Харанхуй

2

Алганы хонхорхойд тогтсон усыг хамартаа сорж хэсэг байлгаснаа дахин доошоо урсгав. Угаалтуурын цагаан паалан ёроол түүний хүрэнтэж нөжирсөн цусаар хучигджээ. Ар дагзан дээрээсээ цэв хүйтэн усаар шүршээд хэсэг болж байгаа болохоор толгой хага таших мэт өвчин бага ч гэсэн намдсан мэт. Дахиад хэсэг гоожуулчихад хамрын цус тогтох болов уу? Эсвэл зүгээр хөвөнгөөр бөглөчихөөд гардаг ч юм бил үү? Цагтаа очоогүй хүнийг яадгийг мэднэ шүү дээ. Тэдний эгнээнд орж байснаас үхсэн нь дээр гэж хэлдэг хүмүүсийг ойлгохгүй юм. Үхлийг хайх хэрэггүй биш үү? Эцэстээ хүн болгон дээр ирэх тэр уулзалтыг аль болох хойшлуулж байсан нь дээр гэж би үзнэ. Тасралтгүй мэт үргэлжлэх энэ толгойн өвчнийг зогсоох төгс арга тэр л байна. Эрүүл ухаан хаана хэрэгтэй юм бэ. Өнөөдөр болж байхад маргааш хэнд хамаатай юм. Ёс суртахуун, хүнлэг, төвшин сэтгэл гэнэ шүү, муу баас. Эднийд байрлаж болно гэж бодсон тэр өдрийг ёстой хараал идээсэй. Новш гэж энэ толгойны өвчин алах нь ээ. Бушуухан Цогоо дээр очих юмсан. За байз уржигдрын боодлын мөнгийг өгөөгүй байдаг. Ганц ширхэгийг гуйж авч байгаад өрөнд нь явж өгдөг ч юм бил үү? Ядаж байхад дандаа санаандгүй газар луу явуулахыг яана. П****, энэ Идэрээ нээрээ, үхсэнээ хийж хамаг боодол урсгачихав аа. Хохь нь муу новш хүн өдөхөөр ингэж байгаа юм. Энэ яагаад босохгүй байгаа юм бол? Тоосго илүүдчихэв үү? Сая босоод наашаа орох гэж явахад хөл нь татганаад хөдөлж байсан шүү дээ. Ийм нарийн голтой хүн гэж юу байх вэ дээ. Зүгээр ухаан алдаа биз. Дараа хүний юманд хамаагүй хүрэхгүй биз. Хичээл хэрэгтэй шүү. За байз Цогоо чинь юунд дуртай билээ? Аятайхан хөлд нь сууж байгаад ганц удаа аргалчих юмсан. Өрөнд явж өгвөл хоёр боодлыг шагналд өгдөг байсан хэвээрээ болов уу? За ашгүй цус тогтчихлоо. Нээрээ Цогоо чинь ном, хөгжим гэхээр үхдэг байсан гэж ярьдаг байсан. Энэ Идэрээгийн хэдэн номноос аваачаад өгчихье. Ганц удаагийн хэрэглээ өгчих байлгүй дээ. Амьсгаа гэж энэ бүдүүн баагий нээрээ яаж ингэж хөлжиж чадав аа. За энэ хэдийг авчихад болох байлгүй дээ. Өчигдрийн хар үстэй хүүхэн байгаа болов уу? Буцахдаа гэрээр нь дайраад гарна аа. Орой харин хэнийд хонох вэ? Идэрээ бид хоёр ч дахиж уулзана гэж лөөлөө болоо байлгүй.

3

Ялаа. Цээжин дээр гүйлдэх ялаанууд үнэхээр төвөгтэй. Хичнээн ч олуулаа байгаа юм. Яасан муухай өмхий үнэртэй газар вэ. Толгой нь таллаад айхтар их өвдөхөд гараараа дарах санаатай хөдлөх гэсэн чинь чадсангүй. Новш. Яагаад хөдөлдөггүй билээ. Харанхуй байгаа юм болов уу эсвэл нүдээ нээж чадахгүй байна уу? За байз юу боллоо. Идэрээгийнхээс гарсан. Цогоо дээр очсон. За яах вэ зодуулах бол байх. Хаа очиж хоншоортой зан гаргасан шүү. Тэндээс гарч өр цуглуулах хүмүүстэй цуг явсан. Энэ гар яагаад хөдлөхгүй байна аа. За байз нэг эмчээс өр нэхнэ гэж ярьж байсан. Байр луу нь орж явахад гэнэт харанхуй оргиод явчихсан даа. Дагзны энд их хөндүүр байхын. Араас цохьсон юм болов уу? Тэгмээргүй юм. Цогоогийн хүмүүс ард явж байсан шүү дээ. Байз энэ нүд яагаад өвдөөд байгаа юм бол. Харанхуйд нүд дасдаг даа. Ийм харанхуй байгаа юм байх даа. Магадгүй толгойн өвчнөөс болоод дасч өгөхгүй байгаа юм болов уу? Нүд эргэлдүүлэхээр мэдрэгддэг биз дээ? Юу болоод байна аа? Аягандаа байгаа нүд мэдрэгддэг биз дээ? Сохорчихов уу? Сохор хүмүүс нүдээ мэдэрдэг биз дээ? Аньсага чийгтээд мэдрэгдмээр юм. Түнэр харанхуй. Харанхуй. Тас харанхуй. Хав хар. Сүүдрийн сүүдэр. Нөгөө хүн нь нүдний эмч гэж Цогоо хэллүү? Новш чинь хоёр боодлынхоо төлөө намайг шийтгэсэн юм байх даа? Өртэй хүмүүсээс эрхтэн авдаг гэж ярьж байсан даа дээхэн. Минийх тэгэхдээ тийм ч их биш шүү дээ. Тэрний төлөө нүд авна гэж байхгүй дээ. Үгүй байлгүй дээ. Би зүүдэлж байгаа юм болов уу? Зүүд ийм бодит байхгүй дээ. Зүүдэндээ өмхий үнэрийг мэдэрнэ гэж байхгүй. Гар хүлээтэй байгаа юм болов уу? Хуруугаа хөдөлгөж ч болохгүй байна гэж баймгүй юм. Хуруу бас тасарсан юм болов уу? Цогоогийн нэг хүн яг ард явж байсан даа. Араас цохиж унагаад хамаг эрхтэн хулгайлчихна гэж байхгүй дээ. Цогоогоос хүмүүс их айдаг. Өөрөө ч хэрцгий гэж хүмүүс ярьдаг. Ийм харгислал үйлдэх хүн мөн үү харин. Хоёрхон боодол шүү дээ. Тэрнээс өмнө авсан бүх боодлуудынхаа мөнгийг бүрэн өгдөг байсан. Ийм хүнийг шийтгэнэ гэж үү? Ухархайгаар хатгуулж өвдөж байна. Аньж, нээж байгаагаа мэдрэхгүй юм. Гар хөдлөхгүй ч өвдөхгүй. Бас хуруунууд мэдрэгдэхгүй. Новш гэж ямар газар байгаа юм бол оо. Юу болоод байна аа. Би үхчихсэн юм болов уу? Үхчихвэл яадгийг хэн мэдэхгүй шүү дээ. Тархи нь амьд мөртөө зүрх нь зогсчихсон байдаг гэж хаанаас билээ уншиж байсан санагдах юм. Ямар аймаар юм бэ? Тархи хүчилтөрөгчөөр дутахаараа ингэж өвддөг юм болов уу? Цогоо намайг алчихаж байгаа юм байх даа? Эсвэл би өөрөө осолдоод үхчихэв үү? Ер нь үхсэн гэдгийг яаж мэдэх юм бэ? Гэрэлтэй туннель энэ тэр харагддаг гээгүй юм уу? За тэр ч тэгээд эмнэлэгт үхэж байсан нөхдийн яриа байх аа. Ямар над шиг харанхуй подизонд араасаа дагздуулсан биш. Аа новш гэж там диваажин. Над шиг хогийн новш тамд л очих байх. Там гэж байхгүй шүү дээ. Тэр чинь амьдрал. Би үхсэн бол амьдрал дууссан гэсэн үг. Үхэл. Юуны эхлэл вэ? Харанхуй?

1

Өө, Идэрээ?

Охиноо уйлуулчихлаа

Охиноо уйлуулчихлаа. Уг нь миний нуруун дээр хэвтээд хоёулаа Шрек үзээд сууж байсан юм. Тэгтэл Фионагийн аав үхээд, оршуулгын ёслол нь их л гунигтай боллоо. Охин асууж байна:
- Аав аа, аав нь үхчихсэн үү?
- Тэглээ.
- Ээж нь хөгшрөөд үхэх үү? 
- Тэгнэ ээ гээд хариулсан чинь уйлаад эхэлдэг юм.
- Ийийий би ээжийгээ үхүүлмээргүй байна аа...
- Ээж нь үхэхгүй шдээ. Энэ хүүхэлдэйн киноны ээж үхнэ гэж хэлсэн байхгүй юу.
- Тэхдээ намайг хөгшрөхөөр миний ээж үхнэ биз дээ?
- Тэгнэ л дээ. Тэгэхдээ болоогүй шүү дээ.
- иийийийийийийий гээд бүүр чанга уйлаад байхаар нь нуруунаасаа буулгаж байгаад хүн төрдөг, амьдардаг, үхдэгийг сайн дэлгэрэнгүй тайлбарлаад, сэтгэл санааны хохирлыг дэлгүүрээс зайрмаг захиж авчруулах замаар цайрууллаа. Уг нь ч үхэл, амьдрал, оршуулга, хурим гээд мэддэг юм л даа. Тэгэхдээ ойр дотныхон нь бас үхдэг гэдгийг гэнэт ухаарав бололтой. Хүүхэдтэйгээ чухал сэдвээр ярих ч лүд юм аа.

Oh, Captain! My Captain!

Хамгийн дуртай жүжигчдийн маань нэг Робин Виллиамс өчигдөр хорвоог орхин оджээ. Анх “Хатагтай Доубтфайр” гээд кинон дээр танилцсанаас хойш хичнээн ч киног нь үзэж, инээхдээ инээж, уйлахдаа уйлж явсныг ёстой хэлж мэдэшгүй. Сэтгэлд хоногшсон олон дүр байдаг ч би ганц киног нь л ярья. Үнэнийг хэлэхэд тэр кинон дээр нөхөр өөрөө тийм ч сайн тоглоогүй гэж би боддог юм. Магадгүй инээдмийн кино биш болохоор тэр байх. 

Нас барсаныг нь мэдээд хүндэтгэл үзүүлэх зорилгоор 1989 онд гарсан Dead poets society гээд киног үзлээ. Үйл явдлын хувьд 1959 он хавьцаа хуучинсаг хэв маяг бүхий хөвгүүдийн дотуур байртай сургуульд дэвшилтэт сэтгэлгээ бүхий Англи хэл, уран зохиолын багш ноён Китинг ирж, улмаар хөвгүүдийг чөлөөтэй сэтгэж, өөрийн хүссэн зүйлээ хийх урам зориг өгч байгаа тухай гардаг юм. Анхны хичээл дээрээ хүүхдүүдийг сургуулийн алдрын танхимд дагуулан орж, бахархал болсон үе үеийн залуу сурагчдын зургийг харуулж байгаад Carpe diem гэдэг үг зааж өгнө. Латинаас хөрвүүлбэл “Seize the day” буюу утгачилах юм бол “тултал амьдрах” тухай. Энэ санаагаа батлахын тулд шүлгийн бадгийг ашигладаг юм.

Gather ye rosebuds while ye may, 
  Old Time is still a-flying;
And this same flower that smiles today
  Tomorrow will be dying.

Чадаж байгаа дээрээ дэлбээгээн цуглуул 
  Цаг хугацаа зогсолтгүй урагшилсаар 
Чам руу инээмсэглэн буй эдгээр цэцэгс
  Цаг нь болоод маргааш гэхэд үхэцгээх болно. (Муухан орчуулга болсныг би мэдэж байгаа.) 

Цаг хугацаа чамайг хүлээхгүй учраас хүсэл зоригоо хөөцөлдөх зав өөртөө гаргаж байхыг ноён Китинг хөвгүүдэд ойлгуулдаг. Тус дунд сургууль маш дэг жаягтай, хуучны хэв маягтай бөгөөд Айви лиг буюу Америкийн томоохон найман их сургуульд элсэх стандартын сургалттай. Ийм ч учраас том амбицтай эцэг эхчүүд хөвгүүдээ ирээдүйн хуульч, эмч гэх мэт хүндэтгэлтэй мэргэжлийн хүмүүс болгохын тулд энэ сургуульд өгдөг. Уран зохиолын хичээл тухайн хүмүүсийн ирээдүйн амьдралд огт чухал биш гэсэн нийтлэг ойлголттой, хөтөлбөр нь ч гэсэн тэрнийхээ дагуу. Яруу найргийг ойлгохын тулд түүний төгс байдлыг хэвтээ тэнхлэг, хэр чухал вэ гэдгийг босоо тэнхлэгт оруулаад огтлолцох цэг үүсэх талбайг тухайн яруу найргийг хэр гайхалтай вэ гэдгийг тодорхойлно гэх мэт марзан агуулга ч байх шиг. Эдгээрийг “баас” гэж үзсэн Ноён Китинг залуу хөвгүүдэд амьдралын үнэн зорилго бол хүний хүсэл тачаал, хайр дурлал бөгөөд хууль, инженер, эмнэлэг зэрэг мэргэжлүүд зүгээр л амьдралын хэрэглэгдэхүүн гэж сургана. 

Төрөлх сургуульдаа эргэн ирж багшилж байгаа ноён Китингийн тухай хөвгүүд судлахдаа багшийгаа “Dead poets society” буюу Өнгөрсөн найрагчдийн нийгэмлэг хэмээх сургуулиас гадуурх нууц бүлгэмийн гишүүн байсныг мэддэг. Романтик мөрөөдөлдөө хөтлөгдсөн залуус дуртай найргаа уншиж, онгодоо хөгжөөдөг байсныг мэдсэн хөвгүүд энэ бүлгэмийг нь сэргээнэ. Ноён Китингийн өвөрмөц заах арга барил хөвгүүдэд нөлөөгөө үзүүлж өөрсдийн хүссэн зүйлсийг хийж эхэлдэг. 

Төрүүлсэн үр, хүүхэддээ хайргүй эцэг эх гэж байдаггүй байх. Туулж өнгөрүүлсэн амьдрал, замналдаа харамсах зүйлгүй хүн ч гэж байдаггүй биз. Тийм ч учраас өөрийн хийсэн алдааг битгий давтаасай гэсэндээ, өөрт олдоогүй боломжийг хүүхдүүддээ гаргаж өгөхийг хүссэндээ бид хайртай хүүхдүүдээ бас бие даасан хувь хүн юм гэдгийг мартдаг. Хувь хүний чөлөөт сонголт гэсэн хамгийн үнэтэй зүйлийг мартаж тэдний өмнөөс шийдвэр гаргадаг. Зөвшөөрөөгүй тохиолдолд тэднийг нухчин дарж, өөрийн үйлдлийг тэдний сайн сайхны төлөө хэмээн өөртөө муйхраар итгүүлнэ. Хөөрхий хүүхдүүдэд эцэг эхийгээ сөрж зүрхлэх хүч байхгүй. Хангалттай хүч өөртөө хуримтлуулсан үед хэтэрхий оройтсон байх нь олонтаа. 

Кинон дээр гардаг зүйлсийг хэлэлгүйгээр эдгээрийг олигтой тайлбарлахад их төвөгтэй юм. Сонирхож уншсанд баярлалаа гэх үү дээ. Энэ киног үзээгүй хүн байвал яаралтай олж үзэхийг санал болгоё. Уран зохиол, яруу найраг, чөлөөт хүсэл, зүгээр амьд байх биш жинхэнээсээ амьдрах тухай. Кинон дээр амьдралынхаа мөрдлөг болгочихмоор үг, хэлц үгнүүд маш их гардаг. Ямар нэг киног дээр нь гардаг ганц үгээр илэрхийлэх боломжтой бол энэ кинон дээр маш олон алдартай шүлгүүд гардаг учраас тэрнийг нь гэж хэлэхэд их хэцүү юм. Гэхдээ яг ганцыг хэлнэ гэх юм бол “Oh, Captain! My Captain!” гэж хэлээд ширээн дээр зогсож байгаа эдгээр хүүхдүүд бүрэн төлөөлөх байх аа. 

2014.08.13