Хөлбөмбөгийн академийн тухай

Францын Шигшээг 1960-70 онуудад үнэхээр муу байсан гэлцэх юм билээ. Ямар нэгэн тэмцээнд шалгарч орохоороо 10 жил хожоогүй багаа азны гоолоор хожоод баярлалдаж байгаа Тоттенхам Хотспурынхан шиг баярлалддаг байсан гэлцэнэ. Яахав хэдий муу ч манай Монголын шигшээгийн одоогийн байдлаас л дээр байсан байх.

Францын шигшээгийн тухай яриандаа эргэн ороход, шигшээ багийнхаа амжилтанд сэтгэл дундуур байсан Францын Хөлбөмбөгийн Холбоо 1972 онд хөдөөний нэгэн жижигхэн суурин болох Вишид (Vichy) хөлбөмбөгөөр мэргэжлийн карьер хөөхийг хүссэн багачуулд зориулан Хөлбөмбөгийн Академийг (l'Institut National du Football) үүсгэн байгуулсан байна. Энэ академийн зорилго нь авъяаслаг, ирээдүйтэй хүүхдүүдийг олж илрүүлэн системтэйгээр сурган хүмүүжүүлж, ирээдүйн Францын шигшээгийн гол цөм болгох байлаа. Тухайн үед тус академи нь мөн тусгай мэргэжлийн сургалт явуулдаг байснаараа аав, ээжүүдийг зөвшөөрүүлэх том давуу тал болдог байсан байна. Хэрвээ тухайн суралцагч мэргэжлийн хөлбөмбөгчин болж чадахгүй бол эзэмшсэн мэргэжлээрээ ажил хийх боломжтой болдог байж.

1990 онд уг академийг Парисын ойролцоох Клэйрфонтэйн (Clairefontaine) хэмээх бичкэн суурин руу шилжүүлсэн бөгөөд жилийн дараа Тьерри Анри, Виллиам Галлас зэрэг шинэхэн хөвгүүд элсэн суралцсан. 1992 онд Николья Анелька, дараа жилүүдэд нь Луи Са'а, Жереми Алиадиэр, Абу Диаби, Хатэм Бэн Арфа, Габриэль Обертан зэрэг суралцагч нарыг бэлтгэжээ.

Францын шигшээгийнхний анхны томоохон цом нь 1984 оны Европын Аварга Шалгаруулах Тэмцээний аваргын цом юм. Дараа нь 1998, 2000 онуудад бас л томоохон амжилтууд үзүүлсэн. Сүүлийн хоёрт нь Зинедин Зидан хэмээх гайхамшиг нэлээн нөлөөтэй байсан байх гэдгийг бас бодох хэрэгтэй л дээ.

Тэгэхдээ энэ амжилтыг үзүүлэхийн гол үндэс нь гэвэл Францын Хөлбөмбөгийн Холбооны дээд зэрэглэлийн хөлбөмбөгчдийг төрөн гарах нөхцөл, дэд бүтцийг бүрдүүлж чадсан алсын хараатай ажиллагааны үр дүн юм. Чухам энэхүү ажиллагааны үрээр Францын хөлбөмбөг дундажаас дээш гарч, тэмцээнүүдэд түрүүлэх боломжтой багуудын тоонд байнга багтаж явах томоохон шигшээ болсон юм.

Анх байгуулагдсанаасаа хойш 30 шахам жилийн дараа үр жимсээ өгч эхэлсэн энэ арга хэмжээг дуурайж гэх үү эсвэл үлгэр авч гэх үү ямартаа ч нэлээн хэдэн клуб академидаа анхаарал тавьж эхэлсэн байна. Голландын домог болсон Йоханн Кройфф Барсагийн менежер байхдаа бүх шатны багууд ижилхэн системээр тоглож байхыг шаарддаг байсан болохоор тухай үеийн үндсэн багийн залгамж халаа болох шинэ үеийг маш амжилттай бүрдүүлсэн байна.

Энэ уг нь их сайхан жишээ байгаа юм. Даанч манай Монголын Хөлбөмбөгийн Холбооны морин толгойтнууд авч хэрэгжүүлэхийг хүлээх юм бол одоогийн удирдлагыг нь байхгүй болохыг л хүлээх байх даа. Дуулиан 2020 зэрэг тэмцээнүүд амжилттай зохиогдоод ирэхээр аяндаа өөрсдөө байгалийн жамаар зохицуулагдаад эхлэх байх гэж найдахаас даа.

Pride and Prejudice

Энэ нэр худлаа шүү. Та нар Жэйн Эйрийн алдарт зохиолын тухай уншина гэж бодож байгаа бол эндүүрэл гарсан байна. Энэ гарчигийг сонгосон санаа бол хүмүүс өөрсдийн өвөг дээдсийн бардам түүхийг эх болгон бариад хажуу бөөрнийхөө хөршүүдийг ялгаварлан гадуурхахын эсрэг юм.

Эзэн Чингис хаан маань та хэдийг эзэрхийлэн дарлаж асан 13 дугаар зуунд бол чи өчүүхэн муу гөлчгий байх байсан гэх зэргээр наад зах нь муусайн хятадууд, солонгоосууд, цаад зах нь оросуудыг далдуур муулах нь яав ч сайн зүйл биш л дээ. Би энэ доор байгаа үгийг уншаад ямар үнэн үг вэ гэж бодсон.

"The earth is my country, all mankind my brethren, and doing good my religion". Thomas Paine
"Дэлхий миний эх нутаг, хүн төрөлхтөн бүгд миний ах дүүс, сайн үйлс миний шашин шүтлэг". Томас Пайнь

Хүмүүс хоорондоо байлдаад хөнжилдөө орох завгүй байх эрт дээр үед бол жалга довны үзэл амьд гарахын гол үндэс болж байсан болов уу гэж би итгэдэг. Айл хүний амь нэг, саахалт хүний санаа нэг гэдэг нь тэрхүү жалга довны үзлийн амин сүнс болсон үг юм.

Глобалчлагдаж байгаа гэж бидний хэлэх дуртай энэ дэлхий дээр жалга довны үзэл ёстой хэрэггүй ганц юм нь юм шиг надад санагддаг юм. Ингээд хэлэхээр "Эх орныхоо сөөм газрынхаа төлөө дусал цусаа харамлалгүй тэмцсэн өвөг дээдсээ чи үгүйсгэж байна уу?" гэж хэн нэг нь асуух байх л даа. Асуух ч ёстой.

Тэр үеийн олон улсын бодлого, байдал нь нэгнээсээ одоогийнх шиг хамааралгүй байсан болохоор нэг улс нөгөөгөө байлдан эзлэхэд тэртээ хол байгаа улсад падлий байхгүй байсан. Тиймээс өөрийн нутаг руу санаа бэлчээсэн хэнийг ч болов сарьсан хоншоор дээр нь нам цохиж "Горьдсоны чинь гарз" гэж хэлж байх үзэл хүн болгонд суулгах нь тухайн улс орны тэсч үлдэх боломж байсан болов уу. Одоо бол хил дамнасан битгий хэл тив дамнасан худалдаа наймаа, ашиг сонирхол газар авсан учраас аливаа нэг улсын нөгөөдөө эзлэгдэх нь бүх хүнд падлийтай болжээ. Энэ чинь л глобалчлал юм байгаа юм.

Тэгээд ч сүүлийн үед газар нутаг буюу засаг захиргааг нь хараат болгоно гэхээсээ илүүтэйгээр эдийн засгийг нь хараат болгох моод ихээхэн дэлгэрээд байгаа. Жишээ хайгаад хэрэггүй хамгийн ойрхон нь та бид өөрсдөө. Цагаан морин жилийн хувьсгалаас өмнө монголчууд оросоос ихээхэн хамааралтай байсан ба баахдаа орос мэргэжилтнээс зөвшөөрөл авах нь холгүй байсан гэлцэх юм билээ. Энэ бага зэргийн хэтрүүлэг байлаа. Эмзэг хүмүүс алгасаад уншина биз. За тэгээд ардчилал ялсан учраас одоо нэг тусгаар улс боллоо гэтэл Хятадын алс хэтийг харсан бодлогод өөрийн мэдэлгүй автаж эхлэв.

Өөрийн мэдэлгүй гэдгийг тодруулах хэрэгтэй байх. Монгол хүмүүс монголоо удирдан, захираад, мэдэцгээж байгаа гэж хэлэх хүн гарах байх л даа. Энгийн байгууллагаар жишээ авахад удирдлага солигдсон ч байгууллагын ерөнхий бодлого барагтай л бол өөрчдлөгддөггүй, яагаад гэвэл тэр бодлого тухайн байгууллагын онцлог, тэр байгууллагыг өрсөлдөөнд тэсч үлдэх хөшүүрэг болдог болохоор. Монголын төр хэдийгээр Хятадтай найрсаг харилцаатай байсан ч тэр нь Загалмайлсан эцэг кинон дээр хэлдэгчлэн "Нөхрөө ойр байлга, Дайснаа бүүр ойрхон байлгах хэрэгтэй" гэдгийг үлгэрээр байсан болов уу. Харин үүнийг манай сүүлийн үеийн улс төрчид нэг их ухаараагүй бололтой.

Эх оронч үзэл гэдэг ойлголтын тухай бас халти бодол төрж байна. "Дээд тэнгэрээс заяат Бөртэ Чоно, Гоо Марал хоёр..." гээд Монголын Нууц Товчооны эхлэлийг ба бэгүй цээжилсэн хүнийг хэлэх үү? Эсвэл "Манай холын хамаатан Чингис танай улсыг дарлаж байсан..." гэж цээжээ бичин мэт дэлддэг гаруудыг хэлэх үү? Нэг их сүртэй томъёо байхгүй л дээ. Улс орондоо юу хэрэгтэй байгааг мэдэж өөртөө хэрэгтэй байгаа юмнаас арай илүүд үздэг хүн л эх оронч үзэлтэй хүн гэж би боддог. Чи тамга барьсан гарын үсэг зурдаг хүн байхад "Хай, чи энийг дарваа, би чамд энийг өгваа" гээд зогсож байгаа хүнд салаавч өгч чаддаг болчих ухаан, зоригтой л байх хэрэгтэй байгаа юм.

Би уг нь арай өөр асуудал хөндөх гэж энэ блогийг бичиж эхэлсэн юм. Ам халж далий юм ярьсан байна. Хятад хүнд та яагаад дургүй вэ? Ихэнхи хүмүүс үйлдвэрээсээ тийм тохиргоотой байдаг байх. Би ч гэсэн тийм байсан байх. Монгол хүмүүс Хятадуудад дургүй, Солонгосууд Японуудад дургүй, Англиуд Француудад дургүй, Польшууд Оросуудад дургүй гээд голцуу хил залгаа улсууд хоорондоо өстөн байдаг. Эрт дээрээс уламжилж ирсэн хэдэн үеийн өс хонзон байдаг байх.

Тэр Ли хэр сайхан сэтгэлтэй, хүн чанартай хүн байх нь хамаагүй. Муу Хужаа. Хужаа гэдэг үг нь ч буруу утгаар хэрэглэгдэж байгаа үг шүү дээ. Суурьшсан иргэн буюу цагаач буюу местный гэсэн утгатай үг л дээ. Prejudice буюу тухайн хүнийг мэдэхгүй байж урьдчилан дүгнэхийн хамгийн тод жишээ. Хятад хүн л бол балиар дотуур тамиртай, муу хүн.

Энэ сэдэвт хамаарч магадгүй миний өөр нэг бодол бол Үндэсний бахархал (Pride). Энэ дээд талд бичсэн шиг бахархал биш л дээ. Надаас дээшээ долоо найм дахь үеийн хүнийг төрөөгүй байхад болсон явдлаар би онгирч цээжээ дэлдэж чадахгүй боловч одоо болж байгаа үйл явдлуудаар би онгирч бахархах дуртай. Өнгөрсөн олимпыг жишээ болгон авах би дуртай. Угаасаа өнгөрснөө харж амьдарна гэвэл утгагүй. Үлгэрлээд хэлэх юм бол, хойноо үлдсэн замаа хараад явж байвал урдаа юу байгааг харахгүй байх магадлалтай гэх юм уу? Миний өвөг дээдэс Хятадыг дарлаж байсан гээд би одоо хятад хүнийг дээрэлхэх гэдэг бол яавч эрүүл хүний хийх хэрэг биш.

Нэлээн хэдэн жилийн өмнө би нэг найзтайгаа маргалдаж билээ. Би тэр үед өөрийгөө үндэсэрхэг үзэлтэй гэж боддог байсан болохоор ихэнхи хүмүүсийн адил Хятад хүн бол муу хүн гэсэн стандарт тохиргоотой байлаа. Бидний маргаан хятадын нэг айл нэг хүүхэд гэдэг бодлогын тухай ярианаас эхэлсэн юм. Манай тэр найз тэр бодлогыг хүн амынхаа өсөлтийг тогтвортой бага байлгах гэсэн бодлого гэж үзэхээсээ илүүтэйгээр дэлхийн нөөц, баялаг ашиглалтад ашиг тустай бодлого учраас дэлхийн улсууд бараг бүгд хэрэгжүүлэх хэрэгтэй гэж үзэж байлаа. Тэгээд надаас яагаад Хятадуудад дургүй шалтгаанаа хэлэхийг хүсэхэд надад яг тэр гээд хэлчих зүйл алга байсан нь намайг өөрийг гайхуулсан юм. Ер нь би generally лаг good guy болохоор хэн нэгнийг шалтгаангүйгээр үзэн ядаж байгаа маань надад таалагдсангүй. Энэ маргаанд хэн ялж төгссөн нь ойлгомжтой тул цаашаагаа дурьдада хэрэггүй байх.

Британийн эрдэмтэн Стифен Хоукинг гээд нэг нөхөр байна аа. Тэргэнцэр дээр сууж явдаг хүнд өвчтэй бараг хамаг биеийнх нь мэдрэл байхгүй болсон хүн юм байна. Тэр нөхөр сансар судлалын хүрээнд маш их нэр хүндтэй юм байна лээ. Хүн төрөлхтөний ирээдүйн тухай бас их сонин бодолтой хүн юм.

I believe that life on Earth is at an ever-increasing risk of being wiped out by a disaster such as sudden nuclear war, a genetically engineered virus, or other dangers. I think the human race has no future if it doesn't go into space. I therefore want to encourage public interest in space. http://en.wikipedia.org/wiki/Stephen_Hawking#Mankind.27s_future_in_space

Нээх аятайхан юм бичих санаатай эхэлсэн блог маань энд тэндэхийн том том асуудлаас өм цөм хазаад тавьсан аятай юм болчихлоо. Дараа сонирхол, зав хоёр давхацвал үргэлжлүүлж бичихээс.

Тэр дээр нэг улс төрийн тухай бичих гэж оролдсон хэсэг дээр уул нь Монголын төрийн бодлого энэ тэр гэж бичих гэж байсан юм. Тэгээд одоо цагт толгойтой болгон л төрийн бодлого буруу байна, мөнгө аль гэж бичих болсон болохоор тэр санаагаа орхисон.

Газар хөдөлбөл яах вэ?

Намайг жаахан байхад нэг удаа газар хөдөлсөнийг би санадаг юм. Манайх тэр үед Сэлэнгэ аймгийн Сүхбаатар хотод байлаа л даа. Барилгачдын 27 гэдэг гурван давхар байрны хамгийн дээд давхарт байдаг байсан.

Нэг өдөр гэртээ сууж байсан чинь хамаг юм салганаж хөдлөөд. Би гэртээ ганцаараа байсан юм шиг байна лээ. Гал тогоондоо байсан болохоор шууд л хамгийн хөдлөх магадлал багатайгаар нь паарнаасаа тэврээд суучихсан. Харж байсан чинь ширээн дээр тавьчихсан байсан хоёрын битаантай ус цалгиад л асгараад байна. Хэсэг хөдөлж байгаад зогслоо. Тэгэнгүүт нь шууд гүйгээд гарсан чинь гадаа бөөн хүмүүс. Бүгд гэрээсээ зугтаж гарцгаасан. Хэсэг хүлээлээ дахиж хөдөлдөггүй шүү. Тэгсэн ч гэсэн хэн ч гэр лүүгээ орохгүй байна. Би яахав жоохон байсан болохоор тэгэсгээд тоглож эхэлсэн. Харин хэсэг байж байгаад харсан чинь манай байрны хажууд байдаг уурын зуухны яндан савлаад л аймаар хөдөлж байнаа. Гүйгээд явж байхад газар хөдлөх мэдэгддэггүй юм билээ.

Дараа нь сонсох нь ээ нэлээн хүчтэй газар хөдлөлт болсоны зах зух нь манай тэрүүгээр дайрсан бололтой юм билээ.

Сүүлийн үеийн мэдээллүүдийг хараад байхад газар хөдлөлт/чичиргээний давтамж нэлээн ихэссэн бололтой юм аа. Өнгөрсөн хоёр жилд жил тутам өмнөх жилээсээ хоёр дахин ихээр бүртгэгдсэн мэдээлэл байна. Уржнан хотын төвд аймаар газар хөдөлнө гэсэн цуу тарснаас болж их олон айл гэр хорооололд байдаг төдийлөн зочлоод байдаггүй хамаатнууддаа гэнэтийн айлчлал хийснээр барахгүй хонож энэ тэр саймширч байж билээ. Энэ жил ч мөн адил газар хөдөлнө сүйрүүлнэ гэсэн цуу яриа газар авч, Хаити, Чилид болсон явдлууд бүүр дайран дээр нь давс гээч болсон.

Иймээс юмыг яаж мэдэхэв гээд хэрвээ муу юм болж газар хөдөлсөн тохиолдолд ямар арга хэмжээ авсан нь дээр болохыг доор жагсаасу:

• Ширээн доор орж нуугдах ёстой гэсэн зөвлөгөө буруу гэсэн шүү. Хэрвээ дээрээс тааз нурах юм бол ширээ зэрэг нь нэг их саад болохгүй байх.
  
• Тотгоны доор зогсох ч бас нэг их сайхан санаа биш гэж байна лээ.
  
• Шат болон цахилгаан шат бол хамгийн аюултай цэгүүд. Барилгын үндсэн хэсгээс тусдаа давтамжаар хөдөлдөг учраас шатнууд түрүүлж нурах аюултай байдаг. Тухайн үедээ нураагүй байсан ч дараа нь нурах магадлалтай учраас сайтар шалгасны дараа шатаар буух буюу өгсвөл зохилтой.
  
• Газар хөдөлсөн үед барилга байгууламжийн гадна хана руу зүглэх хэрэгтэй. Ер нь болж өгвөл гарчих хэрэгтэй. Хэрвээ гарч чадахгүй байвал аль болох гадна хананд ойрхон байрлах хэрэгтэй. Сүүлд нь гарахад амар байх болно.
  
• Өрөөнд байгаа ямар нэгэн том зүйлийн хажууд атираад суух буюу хэвтэх боломжтой гурвалжин хэлбэртэй зай үлддэг. Газар хөдөлсөн бол өрөөнд байгаа аль нэг томоохон тавилгын дэргэд суух буюу хэвтэх хэрэгтэй.
  
• Цаас хэлбэр дүрсээ бараг алддаггүй тул овоолоостой цаасны хажууд байрлахыг хичээсэн нь дээр.
  
• Хэрвээ машинтайгаа явж байхад газар хөдөлж байгаа бол машинаасаа гараад хажууд нь суу. Мэдээж хот дотор өндөр барилгуудын дунд явж байгаа үед шүү дээ. Хөдөө хээр явж байгаа бол энэ нэг их хэрэгтэй арга хэмжээ биш л дээ.
  
• За тэгээд мэдээж гал, хий энэ тэр гээд аюултай нөхцөл үүссэн бол аль болох холдох хэрэгтэй.
  
• Бла бла бла....
  

Энэ мэдээллийг нэг Америк хүний зөвлөгөөнөөс авсан. Аврах албанд хорин хэдэн жил ажилласан туршлагатай хүн гэж байна лээ.

Яахав мэдээд авахад илүүдэхгүй мэдээлэл байна.

impromptu

Сүүлийн үед хүмүүс улс төр нийгмийн тухай их бичицгээдэг болжээ. Арга ч үгүй биз дээ бухимдал, цөхрөл хаа сайгүй нүүрлээд байхад.

Зурагтаар мэдээ үзэж суух зуур л бөөн бухимдал эрхгүй түрэн гарч ирнэ.
- Өө энэ муу дуракууд, намдаа хандивласан мөнгөө төсвөөс авах гэж гарцгаасан байх нь л дээ. Нэг нэг тэрбум төгрөгөөрөө аймаг тойргууддаа дорвитойхон юм хийхгүй аягүй бол эвтэйхэн дансны арга бодож олоод зувчуулна даа.
- Ээ зайлуул, бүтэн зунжингаа нам гүм байж байгаад гэнэт намар хам хум хиймэр болсон зам нь хоног хүрэхгүй хугацаанд эвдэрчихдэг гэнэ.
- Күэ энэ нэг муу гөлийсөн архичих уух мөрөөрөө уухгүй зүгээр байсан хүмүүст агсам тавьж байдаг.

Иймэрхүү бухимдал айл болгоны зурагтын өмнө заавал дугардаг гэдэгт би зуун хувь итгэдэг.

Улс төр муухай гэж хүн болгон хэлэх мөртөө яагаад тийшээгээ зүтгээд байдаг байнаа.

Цас

Цас уг нь их гоё орсон. Даан ч сүүлдээ шуурга болчихсон болохоос. Цас, бороо ороход би дуртай. Амьсгалахад цээж сэнгэнээд хүйтэн нойтон агаар сэтгэл сэргэтэл уушиг сүлбээд гарахаар нэг л таатай.

Өглөө ажилдаа гарахын өмнө эхнэр, охин хоёроо харах би дуртай. Дуг нойрондоо дугжирч зүүдний ертөнцдөө хөлбөрч байгаа охиныхоо магнай дээрээс үнсэхэд нүүрэнд нь тодрох жаргалтай инээмсэглэлийг харах би дуртай. Жаргалтай хатны улаан хацар гарган унтах эхнэрийнхээ уруул дээрээс үнсээд гарах би бас дуртай. Энэ хоёроосоо би өдрийнхөө эрч хүчийг авч цэнэгээ дүүргэж аваад гардаг. Өглөө сэтгэл тэнүүн явахад өдрийн ажил сэтгэлчлэн бүтэх мэт санагдаад. Харин өглөөгүүр таагүй бодол өвөрлөж гарах юм өдөржингөө уцаартай бөгөөд дотор давчдаад бөөн бухимдал. Хүмүүс ер нь яах гэж шалтгаангүй байж нэгэндээ уурладаг юм бол оо?