Бөгжний эзэн гурамсан романд гарч буй ертөнцийн үүсэл гарлын тухай домгийн цоморлиг Силмариллионыг уншиж байхдаа хамаг элфүүдийн дунд хүчин чадал, мэдлэг оюунаар нэн хэтийдсэн Нолдорын Фэанор болон хүмүүсийн дундаас ид хав, бяр чадлаар тэргүүнд жагсахуйц Тавилан эрхшээгч хэмээх Турины адал явдлыг маш ихээр сонирхон уншиж, өрөвдөн хайрлаж асан билээ. Дан ялангуяа Туран Туранбар манай Хонгор шиг л төөрөлдсөн дүр байсан даа. Морготын хараал түүнд л хамгийн хүнд буусансан. Тиймдээ ч Мандосын эш лүндэнд түүнийг хар илдийнх нь хамт дуудсан буй за.
***
МАНДОСЫН ЭШ ЛҮНДЭН БА ГҮРТАНГИЙН ЦАДИГ Толкин гуайн уран сэтгэмжээс ургасан Думдад Ертөнцийн домог цадигт орших амьд бүхний өстөн болох Моргот хэмээх Мелкорын эсрэг эцсийн тулааныг Дагор Дагорат гэх бөгөөд тэр тухай Мандосын хоёр дахь эш лүндэнд зөгнөн хэлсэн буй. Юу гэсэн бэ хэмээвээс: *** МАНДОСЫН ЭШ ЛҮНДЭН Тийнхүү бурхад Валинорт цуглан сууж, шүүн хэлэлцэж ахуйд Мандосын буулгасан эш лүндэн Өрнийн хамаг элфүүдийн дунд шивнээ болон түгэвэй. Орчлон хөгширч, хүчис бөхөхийн цагт сахиул цалгардан бүхийг мэдсэн Моргот шөнийн үүдээр он цаг үгүй чанад орчноос эгэн ирж Наран болон Саранг устгах бөлгөө. Гэвч Эарэндил түүний дээрээс цаглашгүй цагаан хилэнт дөл болон бууж агаар тэнгэрээс унагах буюу. Тэр цагт Эцсийн тулаан Валинорын хээр талд болно. Тэр өдөр Тулкас Морготын эсрэг тулах бөгөөд баруунтай нь Эонвэ, харин зүүнтэй нь Хурины хөвүүн Турин Турамбар хорвоогийн төгсгөл дэх хүмүүний мөхлөөс эгэн ирж байраа эзлэх ба Турины хар илд Морготын үхлийг дагуулан бууж тонилгохуйяа Хурины хөвүүдийн, бас бүхий л Хүмүүний өсийг тийнхүү тайлах бөлгөө. Түүний дараа дэлхийг тараан буулгаад ахин эвлүүлэхэд дээрээс Эарэндил буун ирж өөрт гэрэлтэж асан дөлийг эгүүлж өгснөөр тэнгэр, газар, далайд алга болсон силмарил эрдэнэс дахин олдох буюу. Тэгэхэд Фэанор гурван эрдэнийг бутлан хагалах ба тэрхүү галаар нь Яванна хос моддоо ахин асаахад аугаа гэрэл гийгүүлэн цацрана. Дараа нь Валинорын уулсыг газарт тэгшлэн нурааж мөнхүү Гэрэл бүхий л орчлонгоор түгэн гэрэлтэнэ. *** ГҮРТАНГИЙН ЦАДИГ Эш лүндэнд хүртэл нэр багтсан энэ “Хар илд” гээч нь тэгвэл юу билээ? Эол хэмээх хар элфийн дархан тэнгэрээс гал маналзуулан бууж ирсэн солирыг хайлан Англахел, Ангуирел хэмээх хоёр илд урласан нь дэлхийн ямар ч илдийг тас цавчих чадалтай. Нэрсийг нь хөрвүүлвээс “Дүрэлзэх одны илд” болон “Мөнхийн одны илд” гэж бууна. Англахелыг Эол өөрийн эзэн ноён болох Дориатын хаан Тинголд шүд зуун байж өргөн барьсан нь Нан Элмотод оршихыг зөвшөөрсний төлөө билээ. Илдний ижил Ангуирелыг Эол өөртөө хадгалж байсан боловч хожим өөрийн нь хөвүүн хулууж одсон гэдэг. Нэгдүгээр эриний 473 онд харанхуйн эзэн Морготод олзлогдсон эцэг Хурины нь зүйрлэшгүй гавъяаг дурсаж есөн настай хөвүүн Туриныг Тингол өөрийн асрамжид авчээ. Өсөж торнисон Турин харуул ангийн тэргүүн элф Бэлэг Куталионы хамт гарамгай тулалдах болж цагийн эрхээр Дориатын хил хязгаарын хамгаалалтад нэр нь түгэн цуурайтах болсон юм. 484 онд золгүй явдлын улмаас Турин нэгэн элфийн аминд хүрч орхисон тул Тинголын хилэгнэхээс эмээсээр оргон оджээ. Буруу бодоогүй гээд эргүүлэн залахаар Тингол хаантан Бэлэг Куталионыг араас нь илгээхэд оркуудыг цавчсу хэмээн Англахелыг хүсчээ. Хатан хаан Мелиан тэгэхэд анхааруулан хэлрүүн: - Энэхүү илдэд атхаг санаа үүрлэн буй. Урласан дарханы зүрх өнөө хүртэл оршино, зүрх нь түнэр харанхуй. Өөрийг нь эзэмдэн буй гарыг энэрэн хайрлах сэтгэл үгүй, чиний гарт мөн удахгүй болой. Бэлэг Туриныг 485 онд Дориатын өрнөтэйд орших зэлүүд нутагт өөрийн төрөл нэгт босуул хүмүүстэй сууж бүхүйд нь олж очсон боловч бардам залуу Дориатад ахин хэзээ ч очихгүй хэмээн тангараглажээ. Хойд жил нь Бэлэг босуулуудад туслахаар очсон бөгөөд 489 онд оркуудын довтолгооноор Турин олзлогдож, Бэлэг амьд гарсан байна. Тэр үеийг хүртэл хошууч хоёрын Морготтой хийсэн олон амжилттай тулаан ихэд зартай байсныг Силмариллионд ийн дурдсан байдаг. “Мэнэгротод, бас Нарготрондын гүн танхимуудад, бүр нууцат ханлиг Гондолинд хүртэл хоёр хошуучийн үйл алдаршин түгэж байсан ба Ангбандад ч тэднийг мэддэг байв.” Туриныг чөлөөлөхөөр мордсон Бэлэг замдаа Нарготрондын Гвиндор хэмээх элфтэй таарч дагуулан явсан ба оркуудын хүлэгт ухаангүй хэвтэж асан Туриныг олж суллахуйд хатан хаан Мелианы үгс биеллээ олох тавилантай байжээ. Оркуудад замын турш тамлуулан тарчилж байсан Турин гэнэт ухаан орох үед шөнийн харанхуйд дээрээс нь хэн нэгний бараан дүрс илд барин тонгойж байхыг хараад оркууд ахин тамлахаар ирэв хэмээн эндүүрч их дуу гарган бархирч огло үсрэн босоод Англахелыг шүүрэн авч өөрийн итгэлт анд Бэлэг Куталионыг цавчин алж орхив. Хийсэн үйлдээ цочирдон балмагдаж амьгүй мэт болсон Туриныг Гвиндор өөрийн нутаг Нарготрондод аваачна. Англахелыг тэнд хий дэмий хэвтэж байхаар хэзээ нэгэн цагт Морготын албатуудыг цавчихад хэрэг болуужин хэмээн бас авч явжээ. Дараа нь илдийг Туринд өгөхөд тэрээр илдийг ахин хайлж давтаад Гүртанг буюу Үхлийн илд гэж шинээр нэрлэжээ. Өөрийг нь ч Мормегил буюу Хар илдэт гэж нэрлэх болсон ба тэрбээр хаад болон иргэдийн дунд ихэд нөлөөтэй болсон байна. Мормегил өөрийн эд хавт эрдэх болсон ба түүний ятгалгаар элфүүд өөрсдийн нууцаар хориглон байлдах аргаа орхиж ил задгай тулалдах болсон нь Нарготрондын мөхлийг дуудсан юм. 495 онд Глаурунг луу Морготын цэргийг дагуулан элфүүдийг даран сөнөөсөн ба Глаурунгийн шившлэгээр Нарготрондоос олзлогдсон улсыг суллахын оронд Турин умар зүг өөрийн эх нутаг болох Хитлам руу явж тэнд бас л бөөн хэрэг тарьжээ. Хитламаас явсан Турин 496 онд Дориатын өрнөтэй байрлах Брэтилийн хөвчид ирэхэд тэндхийн ардууд түүнийг Мормегил гэдгийг нь мэдсэн хэдий ч өөрсдийн нэг болгон хүлээн авав. Турины араас эрлээр явсан дүү охин Ниенор нь Нарготрондын ойролцоо мөнөөх Глаурунг луутай тааралдаж мөн л шившлэгт өртөж ой санамжаа бүрэн алдаж хэрэн тэнэсээр Брэтилд Туринтай таарсан ба тэд 498 онд гэр бүл болжээ. Жинхэнэ нэрийг нь мэдэхгүй байсан тул Ниниэл хэмээн дууддаг байлаа. Хойд жил нь Глаурунг Нарготрондоос хөдөлж Бретил рүү довтлохоор зэхэв. Турин луутай хүчээр бус аргаар тулалдах нь зөв гэж үзсэн тул нууцаар угтан оджээ. Тейглин мөрнийг гатлахын өмнө луугийн буудалласан нарийн бөгөөд гүн жалгын доороос өгсөн очиж хар илдийнхээ бариулыг далдартал луугийн хэвлийд хар хүчээрээ дүрж орхижээ. Глаурунгийн халуун цус годгодон Туриныг бүрхэхэд хоронд нь мансуурч үхэтхийн унав. Эр нөхрөө луугийн авд мордсоныг дуулаад хөл хүнд Ниенор нэхэн одсон ба цусанд будагдан хэвтэх нөхрийн нь дэргэд хараахан үхээгүй байсан Глаурунг түүнийг төрсөн ахтайгаа дэр нэгтгэснийг нь хэлэхэд уй гашуугаа барьж дийлээгүй бүсгүй Тейглин мөрөнд үйж үхжээ. Дараахан нь ухаан орж сэргэсэн Туринд хотын захирагч Брандир эхнэрийнх нь үхлийн талаар, мөн өөрийнх нь дүү охин байсныг нь Глаурунгийн ярианаас олж мэдсэнээ хэлэхэд худал хэлэв хэмээн хилэгнээд хөнөөж орхисон боловч сүүлд нь ирсэн Дориатын элфүүд тэр явдлын үнэн мөнийг хэлсэн юм. Өөрийн ухвар мөчид үйлдлийг мэдсэн Турин солиорсон мэт инээсээр Тейглин мөрөнд эргэн очиж өөрийн амийг хөнөөхөөр зэхэв. Илдээн сугалж гаргаад: - Үхлийн илд Гүртангийн алдар бадартугай, одоо чи л гагцаар үлдэв! Өөрийг чинь эзэмдэх гараас өөр ямар эзэнд үнэн хүчээр зүтгэх билээ? Хэний ч цусыг асгаруулахаас эс буцах билээ чи. Турин Туранбарын амийг авах уу чи? Амийг минь чи тасдаж өгөх үү? – хэмээн асуув. Илд мөс мэт хүйтэн дуугаар хариу хангинав. - Тийм ээ. Цусыг чинь би ууж өөрийн эзэн Бэлэгийн цусыг, мөн хилс хөнөөгдсөн Брандирын цусыг ч бас мартсу. Чамайг би үтэр түргэн хөнөөж өгсү. Турины цогцос доор Гүртанг хамхарсан байсныг олж булшных нь дэргэд байрлуулжээ. Булшин дээр асар том саарал чулуу байрлуулж Дориатын үсгээр “ТУРИН ТУРАМБАР ДАГНИР ГЛАУРУНГА” (Турин, Тавилан эрхшээгч, Глаурунгийг мөхөөгч) гэсэн бичиг сийлжээ. Харин доор нь НИЕНОР НИНИЭЛ хэмээн сийлсэн боловч бүсгүйн цогцсыг Тейглин мөрний усан хаашаа аваачсаныг хэн ч эс мэднэ. *** Бөгжний эзэн гурамсан романд гарч буй ертөнцийн үүсэл гарлын тухай домгийн цоморлиг Силмариллионыг уншиж байхдаа хамаг элфүүдийн дунд хүчин чадал, мэдлэг оюунаар нэн хэтийдсэн Нолдорын Фэанор болон хүмүүсийн дундаас ид хав, бяр чадлаар тэргүүнд жагсахуйц Тавилан эрхшээгч хэмээх Турины адал явдлыг маш ихээр сонирхон уншиж, өрөвдөн хайрлаж асан билээ. Дан ялангуяа Туран Туранбар манай Хонгор шиг л төөрөлдсөн дүр байсан даа. Морготын хараал түүнд л хамгийн хүнд буусансан. Тиймдээ ч Мандосын эш лүндэнд түүнийг хар илдийнх нь хамт дуудсан буй за. *** Монголчлон буулгасан: Д.Цогчулуун 2020.10.11 Зураг дээр итгэлт анд Бэлэг Куталионыг таниад бахардаж буй Туриныг дүрсэлжээ. Зураач: Тэд Насмит (https://www.facebook.com/ted.nasmith) Зургийн болон мэдээллийн хураангуй эх сурвалж: https://imgur.com/gallery/vzp9G9F
No comments:
Post a Comment