Гоё хүүхэн гудамжаар алхаж явав.

 Гоё хүүхэн гудамжаар алхаж явав. Урин налархай хөдөлгөөнийг нөхөр нь нүд жартайлган ажиж суухыг гэргий нь анзаармагц нөхөр хэлрүүн:

- Хайр аа, энэ хүүхний өмссөн байгаа нь эртээд миний хайрын авъя гээд байсан гуталтай их адилхан юм уу даа? Чамд бол илүү гоё харагдхаар юм байна шүү.

- Хн. Чиний наад нүд гэж. Шал өөр гутал байхад. Тэр чинь арай өөр загвартай байсан.

- Сонин юм даа, яг л мөн юм шиг харагдсан даа. Алив ахиад сайн хараадахъя. – гэгээд нөхөр түрүүний хүүхнийг араас нь бүүр сайн харж авав. Гутлыг нь шүү, гутлыг нь.

“Амьдрах ухаан” сургалтын төвөөс залуу нөхрүүдэд зориулсан сургалтын материал дээрээс...

Өглөө ажилдаа явж байгаад

 Өглөө ажилдаа явж байгаад гэрэл дохион дээр зогсож таарав. Эхлээд нэг бүсгүй хоёр гараа халаасандаа шургуулчихсан зам хөндлөн гарч байна. Араас нь өөр нэг залуу нэлээн сүүлдэж бараг гэрэл солигдхын алдтай мөн л халаасандаа гараа хийсэн чигтээ хөнгөн шогшоод гарч байх юм. Тэр залуу, бүсгүй хоёр хоорондоо хамааралтай үгүйг мэдэхгүй ч ингэж гүйх осолтой байдаг юм даа хэмээн бодсоор ногоон гэрлээрээ цааш явав.

Тэртээ хоёр мянга хэдэн оны хавар юм уу даа би ШУТИС-ийн оюутан байлаа. Угаасан цэвэр хувцас нь дуусчхаараа костюм пиджакаа гаргаж өмсдөг зарим нэг найзыгаа бодвол би сайн дураараа гоонж өмсдөг сүрхий хүүхэд байв. Тэр найзынхаа тухай ярих гээгүй юм. Намайг костюм пиджак өмсөж ирэхээр их сургуулийн ангийнхан маань хэрэндээ хөл болж, бас хөөрхөн тэмдэглэдэг байсныг ч ярих гээгүй байна л даа. Хавар гээд эхэлж байсан даа, тэр нэг хавар ШУТИС-ийн нэгдүгээр байрны тэндээс Багшийн дээд рүү маягтай хөнгөхөн шогшиж явав. Залуучуудын холбооны байр өнгөрөөд Спортын ордон эхэлдгийн тэнд цагаан газар дээр айхтар бүдэрдэг юм даа. Хөп гээд л гараараа тулангуутаа "бардам зангаас минь өөр шалбарсан юм алга даа" гэсэншүү юм бодох маягтай шалавхан босч ирээд алгаа гөвж байтал хажуу талаас сийгээд явчихдаг юм. Гайхаад хартал хайран сайхан брюкэн өмд минь урин хаврын сэвшээ салхинд улс Монголын минь далбаа аятай дэрвэлзтэл намирч байх нь тэр. Халаасанд байсан гар тэндээсээ сугарч гарахдаа ташаанаас нарийн шилбэ хүртэл оёдлоор нь цуу татаад явчихсан юм байж л дээ. Пүү чёрт ёстой нүд боллоо доо. Багшийн дээдэд байсан найзынхаа байранд яаж ийж очоод оёулсан байдаг ч бил үү, эсвэл шууд гүлдийж 13 номерын автобусаар Шархад харьж очоод аргалсан байдаг ч бил үү, ямартаа ч тэндээс хойшх кадр байдаггүй юм. Их ичсэн дурсамжийг албаар арилгасан байх магадлалтай л даа. Хашир хөөн гэж хаширсан хүнийг хэлнэ ээ гэдэгчлэн түрүүний тэр хөнгөхөн шогшиж явсан залуу, түүний өмнөхөн явсан бүсгүй хоёрыг "Халаасандаа хоёр гараа шургуулчхаад гүйх ч нэг их ухаалаг үйлдэл биш дээ" гэсэн бодлоор харж сууснаас үүдэлтэй ийм нэг дурсамж сэдэрснийг нөхөдтэй хуваалцав. Та бүгдийн өнөөдрийн ажил бүтэмжтэй байг ээ.

ГЭМ, ЗЭМ

 Буковскийн шүлгийг давалгаалж байгаа юм байна. Хэрэгт дуртай юм болохоор бас л дагаад намирчихлаа. Хааяа дутаж үзмээр л байдаг ч чаддаггүй юм аа.

***

бүтэлгүйтэж орхисныхоо дараа

Бетховэн сонсоод

хойноос нь мах шарж байгаад

хийх бүтээхдээ эргэж орох санаатай

яг л, муудалцаж салсан амрагаа

эргээд хайрлахтай ижил ч юм уу

бүтээх үйлдэхийг хаячхаагүй юм аа

харин жаахан орхисон төдий.

эргүүлж авах нь уу намайг?

нөгөө ертөнцийн үүдийг онголзуулаад л

нөхөр Достоевский, рулет нааддаг байж

Мөрийч, магадгүй бусад номуудаа ч

тэгсээр бичиж гүйцээгээ биз.

мөрийтэй тоглож, зовлоо гээд

бүтээл туурвих ёстой гэж

би лав хэлэхгүй.

бүтээлийг тэгж хийх ёстой гэсэн

барьцтай арга ч гэж хаа байхав.

тойруулга руу яах ч гэж явав даа,

тоймгүй олон бусад юмсыг яах ч гэж хийв дээ.

эргээд харахад бүгдээрээ л хоосон чалчаа үгс төдий,

тийм биз?

авираад гарах дараагийн уул, дараагийн уналт

ахиад зөндөө хүлээж буй.

бохирсон хөлөө тэнийлгэж босоод

алив дараагийнх руу явцгаая!

ай тэр Достоевский, айхтар гөлөг байж шүү.

***

2021.12.08

Өглөө ажилдаа явж байтал

 Өглөө ажилдаа явж байтал манайх руу эргэдгийн наахантаа хоёр жижигхэн цагаан тэрэг замын хажуу руу шахаад зогсчихсон, цаахантаа жолооч нар нь бололтой хоёр залуухан бүсгүй томоотой нь аргагүй сууж байна. Халти ажваас нэг нь нөгөөгийнхөө араас жаахан түлхсэн бололтой, гэвч ил тод ажиглагдах хонхорхой, уранхай шинж тэмдэг лав л алга. Тус бүрийн даатгалаа дуудчихаад хорвоогийн явдлыг бясалгасан шиг сууж байгаа нь тэр бололтой. Хоорондоо харьцаж муудалцах шаардлагагүй болохоор цаг явж өгөхгүй байгаа юм болов уу хэмээн бодолхийлсээр би ажил руугаа орж явчхав өө.

Муухай эмо юм уншчихлаа. Хуваалцхаас.

- Өчигдөр надад дурлахыг чинь би мэдэрсэн.

- Яаж?

- Надад хүрэхдээ өмнөхөөсөө ондоо хүрсэн.

- Үгүй дээ. Би дандаа хүрдгээрээ л хүрсэн. Чамайг их эртнээс хайрлаж байгаа шүү дээ. Харин өчигдөр чи надад хайртайгаа мэдэрсэн.

Малена Край

«Эцсийн зурвас»

ТЭРГҮҮН ЭХ ХАМБА ДАРВИ ОДРЭЙДЫН ХИЧЭЭЛ

 

“Манхан” киног үзэх бэлтгэл ажил болгож Фрэнк Хэрбэртийн зургаан боть номыг уншиж эхлүүлсэн байсныг өчигдөр дуусгалаа. Анх 1965 онд хэвлэгдэж байсан Манхан (Dune) хэмээх энэ уран зөгнөлт романы үргэлжлэл болгож:
- Dune Messiah (Манханы Зөнч, 1969),
- Children of Dune (Манханы хүүхдүүд, 1976),
- God Emperor of Dune (Манханы эзэн бурхан, 1981),
- Heretics of Dune (Манханы тэрслэгсэд, 1984),
- Chapterhouse: Dune (Төв байр: Манхан, 1985) гэсэн таван роман гарсан байдаг. Хэрбэртийг 1986 онд нас нөгчсөний дараагаар түүний хүү Брайан Хэрбэрт, зохиолч Кэвин Ж. Андэрсоны хамт зохиолыг үргэлжлүүлэн олон боть (бараг арван хэдэн ширхэг) романуудыг гаргасан байна.

Ном дээр гардаг Бэнэ Жэссэритийн тухай би өмнө пост дээр оруулж байсан тул дэлгэрэнгүй тайлбарлахаас зайлсхийгээд энэхүү Дарви Одрэйдыг хэн бэ гэдгийг цухас танилцуулъя. Дарви Одрэйд бол Фрэнк Хэрбэртийн зургаан цувралын сүүлийнх болох Төв байр: Манхан романы гол дүрүүдийн нэг юм. Манхан романы гол дүр Пол Атрейдесын удмын хүн гэж гардаг ба Полын ээж Жэссикатай маш адилхан төрхтэй гэж дүрсэлсэн байдаг. Бэнэ Жэссэритийн толгойлогчийг Mother Superior гэдгийг би Тэргүүн эх хамба гэж монголчлов. Reverend Mother цол бүхий олон томцуулын тэргүүнд заларч буй гэдэг утгаар нь. (Рэвэрэнд гэдэг нь христитгэлт сүм хийдийн мяндагтныг хүндэтгэн дууддаг цол учраас ойролцоогоор нь хамба гэх маягийн)

Монголчилж буй энэ хэсэгт Одрэйд хэсэг хүмүүсээ дагуулаад гарцаагүй үхэл рүү явах үедээ дайсны хүмүүс рүү сэтгэл санааны дайралт хийж байгаа хэсэгт иймэрхүү хичээл болоод өнгөрдгийг хальт хуваалцъюу гэж санаад л. Утга зөрүү санагдвал бантагнасан миний чадал муу нь тэр зэрэг буй за.

***
Дарви Одрэйдын тухай нэмэлт мэдээлэл: https://dune.fandom.com/wiki/Darwi_Odrade
Зургийн эх сурвалж: https://www.mmo-champion.com/.../2491661-TV-Denis...
***

Бэнэ Жэссэритийн дэг жаягаар нэвт сургуулилсан түүний нүдэнд Иксийнхэн яаж ч зүсээ өөрчлөөд яалт ч үгүй танигддаг билээ. Тэдний нийгмийн суурь бүтэц нь хувь хүмүүст өөрийн өнгөө шингээсэн байдаг юм. Иксчүүд шинжлэх ухаандаа “улс төр, эдийн засгийн захиалгаар боломжит гэж үзсэн эрдэм шинжилгээг явуулах” гэсэн Хогбэнийхэрхүү хандлагатай байдаг. Энэ нь гэнэн итгэмтгий Иксийн ард түмний мөрөөдөл хүнд сурталтны төвлөрлийн бодит байдал буюу шинэ маягийн язгууртны үүсэл болсныг л харуулж буй хэрэг. Дайсантай ямар ч таатай байдлаар хэлцэл хийж тал нийлсэн хамаагүй угаас уруудах зам руугаа орсон нь Иксийг яагаад ч өөдлөхөөргүй байранд аваачжээ.

Бидний тулаан яаж өндөрлөхөөс ямар ч хамаарал байхгүй, Икс сөнөж байна. Бодит жишээ гэвэл Иксүүдээс сүүлийн хэдэн зууны турш ямар ч аугаа нээлт гарсангүй.

Сүипол эргэж ирлээ.
- Угтах хүн ирэхийг хүлээж бай гэнэ ээ.

Одрэйд энэ мөчид яриа үүсгэж Сүипол, хяналтын камер, өөрийн хөлөг дээрх улстай ярилцъя гэж шийдлээ.
- Сүипол, чи энэ бидний өмнө яваа Иксчүүдийг анзаарав уу?
- Тийм ээ, Тэргүүн эх хамбатан.
- Наадуулаа сайн хараад ав. Мөхөж буй нийгмийн бүтээгдэхүүнүүд. Ямар ч төрлийн хүнд суртлын аппаратаас гайхамшигтай шинэлэг нээлтийг сайнаар хүлээн авч хэрэглээнд нэвтрүүлнэ гэж найдах бол маш гэнэн хэрэг болно. Хүнд сурталтнууд өөр шалгуур тавьдаг. Юу гэдгийг нь мэдэх үү?
- Үгүй ээ, Тэргүүн эх хамбатан. – гэж хариулахаасаа өмнө Сүипол эргэн тойрноо сайтар нягтлан харав.

Мэдэж байна! Гэхдээ миний юу хийж байгааг ч бас мэдэж байна. Гайгүй ирээдүйтэй хүүхэд байж уу? Би ташаа бодож байжээ.

- Нэг иймэрхүү л шалгуур асуултууд байдаг юм, Сүипол. Хэн гавъяаг нь хүртэх вэ? Асуудал гаргавал хэн лайг нь үүрэх вэ? Хүчний тэнцвэрийг алдагдуулж биднийг ажилгүй болгочихгүй байгаа? Эсвэл манайхаас дорд аль нэг газрыг илүү ач холбогдолтой болгоод өсгөчихгүй байгаа?

Сүипол яг ярианы хэмнэлд тааруулан толгой дохин сонсох авч хяналтын камер руу хяламхийсэн нь илэрхий болгочихов уу даа. Одоо бол хамаа алга.

- Эдгээр асуултууд улс төрийн чанартай асуултууд. Хүнд суртлын чиг хандлага бол өөрчлөлтөд дасан зохицохын яг эсрэг байдгийг харуулж байгаа юм. Өөрчлөлтөд дасан зохицох чадвар бол амьд оршихуйн тэсэж үлдэх хамгийн чухал чадвар билээ. – хэмээн Одрэйд өгүүлэв.

Одоо гэрийн эзэдтэй шууд ярих цаг.

Одрэйд дээш харж гэрлийн бүрхүүлд суурилуулсан хяналтын камер луу хандан:
- Тэр Иксчүүдийг хараарай. Тэдний “урьдаас товлогдсон тодорхой ертөнцийн тухай бодол” нь юу ч тохиолдож байж болох боломж бүхий “хязгаар үгүй ертөнцийн тухай бодолд” зай тавьж өгчээ. Бүтээлч анархизм энэ ертөнцөд амьд гарах зам болно.
- Энэ хичээлд тань талархлаа, Тэргүүн эх хамбатан.

***

Орчуулсан: Д.Цогчулуун
ЧҮНДЖ Паблишинг
2021.12.03 

ПОСЛЕДНИЙ ТОСТ

 ЧҮНДЖ паблишингийн хамтран зүтгэгч Оюунгэрэлийг доорх орчуулгаар өдөөн хатгаж байгаад өөрийнх нь хувилбарыг орчуулуулж авсан минь энэ буюу. Баяр гуай яагаад Анна Ахматовагийн энэ шүлгийг онцолж орчуулуулж байгааг нь мэдэхгүй боловч олон хүний хувилбарыг уншихад их зугаатай байлаа.

***

Миний хувилбар

***

Эцсийн сөгнөл

Балгас болсон гэрийнхээ төлөө

Балмад хэцүү амьдралынхаа төлөө

Хамтдаа атал ганцаарддагийнхаа төлөө

Зориуд чиний сайн сайхны төлөө

Ууя би.

Хуурмаг үгс хайргүй давуулдаг уруулын чинь төлөө

Хүйтэн цэвдэг, жиндүү гөлгөр харцны чинь төлөө

Харгис хэцүү, энэрэлгүй балмад хорвоогийн төлөө

Хайрлан энэрч авраагүй бурханы төлөө

Ууя би.

***

Анна Ахматова

ЖАРГААХ ДУГАРАА

Ундуй голомт

Сундуй амьдрал

Хажуудаа уйдаах

Хар хүн чиний төлөө тогтооё.

Завхуул хуурмаг уруул

Цэхэлзүүр хүйтэн нүд

Бусармаг хадуун хорвоо

Бурхан мартсан өөртөө ч барья.

Орчуулсан: Д.Оюунгэрэл ЧҮНДЖ паблишинг

Орос эх нь: ПОСЛЕДНИЙ ТОСТ

Я пью за разорённый дом,

За злую жизнь мою,

За одиночество вдвоём,

И за тебя я пью, —

За ложь меня предавших губ,

За мертвый холод глаз,

За то, что мир жесток и груб,

За то, что Бог не спас.

Дориунцэцэг

 Дориунцэцэг (цаашид "ДЦ" гэх) болон Гэнэнбат (цаашид "ГБ" гэх) хоёрын хоорондын харилцан яриа.

ДЦ:

- Чамайг ийм ядуу гэж мэдсэн бол гэрлэхгүй байх байсан юм.

ГБ:

- Күэ ер. "Энэ хорвоод надад чамаас өөр юу ч байхгүй" гэж хэлж байхад минь юугаа бодож байсан толгой вэ?

Гэнэнбат минь дээ.

энэ бол би..

 Буниул мань хоёрын бантан.

***

энэ бол би...

аанай л гостуу,

үүрийн гурван цагт

хоёр лонх дарстай

арван таван найрагтай

энэ бол би...

хөгшин баагий

үүр шөнийн заагаар

шар сэмжлэх хүсэлдээ

шаналж, тарчилж суугаа

энэ бол би...

шааригтай баагий

элэг маань дууссан

бөөр араас нь

нойр булчирхай гэж баас

цусны даралт гэж дээд цэг

хог болгосон он жилүүдээс минь

үлдэж багшарсан айдсууд минь

хөлий минь хуруунуудад

хөгийн инээд хүргэнэ

хамт амьдрах нэг ч авгай алга

ядаад

Жонни Карсоны шоуг хань болоод үзчих

Флоренс Найтингейл ч алга

Хэрэв цус харваад энд унаад өгвөл

зургаан өдөр тэр чигээрээ гулдайх биз

өлсөж гүйцсэн гурван муур

өвдөг, тохой, толгой, бугуйнаас идэж эхлэх биз

сонгодог хөгжим радиогоор эгшиглэв ...

хөгшин хүний тухай найраг

ахиж бичихгүй гэж өөртөө амласан юмсан

гэвч

энэ нь арай хөгжилтэй юм,

өршөөж бас болмоор ч юм,

өөрийгөө ашиглаж ханасан л баймаар юм,

үүрийн гурван цаг

би бичгийн машинаас

эрээн болсон цаасаа татлаа

хундагтай шавхрууг гүйцээж татаад

ахиад нэгийг хундгаллаа

ахиад л нөгөө муу хоосон цаас

Энэ удаа

аз таарах ч юм билүү

эхлээд

надад

дараа нь

чамд

- Буковски

Улс хувьсгалын 100 жилийн ой

“Улс хувьсгалын 100 жилийн ойг ёстой сүр жавхлантай тэмдэглэнэ дээ” гэж бараг ухаан орсон цагаасаа л бодсоор ирсэн байх. Гэтэл инкээд гэр бүлээрээ, найз нөхдөөрөө далайн усанд булхсан шиг, дулаахан наранд ээгээд өнгөрөөх юм гэж бодож байсангүй. Сайхан байлөө. Гомдох юм алга. Улс эх оронд болж бүтэхгүй байгаа олон л юм харагдах авч наанадаж гаднаас хуцлаа гэж загнуулахгүйн тулд гэх үү, цаанадаж угаас хүнд хэрэгтэй авууштай юм хэлэх нь ховор хүн тул энүүхэндээ ингэсгээд довоо шарлуулаад орхизнож байгаа юм. Яахав “наадам болж байхад билэггүй юм яриад юүхэв” гэх маягийн.

Усанд загас шиг биш ч гэсэн чулуу шиг бас биш юм аа хэмээгээд үүнийг баталгаа болгон оруулжихуй. Энийг оруулах мөчид тэртээ он жилүүдийн өмнө Гачуурт хавьцаа нөхдөөрөө голын эрэг дээр амрах зуур найз Нямаатай хоёулаа голын цаад эрэг дээрээс тонгойн ургасан модноос зүүгдэж байхад анд нөхөд Ирээдүй, Гели тэргүүтэн “загас”-нууд бичил аврах ажиллагаа явуулж байсныг дурсан санав. Үнсье.

ОЗИМАНДИАС

 Ноднингийн бантан

“Алдар минь Озимандиас, Хаадын Хаан,

Аюутугай, бүтээсэн бүхнийг минь хараад!”

https://www.youtube.com/watch?v=sPlSH6n37ts

ОЗИМАНДИАС Английн найрагч Перси Шелли, Хорас Смит хоёр ижил сэдвээр ижил нэртэй хоёр шүлэг бичиж хоорондоо хоёр долоо хоногийн зайтай нийтлүүлсэн байдаг. Үүнээс Перси Шеллигийн хувилбарыг хүмүүс ихээхэн эш татдаг билээ. *** Перси Шеллигийн “Озимандиас” Хол эртний улсаар хэрэн тэнүүчлэгч хүмүүнтэй уулзахад Хэлж билээ ийнхүү: Цээжин бие үгүй аварга хоёр чулуун хөл Хоосон цөлд зогсон буй. Ойролцоо нь харин элсэн дээр Хагас нь далдлагдаж, хагарсан толгой байна, хөмсөг зангидаж, Хөмхий зуусан, хахирган зарлигийн хөндий мушийсныг Харж мэдэрсэн барималч амьгүй чулуунд мөнхөлсөн нь үлджээ, Хийрхэн зангах гар, хомхойлон шимэх зүрхийг нь ч бас. Хөл суурин дээр нь цохиостой, эдгээр үгс: “Алдар минь Озимандиас, Хаадын Хаан, Аюутугай, бүтээсэн бүхнийг минь хараад!” Дэргэд нь гэвч юу ч үгүй. Хамхран унаж, элэгдэн мөхөх Аварга хэлтэрхийнүүд, бас хил хязгаар үгүй, эзгүй хоосон Ашид ганцаардмал, эцэсгүй үргэлжлэх элсэн цөл л манхайна. *** Хорас Смитийн “Озимандиас” Мисир нутгийн аниргүй цөлд, ганцаар, Зүйргүй том хөл дүнхийнэ, сүүдрээ алслах зүйл Элсэн цөлд түүнээс өөр үгүй. “Би болбаас аугаа ОЗИМАНДИАС” хэмээн чулуу өгүүлнэ, “Хаадын Хаан, аугаа энэ хот Хийсэн бүхнийг минь харуулнам зээ”, гэвч Хот нь үгүй, Хөлнөөс бусад зүйлс цагийн эрхээр элэн баларч Хоосрон мартагджээ Вавилоны энэхэн туурь. Бид гайхнам, - хэмээн ангууч хэлэх магад Бидний энэ гайхамшигт үе, цагийн эрхээр баларч Лондон байсан газар, чоно авлуут зогтусаад, Үлдэж хоцорсон үлэмж том байгууламжийг ажиж, Сураг алдарсан ямар гээчийн иргэншил Суурьшиж асныг гайхах болов уу, эзгүй тэр газарт. Монголчлон буулгасан Д.Цогчулуун 2020.06.10 Зургийн эх сурвалж: https://benjiebensing.wordpress.com/2015/12/17/ozymandias/ *** Percy Shelley's "Ozymandias" I met a traveller from an antique land Who said: Two vast and trunkless legs of stone Stand in the desert. Near them, on the sand, Half sunk, a shattered visage lies, whose frown, And wrinkled lip, and sneer of cold command, Tell that its sculptor well those passions read Which yet survive, stamped on these lifeless things, The hand that mocked them and the heart that fed: And on the pedestal these words appear: 'My name is Ozymandias, king of kings: Look on my works, ye Mighty, and despair!' Nothing beside remains. Round the decay Of that colossal wreck, boundless and bare The lone and level sands stretch far away. *** Horace Smith's "Ozymandias" In Egypt's sandy silence, all alone, Stands a gigantic Leg, which far off throws The only shadow that the Desert knows:— "I am great OZYMANDIAS," saith the stone, "The King of Kings; this mighty City shows The wonders of my hand."— The City's gone,— Naught but the Leg remaining to disclose The site of this forgotten Babylon. We wonder,—and some Hunter may express Wonder like ours, when thro' the wilderness Where London stood, holding the Wolf in chace, He meets some fragment huge, and stops to guess What powerful but unrecorded race Once dwelt in that annihilated place.[

Nirvana - The Man Who Sold The World

 

Who knows?

Not me

We never lost control

You're face to face

With the man who sold the world

Хэн мэддийн?

Би лав биш

Барьц алдсан юм алга зүгээр

Өөдөөс чинь хараад суугаа би

Өөрөөсөө бусдыг худалдчихсан хүн байна, яады.

HITCH ACTUALLY

Хөнгөхөөн хоёр хөөрхөн киноны эхлэлийн хөгжим, монологийг эвлүүлчихье байз.

***

Whenever I get gloomy with the state of the world, I think about the arrivals gate at Heathrow Airport. General opinion's starting to make out that we live in a world of hatred and greed, but I don't see that. It seems to me that love is everywhere. Often it's not particularly dignified or newsworthy, but it's always there – fathers and sons, mothers and daughters, husbands and wives, boyfriends, girlfriends, old friends. When the planes hit the Twin Towers, as far as I know none of the phone calls from the people on board were messages of hate or revenge – they were all messages of love. If you look for it, I've got a sneaky feeling you'll find that love actually is all around.

***

Хорвоогийн явдлыг бодож дүнсийх бүрдээ би Хитроу нисэх буудал дахь зорчигчдын гарах хаалгыг боддог юм. Бидний амьдарч буй энэ дэлхий үзэн ядалт, шуналаар дүүрэн гэх үзэл ер нь газар аваад байгаа боловч надад тэгж санагддаггүй. Харин ч хаа сайгүй хайр дүүрэн байдаг. Яахав нэг их зарлаж мэдээлээд байхаар гоё, эсвэл сүржин биш боловч, байж л байдаг. Эцэг хүүгийн, эх охины, эхнэр нөхөрийн, найз залуугийн, найз охины, хуучин найзын гээд л. Хос цамхагийг онгоцоор мөргөж унагаах үед тэр онгоцон дотроос гадагш залгаж байсан дуудлагууд миний л мэдэхээр үзэн ядалт, өс хонзогнол биш харин хайраар дүүрэн байсан. Хэрвээ та сайн ажиглах юм бол жинхэнэ хайр хаа сайгүй байгааг олж харах байх гэсэн хоржоонтой бодол надад байдаг.

***

Бантагнасан: Д.Цогчулуун

2021.06.09

Элчин оров

 Өчигдөр Сөүл дэх Монгол Улсынхаа элчин сайдын яамнаа одож ерөнхийлөгчийн сонгууль өгөв. Өөрийн хувьд зөв гэж бодсон нэр дэвшигчийг дугуйллаа. У.Хүрэлсүх, С.Эрдэнэ, Д.Энхбат гурвын дундаас “Датаком”-ын Энхбат захирлыг л тодорхой сонголт гэж үзээд сонгосон. Яагаад гэдгийг хальт тайлбарлая. Ер нь бол сонгосон хүнээ зарлах, дээр нь нэмээд шалтгаанаа тайлбарлах шаардлага байхгүй л дээ, мэднэ.

Нэр дэвшигчийн бусдаас ялгарах онцлог шинж нь “боловсролтой” гэгдэх хүртэл дордсон тогтолцооны эсрэг л санал өглөө. Өнөөг хүртэл Монголд улс төрийн хоёр хүчин зонхилсоор ирсэн. Онолын хувьд жинхэнэ арцалддаг байх ёстой хоёр хүчин маань харин нийлж найрлаад, улсаа хөгжүүлэх үндсэн чиг шугамаасаа далийгаад алга болсон санагдаад байгаам. “Ерөнхийлөгч”-ийн гэх албан тушаалын ажил үүргийн хуваарь, эрх хариуцлага нь Монгол улсын гүйцэтгэх болон хууль тогтоох засаглалтай харьцуулбал хязгаарлагдмал гэдгийг ер нь бол мэднэ л дээ. Гэхдээ тэр байран дээр өнөөх хоёр улс төрийн хүчнээс хүн тавиулж найр хавтгайруулж төвдөмгүй санагдаад. Олуулаа нийлж суучхаад бүхнийг хүч түрэн шийдэж байгаа нөхдийн эсрэг ганц атугай эрүүл ухааны дуу хоолой байгаасай гэж бодсон доо л сонголтоо хийв. Яг одоо хоолойгоо боомилуулчхаад байж байгаа бизнес эрхлэгчид, гадаад хөрөнгө оруулагчид, ер нь товчхондоо Монгол улсын хөгжлийг урагшлуулж магадгүй, урагшуулах хүсэлтэй байгаа байгууллага/хүмүүст тэр эрүүл ухааны дуу хоолой маш хэрэгтэй байна.

Уг нь Энхбат захиралтай ойролцоо түвшний гурав дөрвөн хүн нэр дэвшээд, сонгогч биднийг яахаа мэдэхээ байтал “зовоодог” байсан бол хичнээн сайхан. Удам судар, угсаа гарвал судлал, их бага идэж уусан гэх тулга тойрсон асуудлаар толхилцож байсанд орвол хэнийх нь дэвшүүлж буй бодлого Монгол улсын ирээдүйд тустай вэ гэсэн тэнгэрийн асуудлаар маргалдаж суудаг байсан бол хичнээн сайхан. First world problems буюу манайхаар бол хөгжингүй орны асуудал л юм даа.

***

Миний хувьд элчин дээр очих бүрд нэг тийм аятайхан мэдрэмж төрдөг. Суугаа улс дахь эх орны минь хэлтэрхий гэж бодогддог болохоор дотно гэх үү. Өчигдөр манай элчин сайдын яам их гоё байсан. Дээрээс нь сонгуультай анх танилцаж байгаа охинд минь энэ санал өгөх үйл явц их сэтгэгдэл төрүүлсэн бололтой. Гараад алхаж байснаа:

- Сая тэнд аягүй сүртэй санагдлаа, - гэж байна. Тэгэхээр нь:

- Ёслол төгөлдөг, сүрлэг санагдсан уу? - гэж асуусан чинь:

- Аанхаа, сүртэй юм байна. - гэнэ ээ.

Сонгуульд оролцох нь Монгол улсын иргэн хүний хувьд их ач холбогдолтой явдал болохыг ойлгуулах гэж бодсон юм. Жаахан ч гэсэн үр дүнд хүрэв бололтой.

Аав аймаар гунигтай идээд байх юм

 Гарах гээд өглөөний цайгаа ууцгааж байв. Охин өөрийнхийгөө идчихээд над руу хэсэг харж ээ сууснаа:

- Аав аймаар гунигтай идээд байх юм, - гэнэ ээ.

Зурагтаар Аэросмитын энэ дуу эхэлж таарсым л даа. Надад бол гуниглаад байсан юм байхгүй. Би ямар яасын.

#ЭнэрлэнгийнЯриа

Johnny Cash - Hurt

Өвчин мэдрэх нь үү гээд

Өнөөдөр биеэн би хатгаж үзэв.

Цор ганц үнэн мэдрэмж,

Цоргих өвчнийг тэвчин суув.

Хатгуур зүүнээс гарсан нүхнээ

Хуучин мэдрэмж түлэх мэт чивчирнэ.

Далдхан нууж мартах гэсэн

Дотно бүхэн санаанд тодхон.

Хэн болчхоов дээ би

Хонгор анд минь?

итагдали...

Жонни Каш гуайн энэ дуу үнэхээр сайхан дуу шүү. Бараг өдөр болгон л сонсдог.

АРАГОРН АРВЭН ХОЁРЫН ДУУЛЬ

 Elen síla lúmenn' omentielvo!

Толкин уншлагын өдөрт зориулж нэг ийм үлгэр бантагналаа. Тухлан сууж уншина уу, нөхөд өө. Урт юм уншуулж байгаадаа урьдчилаад өршөөл эрье.

#TolkienReadingDay #ReadTolkienAtHome2021 #ТолкинУншлагынӨдөр

Tenn' enomentielva!

АРАГОРН, АРВЭН ХОЁРЫН ДУУЛЬ *** Suilad, mellyn! Elen síla lúmenn' omentielvo! Толкин уншлагын өдрийг тохиолдуулан “Бөгжний эзэн” романы төгсөлийн ботийн нэмэлт хэсэгт байдаг Арагорн Арвэн хоёрын дуулийг монгол хэл рүү орчуулан та бүхний таалалд хүргэж байна. Урт үлгэр тул тухлан сууж таалан болгооно уу. Эндүүрч, алдсан зүйл байх аваас та бүхэн эргэлзэлгүй хэлж алдааг залруулна уу. #TolkienReadingDay #ReadTolkienAtHome2021 #ТолкинУншлагынӨдөр Tenn' enomentielva! Namárie *** Хаантны өвөг эцгийг Арадор гэдэг байв. Түүний хүү Араторн үзэсгэлэнт Гилраэнтэй гэрлэн суухыг хүссэн боловч бүсгүйн эцэг болох мөнхүү Аранатын удмын Дирхаэл дургүйцжээ. Гилраэныг жаахан байна гэж үзэж байсан ба үнэхээр ч Дунедаиныхны бүсгүйчүүдийн урагт мордох насанд хараахан хүрээгүй байсан юм. - Түүнээс гадна, Араторн бол насанд хүрсэн ширүүн эр хүн, хүмүүсийн бодож байгаагаас ч эрт тэргүүлэгч болох нь тодорхой, гэхдээ зүрх минь түүнийг богино настай хэмээн надад хэлнэ. – гэж тэрбээр хэлнэ. Гэвч түүний гэргий, мөн адил зөнч Иворвэн нь ийнхүү хариулав. - Тэр тусмаа шалавлах ёстой биш үү! Айсуй шуургыг угтах өдрүүд улам л бүүдийж байна, аугаа үйл төд удахгүйнэ. Энэ хоёр минь эртхэн гэр болбол манайхны удамд найдвар төрнө, эс бөгөөс энэ эрин барагдтал найдвар үгүй. Ийнхүү Араторн, Гилраэн хоёр ураг барилдаад жил өнгөрч байтал Арадор Ривэндэллийн умардтаа орших Колдфэллийн тэнд уулын троллуудын гарт үрэгдэж Араторн Дунедаины тэргүүлэгч боллоо. Хойд жил нь Гилраэн түүнд хүү төрүүлж өгөхөд Арагорн хэмээн нэрийджээ. Гэвч Арагорныг дөнгөж хоёрхон ойтой байхад нь Араторн оркуудын эсрэг Элрондын хөвүүдтэй аянд мордсон боловч, оркийн зэв нүдэнд нь туссаны улмаас, өөрийн удмынхны жишгээр бол цэл залуу жаран настайдаа амь эрсэдсэнээр богино настай гэсэн зөгнөл биеллээ олов. Исилдурын удмын залгамжлагч болон үлдсэн Арагорн эхийн хамт Элрондын гэрт амьдарч эхэлсэн ба Элронд түүнд эцгийн ёсоор хандаж өөрийн хүү шиг хайрлах болжээ. Гэхдээ түүнийг “Найдвар” буюу Эстэл хэмээн дуудаж, жинхэнэ нэр, удмыг нь бусдаас нуун хаацайлдаг байсны учир нь Дайсан хорвоогийн тоосыг хөдөлгөж яваа Исилдурын удмын хэнийг ч болов олж хөнөөхөөр завдан буйг олж мэдсэнийх байлаа. Элронд дөнгөж хорьхон настай Эстэлийг нэг удаа хөвүүдтэй нь явж их хэргийг бүтээгээд эгэн ирж явахыг харахад хэдий бие махбод, ухаан бодлоороо бага хэдий ч наснаасаа эрт эрийн цээнд хүрч буй үлэмжийн төгөлдөр, сурвалжит язгууртны төлөв нэгэнт тогтжээ. Тиймийн учир эл өдөр Элронд түүнийг эцгийн өгсөн нэрээр дуудаж, өөрий нь хэн болох хэний хүү гэдгийг хэлээд залгамжилж ирсэн эд өлгийг гардуулав гэнэ. - Энэ бол эрт цагт бидний элгэн садан байсны тэмдэг болох Барахирын бөгж, харин энэ бол Нарсил илдийн хэмхэрхийнүүд. Эдгээрийг агсаад чи аугаа үйлс бүтээх нигууртай, учир нь аюул гамшиг тохиох, эс бөгөөс амьдралын шалгуурт бүдэрчихгүй бол чамайг жир хүмүүнээс өндөр наслана хэмээн би зөгнөв. Шалгуур хүнд хүчир, урт удаан байх болно. Аннуминасын очирт таягийг хүртэх эрх чамд хараахан үгүй тул би өөртөө үлдээе. – хэмээн Элронд хэлжээ. Маргаадар нь нар шингэхийн алдад Арагорн ойд ганцаар алхаж явлаа. Итгэл найдвар дүүрэн, хорвоо ертөнц сайхан байсан тул сэтгэл нь нэн хангалуун дуулж явав. Гэтэл дуулж явах зуураа цагааран харагдах хус моддын дундах ногоон зүлгэн дээр үзэсгэлэнт бүсгүй явж байхыг хараад алмайран зогтусч, зүүдэн дунд яваад орчихов уу эсвэл дууч-элфүүдийн дуулан буй явдлаа нүдний өмнө дүрслэн үзүүлэх чадварыг гэнэт олов уу хэмээн гайхжээ. Учир нь яг тэр мөчид Арагорн Лүтиений дууль дээрээс Лүтиен Бэрэн хоёр Нелдоретийн хөвчид таардаг хэсгийг дуулж байсан юм. Ай тэгтэл яг ингээд харсаар байтал мөнгөлөг саарал, цэнхэр өнгөөр бүрхсэн элфийн өргөөнд гэрэлтэх үүрийн гэгээ адил Лүтиен Ривенделлд явж байх юм. Хар үс нь салхины сэвшээнд намирч, хөмсөгний гоёл үнэт чимэглэл нь од мэт гялтганана. Арагорн дуу ч гаргалгүй хэсэг гөлрөн зогссон боловч бүсгүйг өнгөрөн одоод ахин хэзээ ч харагдахгүй байх вий хэмээн эмээхдээ, улиран одсон эрт цагт Бэрэний дуудсанчлан “Тинүвиэл, Тинүвиэл!” хэмээн чанга дуудав. Үзэсгэлэнт бүсгүй түүн рүү эргэн хараад мишээснээ: - Та хэн бэ? Юунд намайг энэ нэрээр дуудна вэ? – хэмээн асуухад нь тэрээр ийн хариулав. - Дуулж явсан дуунд минь гардаг Лүтиен Тинүвиэл гарцаагүй мөн гэж би таныг бодсон болохоор тэр билээ. Та биш гэвэл үнэхээр түүн шиг алхана буй за. - Олон ч хүн тэгж хэлсэн дээ, - гэж бүсгүй янз муутайхан хариу хэлээд: - Гэхдээ л энэ нэр минийх биш. Харин тавилан нь бараг адилхан болж таарах вий дээ. Ингэхэд та хэн билээ? – гэв. - Эстэл гэдэг нэртэй байлаа, гэхдээ би Арагорн, Араторны хүү, Исилдурын залгамжлагч, Дунедаины эзэн ноён. – хэмээн түрүүхэн хамаг сэтгэлийг нь хөөргөж асан өөрийн өндөр дээд угсаа гарвалыг хэлэн байхдаа бүсгүйн даруу төлөв, дур булаам төрхийн хажууд үнэ алдан бүдгэрэхийг мэдэв. Бүсгүй хөгжилтэйеэ инээгээд хариу хэлэв. - Тэгвэл та бид алс эртний элгэн төрөл ажээ. Би бол Элрондын охин Арвэн, бас Ундомиэл ч гэдэг. - Аюулт үед хүмүүс онцгой үнэт эрдэнээ нуух нь бий. Гэхдээ балчир ахуйгаас өнөө хүртэл энд суусан надад чиний тухай сонссон зүйл үгүй тул Элронд болон түүний хөвүүдийг бишрэхээс өөр арга үгүй еэ. Та бид хоёр өмнө яагаад учирч байсангүй вэ? Эцэг тань таныг арай ч далд хадгалдаггүй байсан байлтай? – гэж Арагорн гайхлаа. - Үгүй дээ, - хэмээн бүсгүй дорно этгээд дэх уулсыг ширтэн хариулаад, үргэлжлүүлэв – Нагацын талаа түшиж алс Лотлориэнд сууж байлаа. Эцгийндээ зочлохоор ирээд төдий удсангүй. Имладрист алхаагүй олон жил болжээ. Арагорн алмайрч орхив. Дундад ертөнцөд мэндлээд хориодхон жил амьдарч байгаа өөрөөс нь эгч гэхээргүй санагдана. Гэтэл Арвэн нүдий нь эгцлэн ширтээд: - Гайхах хэрэггүй ээ! Элрондын хүүхдүүдэд Элдарын нас заяасан байдаг. – гэлээ. Бүсгүйн нүднээс элф гялбаа, олон өдрийг элээсэн мэргэн ухааныг олж харсан Арагорн бүүр ичиж орхисон боловч тэр мөчөөс эхлэн Элрондын охин Арвэн Ундомиэлыг хайрлах болжээ. Дараах хэдэн өдөр нь Арагорн дуу хураан бодлогоширох болсон тул эх нь муу юм болов гэж таамаглаад шалгааж гарсан тул эцсийн эцэст тэсгэл алдан моддын дунд харуй бүрийд болсон уулзалтын талаар ярьж өгөв. - Хүү минь дээ, тоолшгүй олон хаадын удам гэсэн ч тоймгүй дээш хараална биш үү. Энэ хорвоо дээр өлмий дэвсэн буй хамгийн өндөр сурвалжит, хамгаас үзэсгэлэнтэй нь энэ авхайтан билээ. Үхэх тавилантай эр элф төрөлтөнтэй ураг барилдах нь даанч зохимжгүй. – хэмээн Гилраэн ярилаа. - Өвөг дээдсийн минь талаарх яриа үнэн бол бид ч бас тэдэнтэй төрөл бус уу, - гэж Арагорн хариулав. - Тийм ээ, үнэн. Гэвч тэр бол өнө эрт энэ ертөнцийн өөр эриний явдал, манай төрлийн гандан буурахаас ч өмнөх юм. Тийм ч учраас Элронд эзний таалал үгүй бол Исилдурын залгамжлагчдын төгсгөл ч бас холгүй болов уу хэмээн би эмээнэ. Харин энэ явдалд Элрондын таалал чамд хараахан үгүй гэж би бодно. – гэж Гилраэныг хэлэхэд Арагорн: - Тийм бол амьдрал минь юутай гашуун бэ, аглаг хорвоог ганцаар туулах нь ээ би. – гэлээ. - Яг тэгэх тавилантай даа, - хэмээн Гилраэн хариулав. Төрлийнхнийхөө зөн билгийг өвлөн төрсөн хэдий ч хүүгийнхээ явдлыг харж чаддаггүй байсан тэрбээр энд ярьсан зүйлийг нь ч цааш хүнд ярьсангүй билээ. Гэвч Элрондын харах зүйл олон, унших зүрх тоймгүй. Нэгэн өдөр хараахан намаршаагүй цагт Арагорныг өргөөндөө залаад ийнхүү хэлжээ. - Арагорн, Араторны хөвүүн, Дунедаины эзэн ноён, та намайг сонсоно уу! Их түйтгэр таныг хүлээж байна, Элэндилийн үеэс хойшх эцэг өвгөдийн хүрээгүй өндөрт цойлон торойх, эс бөгөөс үлдэж хоцорсон удам төрлөө чирсээр харанхуйд замхран одох хоёр зам өмнө тань буй. Чанар сорьсон олон жил өмнө тань чилийж байна. Таны цаг ирж, таалал зохицох хүртэл гэргий буулгаж, ураг барилдахыг тэвчүүштэй. Арагорны сэтгэл түвдэж, ийн асуулаа: - Эх минь энэ талаар ярив уу? - Огтхон ч үгүй ээ, харах нүд тань таныг илчлэн байна. Гэхдээ би өөрийн охиныг онцлон ярьсан зүйл үгүй. Хэн хүний үртэй ураг барилдах тань хараахан болоогүй. Гэхдээ үзэсгэлэнт Арвэн, Имладрис болон Лориэны авхай, элфүүдийн Эвэнстарын угсаа гарвал таныхаас нэн өндөр болохын хажуугаар энэ хорвоод он удаан жил амьдарсан түүний хувьд та бол олон зуныг элээсэн хусан төглийн дэргэд нахиалах дэлбээ төдий билээ. Танаас хэтэрхий өндөрт залрана. Өөрт нь ч мөн тэгж санагдаж буй болов уу хэмээн би бодно. Гэвч миний буруу байгаад түүний зүрх таныг гэвэл би аанай л харуусна, учир юу гэвэл бидэнд түйтгэр нүүрлэсээр. - Юун түйтгэр билээ? - Намайг энд байгаа цагт тэр ч бас Элдарын мөнх залуу насыг хадгалж, намайг эндээс явахын цагт хамт явахаар шийдвээс цугтаа одох билээ. - Аяа, нэгэн цагт Бэрэний шунаж асан Тинголын эрдэнэсээс ялгаа үгүй нандин эрдэнэст нүд алдсанаа би мэдэв. – хэмээн Арагорн халаглаж байтал өөрийн нь төрөлд байдаг ирээдүйг харах зөн билэг гэнэт айлчлан ирэхүйеэ, - Байз, азнаач! Элронд эзэнтэн, энэ ертөнцөд залран суух тань удахгүй болж, хүүхдүүдийн тань таныг дагах эсвэл Дундад ертөнцдөө үлдэх эсэхээ сонгох цаг айсуй. – гэлээ. - Тэр үнэн. Бидний хувьд тун удахгүй, гэхдээ хүмүүний хувьд бол олон жилийн зай буй. Араторны хөвүүн Арагорн та л бидний дундуур дайран орж, та бид хоёрын хэн нэгэн нь энэ ертөнцөөс эс салгаваас миний хонгор Арвэнд хийх сонголт үгүй билээ. Надаас юу хүсч байгаагаа та хараахан мэдэхгүй байна даа, - хэмээн Элронд яриад санаа алдав. Хэсэг хугацааны дараа шийдэмгий дүрээр залуу эрийг харж байгаад: - Он жилүүд авчрах юмаа авчрахдаа л авчирна. Олныг үдэж өнгөрөөх хүртэл энэ талаар эс дурсая. Өдрүүд бүүдгэрсээр, өч төчнөөн зэтгэр айсуй. – гэв. Тийнхүү Арагорн Элрондын өргөөнөөс халуун дотно мэндчилэн гарсан ба дараа өдөр нь эхтэйгээ, Элрондынхонтой, Арвэнтай салах ёс гүйцэтгээд аглаг өөд явж одлоо. Гуч шахам жилийн турш Сауроныг сөрж хүчин зүтгэхдээ мэргэн Гандалфтай анд бололцож, суу ухаанаас нь ч их суралцжээ. Хамтдаа олон ч аюултай аянд явсан боловч он жилүүд улирахын хэрээр ганцаар явах нь ихэссэн байна. Урт удаан, аюул хөнөөлтэй зам хөөсөөр ховор тохиох мишээлээс бусад үед баргар ширүүн төрхтэй болсон хэдий ч үнэн дүрээ далдлаагүй байхдаа хүмүүсийн дунд нэр төртэй, эх нутгаасаа дайжсан эзэн дээдсийн энтэй байдаг байлаа. Олон янзын дүр эсгэн аялж, олон нэрээр танигджээ. Рохирримтэй мөр зэрэгцэн дайлаар мордож, Гондорын эзэн ноёны төлөө газраар, тэнгисээр тулалдах авч ялалтын уухай дуурсах мөчид өрнийн хүмүүсийн анхаарлыг таталгүй аниргүйхэн дорно, өмнө зүгт сайн болоод муу зүсэн зүйлийн хүмүүсийн сэтгэл зүрхийг судлан таньж, Сауроны зардас барлагуудын бодол төлөвлөгөөг илчлэхээр оддог байв. Тийнхүү тэрбээр амьд ахуй хүмүүсийн дунд хамгийн чанга, хийдэг үйлдээ чамбай, сурсан мэдлэг арвин цөөхөн хүмүүсийн нэг болсон агаад, тэднээс элф ухаан, эргэлдэн дайрахад нь эгцэлж харах зориг шантрам цогтой харцаар хавь илүү байлаа. Дээр нь түйтгэр нүүгэлтэхийн тул царай нь баргар ширүүн боловч зүрхний нь гүнд итгэл найдвар бадамлаж, үе үе хошин алиа зан цухалзана. Дөчин есний жил тохиох үед Арагорн Сауроны хоргодож ад зэтгэрийн үйлээ өрнүүлж асан Мордор нутгийн гүн дэх хилэнцэт аянаас эргэн ирэв. Газар орон хэсэж удтал явсаар аяншиж ядарсан тул Ривенделл харьж хэсэг амрахаар бодож байсан ба зам зууртаа Лориены зах хязгаараар явж таарахад Галадриэл ахайтан түүнийг нууцат нутагтаа залан оруулжээ. Тэр цагт Арвэн Ундомиэл басхүү тэр нутагт нагацаа эргэн түр зочлон сууж таарсныг тэрээр хараахан мэдээгүй байв. Цаг хугацаа, он жилүүд түүнд эс нөлөөлөх тул багахаан өөрчлөгдсөн боловч царай нь улам барайж ширүүсээд, инээд хөөр ховорхон харагдах болжээ. Харин эрийн цээнд хүрч, бие болоод ухаан нь ид жагссан Арагорны хуучирч гандсан аяны хувцас хэрэглэлийг Галадриэл шаардан солиулж, мөнгөлөг цагаан элф нөмрөг хувцас өмсгөөд, хөмсөгт нь тод гэрэлтэх үнэт чимэглэл зүүлгэв. Түүний дараа тэрбээр хүмүүний хаан гэхээс илүүтэй Өрнийн арлаас ирсэн элфийн эзэн ноён мэт харагдаж байлаа. Тийнхүү олон жилийн өмнө салан одсоноос нь хойш анх удаа өөрийг нь чиглэсээр алтан өнгөт цэцэгсээр хучигдсан Карас Галадоны моддын дундуур ирж яваа эрийг хараад бүсгүй сонголтоо шийдэж, түйтгэр товлогджээ. Хамтдаа улирал дуустал Лотлориэны нугаар зугаалж явсаар буцах цаг нь боллоо. Зуны дунд сарын үдэш Араторны хөвүүн Арагорн, Элрондын хүүхэн Арвэн хоёр нутгийн төвд орших Керин Амрот уулнаа эланор болон нифредил цэцэгсээр хучигдсан мөнх ногоон зүлгэн дээр хөл нүцгэн алхлан явав. Уулан дээр дорно зүгийн Сүүдэр, өрнө зүгийн Гялбаа руу харж зогсоод сүй тавьж, түүндээ сэтгэл ихэд ханажээ. Арвэн хэлрүүн: - Сүүдэр харанхуй, гэвч миний зүрх бахдана. Учир нь Эстэл та түүнийг ялан дийлэх аугаа улсын нэгэн билээ. Арагорн хариуд нь: - Тунчиг тоогүй яа! Түүнийг би харж эс чадна, хэрхэн өрнөж хэрхэн дуусах нь надад тодорхойгүй. Гэвч таны найдварт би найдна. Сүүдрийг би хэрхэвч үл тэвчинэ. Гялбаа ч мөн адил, авхайтан минь, миний тавилан биш шүү дээ. Үхэх заяатай учраас намайг дагана гэвэл та ч бас Гялбаанаас татгалзах ёстой болно. – гэлээ. Бүсгүй Өрнө зүг хараа тавин гэгээн мод мэт хөдлөлгүй удтал зогссоны эцэст ийн хэлэв: - Би чамайг дагана аа, Дүнадан, бас Гялбаанаас ч татгалзана. Гэхдээ тэр зүгт миний төрлийнхний нутаг, элгэн садны минь удаан суусан гэр харагдан байна. - Бүсгүй эцгээ халуун дотно хайрладаг ажээ. Элронд охиныхоо сонголтыг мэдээд үг дуугүй, сэтгэл нь зүйргүй ихээр шаналсан агаад удтал эмээн байсан түйтгэр ийнхүү ирсэн нь тэвчихийн аргагүй байв. Гэвч Арагорныг Ривенделлд эргэн ирэхэд түүнийг дуудаж уулзаад, ийнхүү ярилаа. - Хүү минь, найдвар бөхөх хүртэл олон жил байна, түүнээс цааш надад мэдэх юм цөөхөн. Бидэн хоёрын хооронд сүүдэр нүүрлэжээ. Угаас тэгэх заяатай ч байсан юм уу, магадгүй надад тохиосон гарзаар хүмүүний хаанчлал дахин сэргэх учиртай бололтой. Тийм учраас, хэдий би чамд хайртай ч гэсэн үүнийг аминчлан анхааруулъя. Арвэн Ундомиэл өөрийн амьдралын сүр жавхланг ялимгүй үйлийн төлөө бөхөөх ёсгүй. Гондор болон Арнор хоёулангийн эзэн хаанаас доош ямар ч хүнтэй ураг барилдах ёсгүй. Тэр цагт бидний ялалт миний хувьд харуусал, салах ёс, харин чиний хувьд хэсэгхэн зуурын аз жаргал болох нь. Харамсалтай байна, хүү минь! Арвэны хувьд хүмүүний үхэл эцэстээ гашуун байх болов уу хэмээн эмээж байна. Элронд Арагорн хоёрын яриа нууц болон үлдэж, энэ талаар ахиж яриагүй бөгөөд Арагорн эргээд аюулт замналаа үргэлжлүүлэхээр оджээ. Хорвоогийн өнгө бараантаж Дундад ертөнцөд айдас нүүрлэн, Сауроны хүчин бэхжихийн хэрээр Барад-дур улам өндөрсөж, улам батжин байв. Арвэн Ривенделлдээ суусаар, Арагорныг чанад одоход алсаас сахин хамгаалж, бодолдоо тээх ба зөвхөн Нүменорчуудын эзэн ноён болон Элэндилийн өв залгамжлагч хаан төрөлтөн л агсаж болохуйц их тугийг түүнд зориулан урлажээ. Хэдэн жилийн дараа Гилраэн Элрондынхоос явж төрөлх Эриадортоо очоод, ганцаар амьдрах болжээ. Хүү нь алс газраар хэрэн зорчихын учир уулзах нь тоотой. Нэг удаа Арагорн умардад ирээд байхдаа ээжээ зорин очоод буцахад нь ийн хэлэв. - Энэ бидний эцсийн салах ёс болно, Эстэл хүү минь. Миний нас сүүдэр багахан хүмүүний хэрийн боловч Дундад ертөнцийг нүүрлэн буй харанхуй сүүдэртэй нүүр тулахыг эс түвдэнэ би. Иймээс удахгүй орхин одох болой. Эхээн тайтгаруулах гэсэн Арагорн: - Харанхуйн чанад гэрэл буй бус уу, тийм бол тантай хамт түүнийг үзэхэд таатай байхсан. – гэхэд эх нь түүний хариуд ганц шад линнод хэлэв: Ónen i-Estel Edain, ú-chebin estel anim (Дунедаинд би Найдвар өгөв, өөрт минь харин найдвар үгүй) Арагорн тэндээс сэтгэл шаналсаар одсон ба Гилраэн хойд хавар нь өөд болжээ. Тийнхүү он жилүүд ээлжилсээр, өөр газар дэлгэрэнгүй өгүүлсэн Бөгжний дайн өрнөж: Сауроныг түлхэн унагах тааж боломгүй явдлууд ил болсон ба найдвар үгүй мэт газраас найдвар биеллээ олсон билээ. Дайсанд ялагдахад ойр цаг ирэхэд Арагорн тэнгисээс Арвэны урласан тугийг агссаар Пеленнорын талд буусан гэдэг бөгөөд тэр өдөр анх удаагаа хаантан хэмээн дуудагдсан гэдэг. Хамаг бүхэн болж өнгөрсний дараа эцэг өвгөдийнхөө өвийг залгамжилж Гондорын титэм, Арнорын очирт таягийг хүлээн авсан ба Сауроны мөхдөг жилийн зуны дунд сард Арвэн Ундомиэлыг бэр буулгаж Хаадын хотод ураг барилджээ. Гуравдугаар эрин ялалт, найдвар авчран өндөрлөсөн боловч хорвоогийн хязгаарын чанадтайх түйтгэр, тэнгисээр зааглагдаж, гуниг харуусал дагуулсан Элронд Арвэн хоёрын хагацлыг ч бас авчирсан билээ. Их бөгж сүйтгэгдэхэд Гурван бөгжийн хүчин замхарснаар Элронд цуцаж, Дундад ертөнцийг орхин эгэж ирэлгүй одохоор тэмцэх болов. Арвэн үхэх үйлтэй эмэгтэй болсон хэдий ч олсон бүхнээ алдахаас наана амьдрал нь дуусахгүй гэнэ. Элф болон хүмүүсийн хатан болж Арагорны дэргэд зуун хорин жилийг аугаа ялалт, аз жаргал дүүрэн үдэхэд хэдий өндөр насалсан боловч эр нөхөр нь насан эцэслэх цаг дөхөн буйгаа мэдэрч эхлэв. Тэгээд Арагорн Арвэнд хандан хэлрүүн: - Эвэнстар ахайтан минь ээ, энэ хорвоогийн хамгаас хайрт, үзэсгэлэн гоо минь ээ, миний хорвоо эцэслэхээр бүүдгэрч эхлэв. Ихийг хурааж, ихийг барав, харин одоо төлөөсийн цаг айсуй. Хэлэх гэсэн зүйлийг нь Арвэн сайн мэдэж, эртнээс харсан хэдий ч уй гашуу нь нэн их. - Эрхэм ноёнтон та, өөрийг тань дагаж амьдардаг улсыг цаг бусаар орхин одно гэж үү? - Цаг бусаар биш ээ. Одоо эс явбаас дараа хүчгүйдэн явах болно. Мөн бидний хүү Элдарион эзэн суухад яг тохирохоор эрийн цээнд хүрсэн буй. – хэмээн Арагорн хариуллаа. Тийнхүү Аниргүйн гудамжин дахь Хаадын өргөөг зорин очиж түүнд зориулан зэхсэн өргөн орон дээр өөрөө хэвтэв. Тэндээсээ Элдарионтай салах ёс үйлдэж, Гондорын титэм, Арнорын очирт таягийг гардуулан өгсний дараагаар бүгд явж ганц Арвэн л орны нь дэргэд торойсоор хоцорлоо. Мэргэн ухаан төгс, угсаа гарвал өндөр бүсгүй хэдий ч түүнийг ахиад жаахан байхыг гуйхгүй байж чадсангүй. Амьдрал түүний биед хараахан бүүдийж амжаагүй байсан тул өөрийн сонгож авсан үхэх заяаны гашууныг тэгэхэд анх удаа мэдэрчээ. - Ундомиэл ахайтан, - хэмээн Арагорн ярьж эхлэв. – Энэ цаг үнэхээр хэцүү, гэвч өнөө үест эзгүйрэн хоосорсон Элрондын цэцэрлэг дэх хус моддын дунд анх танилцах үед ойлгомжтой байсан шүү дээ. Кэрин Амротын толгод дээр та бидэн хоёр Сүүдэр болоод Гялбааг огоорохдоо энэ түйтгэрийг хүлцсэн билээ. Зүрхний амраг минь, та бодооч, хатаж хагдраад өндөр суудлаасаа арчаагүй унах хүртэл минь хүлээж тэвчинэ гэж үү, та. Үгүй ээ, ахайтан, би бол Нуменорчууд болоод Хуучин цагийн хаадын хамгийн эцэс нь, надад Дундад ертөнцийн хүмүүний наснаас гурав дахин урт амьдрал бас түүнээс өөрийн эрхээр хагацах увдис заяасан, би энэ бэлгийг хариу барихыг хүснэ. Тиймээс, одоо би унтъя. Хорвоогийн жам ёсонд энэ зовлонгоос гэтэлгэн засах юу ч үгүй учраас миний хэлэх үг таныг эс тайтгаруулан буйг би мэднэ. Таны өмнө эцсийн сонголт иржээ, харуусан шаналж энэ газрыг орхин Өрнө тийш мөнх ногоон нутагт очоод хамтдаа үдсэн амьдралаа дурсамж төдий орхих уу, эсвэл Хүмүүний түйтгэрийг үүрч гүйцээх үү. - Үгүй дээ, эзэн ноёнтон минь, тэр сонголт эрт замхарсан. Намайг тээж одох хөлөг нэгэнт үгүй болсны учир Хүмүүний түйтгэрийг үүрч гүйцээхээс өөр зам надад үгүй, хүсээд ч, няцаагаад ч хагацал болоод аниргүйг тэвчихээс өөр арга үгүй. Гэвч үүнийг би танд хэлье, Нуменорчуудын хаантан минь, танай удмынхны домог түүх, гандан буурсныг өнөө хүртэл ойлголгүй ирсэн ажээ. Учир мэдэлгүй тэнэг хүмүүн хэмээн тэднийг би буруушаасаар ирсэн гэвч одоо би өрөвднөм тэднийг. Элдарын хэлдгээр энэ бүхэн Хүмүүнд заяасан цор ганц бэлэг юм бол хүлцэхэд нэн хэцүү юм аа. – хэмээн бүсгүй хариулав. - Тийм ажээ, - гэж хаантан хариулаад, үргэлжлүүлэн – гэвч хуучин цагийн Сүүдэр болоод Бөгжийг няцаасан бидэн энэхүү эцсийн шалгуурт бүдрэлгүй байцгаая. Уй гашуутай гэвч цөхрөлгүй одъё. Мэдэхтүн! Эргэх жамтай энэхүү хорвоод үүрд орших тавилан үгүй билээ, үүнээс чанагш дурсамжаас ч илүү зүйлс буй. Хагацъя! - Эстэл, Эстэл! – хэмээн түүнийг мэгших зуур хаантан гараас нь барьж үнсээд гүн нойронд автлаа. Тэгтэл аугаа гоо үзэсгэлэн түүнд цогцлоход хойно ирсэн бүхэн түүнийг харж шагшив. Залуу насны цог жавхаа, бие гүйцсэн эрэлхэг зориг, өтөл насны суу ухаан сүр жавхлан бүгд нэг дор сүлэлдэн оршино. Урт удаан хугацааны турш ийнхүү тэнд хэвтсээр, хорвоогийн төгсгөл хүртэл Хүмүүний хаадын сүр хүчний ялгуусан өнгө болон үргэлж гэрэлтсээр авай. Арвэн өргөөнөөс гарахдаа нүдний нь гал бөхөж, өвлийн шөнийн одгүй тэнгэр мэт харанхуй, хүйтэн цэвдэг болсон мэт хүмүүст санагджээ. Төдөлгүй хүү Элдарионтай, охидтойгоо, мөн хайрлаж асан хүн бүртэйгээ салах ёс үйлдээд Минас Тирит хотыг орхин Лориэныг зорин одсон ба гундан буй моддын дор өвөл иртэл ганцаар нутаглав. Галадриэл байхгүй, Кэлэборн ч бас явсан тул энэ нутаг эзэнгүй. Тэнд маллорн моддын навчис унахын цагт хараахан хавар болоогүй үест тэрбээр Керин Амрот уулнаа өөрөө хэвтээд нөгчин одсон ба хорвоо хувьсаж, хойно ирсэн хүмүүн төрөлхтөн түүний талаар мартаж дуусах хүртэл тэнгисээс дорно тийш эланор, нифредил цэцэгс дэлгэрэхээ болих хүртэл мөнх ногоон булш нь дэлгэрсээр авай. Өмнө зүгээс бидэнд уламжлан ирсэн энэхүү үлгэр ийнхүү дууссан бөгөөд Эвэнстар халин одсоноор эрт цагийн талаар энэ номд ахин дурдсангүй билээ. *** Зургийн эх сурвалж: https://www.facebook.com/chaseroflight/photos/a.587837107928618/596678400377822 Зураачийн хуудас: My humble artworks (by David Chong) *** Монгол хэл рүү орчуулсан: Д.Цогчулуун ЧҮНДЖ Паблишинг 2021.03.25