь энэ л дээ. Аливаа киноноос зохиол нь хамаагүй сайн байдаг гэсэн теоремыг л батлах гэж үзсэн хэрэг. 

Зохиолын хувьд их сонирхолтой хэлбэрээр бичигдсэн. Гол дүрийн хэд хэдэн хүнийг сонгон авч болж буй үйл явдлыг тэдний харж буй өнцгөөс тайлбарласан нь миний хувьд их сонирхолтой шийдэл болж уу гэж санагдсан. Ингэсэн нь тухайн баатрыг ямар үзэл бодолтой, ямар зарчимтай, үүссэн нөхцөл байдалд ямархуу маягаар хандаж байгааг харахад их дөхөм болгож өгсөн юм шиг. Мөн бусад баатруудынхаа үйлдлүүдийг өөрийнхөөрөө хэрхэн тайлбарлаж байгааг ч бас харуулсан нь жинхэнэ амьдрал дээрх хүмүүсийн харилцаанд үл ойлголцол хэрхэн үүсдэгийг сануулах мэт. 

Кино нь гараад удаж байгаа болохоор ихэнхи хүмүүс энэ зохиолын талаар мэдэж байгаа байх л даа. Номыг нь уншчихсан хүмүүс ч олон байгаа байх. Тэгэхдээ энд гардаг үйл явдлыг цухас ч болох нь ээ тайлбарлахгүйгээр энэхүү романы тэмдэглэлийг бичнэ гэж байж болшгүй хэрэг биз. Үндсэндээ Долоон ванлиг дахь эртний сурвалжит 7 том гэр бүлийн эрх мэдлийн төлөөх тэмцлийг харуулсан гэж үзэж болно. Өвөл, зун нь хэдэн жилээр ч хамаагүй үргэлжлэх үлгэр домгийн энэ газрын Умард зүгийг илбэн тохинуулагч Винтерфэлийн Старкийн удмынхны тухай энэхүү номонд зонхилон өгүүлэх боловч энд гарах дүр бүр нь тунчиг сонирхолтой. Хүний орчлонд байдаг хар цагаан бүхэн энд байраа олсон ба хааны ордон дахь эрх мэдэл, шунал тачаал, хайр дурлал, эд баялгийн төлөөх чимээгүй бөгөөд цуст дайныг уншигч танд таалагдахгүй байх аргагүйгээр дүрсэлсэн.

Зохиолыг унших зуур би Старкийнхны бардам бөгөөд нэр төрөө эрхэмлэх, зарчимч занг өөрийн эрхгүй хүндэтгэх сэтгэл төрж байсан ч хажуугаар нь чухам энэ занг нь зэмлэн бодож байлаа. Өөрийн эрхгүй тэдний төлөө санаа тавьж, амьд гарчихаасай гэж далд хүсэхдээ ингэж бодож байсан хэрэг л дээ. Уншигч танд ямар хүн таалагддаг вэ? Бүх төрлийн хүмүүс энд бий. Ухаантайгаас тэнэг хүртэл, зальтайгаас бодь сэтгэлтэн хүртэл, эрэлхэг зоригтойгоос аймхай хулчгар хүртэл бүх төрлийн хүмүүс таны замд таарах бөгөөд үлгэр домгийн аварга чоноос авахуулаад луу хүртэл гарна. Гол болон туслах дүрийн баатруудын харилцан яриа болон хэлж байгаа үгсийг туйлын үнэн гэж хүлээн авахаа та бүхэн азнасан нь дээр гэдгийг юуны өмнө анхааруулах хэрэгтэй байх. Үнэхээр өрөвдөөд явж байсан хүн өр лүү чинь өшиглөөд ороод ирэх вий. 

Эхний энэ роман дээр үйл явдал 3 газар өрнөдөг. Эхнийх нь мэдээж Долоон ванлигийн нийслэл Кингс Ландинг хотод хамаг хор найруулах ажиллагаанууд явагдах ба олон жилийн өмнө бут цохигдож, нуран унасан Таргареэн вангийн удмаас амьд үлдсэн хүү, охин хоёр Дорно зүгт далайн чанадаас эргэн ирж, өшөө авахаар чөлөөт хотуудаар хэсүүчлэн тусламж эрнэ. Харин энэ эрх мэдлийн тэмцлээс тэс өмнөө тэмцэл Вэстэросын умард хэсэгт хэдэн зууны турш үргэлжилж байдаг. Тэнгис далайг гаталж ирсэн (Монголын нууц товчоо шиг бичмээр санагдаад) Анхны хүмүүс ямар нэгэн ер бусын хүчинтэй тулалдан ялж энэ газар нутагт эзэн суух болсон гэгдэх бөгөөд ялагдсан дайсны хүчнийг дахин ирүүлэхгүйн тулд асар том Ханыг байгуулсан гэж домогт өгүүлэх аж. Мөс болон чулуу ашиглан босгосон энэхүү хана нь хэдэн зуун фут өндөр бөгөөд өрнөөс дорно хүртэл хэдэн зуун миль газарт үргэлжлэн Долоон ванлигийг зэрлэг Умардаас тусгаарлаж байдаг. Ханыг Шөнийн харуулууд хэмээх хүчин хамгаалах бөгөөд энд бүх Долоон ванлигаас ирсэн цэргүүд тусгай тангараг өргөн зүтгэдэг. Нэгэнт тангараг өргөсөн шөнийн харуул эхнэр, хүүхэд авахгүй, эд хөрөнгө, газар нутаг болон эрх мэдэл эзэмшихгүйгээр нэгэн сэтгэлээр Долоон ванлигийн төлөө Ханан дээр зүтгэсээр насыг барах учиртай. 

Хатуу ширүүн умардын эзэд болох Винтерфэлийн Старк бол Роберт хааны багын найз. Тэдний нөмөр нөөлөг байсан Жон Аррин нас барж тэргүүн сайдын орон зай суларсан ба ван өөрийн найз Нэд Старкийг түүний оронд томилохоор Винтерфэлд ирснээр романы гол үйл явдал эхэлнэ. Төрсөн нутаг шигээ эрс зантай Старк хэдий дургүй байсан ч найзынх нь амь насанд аюул заналхийлж байж магадгүй талаар олж мэдсэн тул Өмнө зүг Кингс Ландинг руу явахаас өөр аргагүй байдалд орно. Сурвалжит гэр бүлүүд бүгд өөрсдийн уриатай бөгөөд Старкийнхны уриа “Өвөл айсуй”. 

Хэтэрхий нуршихаасаа өмнө ингээд өндөрлөе дөө. Өвөл айсуй!