(Үлгэр хоёр хэсгээс бүрдэх ба эхнийх нь үлгэрийн эх хувь, харин хоёр дахь нь тус үлгэрийн талаар Албус Дамблдорын бичсэн тэмдэглэл болно. Зарим нэг нэр томъёоны талаар Албус Дамблдор, Ж.К.Роулинг нар нэмэлт зүүлт, тайлбар бичсэн байсныг хаалтад оруулаад А.Д, Ж.К.Р хэмээн тэмдэглэв. Орчуулагч)
Найрсаг гэж жигтэйхэн нэгэн өвгөн шидтэн байжээ. Хамаг ид шидээ харамлаж нарийлалгүй хөрш, саахалтынхандаа тусалдаг байсан юмсанж. Тэгээд шидтэн гэдгээ илчлэхгүйн тулд элдэв ханд, шившлэг, ерөндгүүдийг нэгэн жижигхэн тогоонд өөрсдөө нэрэгддэг гэж ярих бөгөөд уг тогоогоо “миний азтай тогоо” хэмээн нэрийднэ. Зовлонд нэрвэгдсэн хүмүүс алс холоос түүнийг зорин ирэх бүрийд шидтэн огт төвөгшөөлгүй дуртайяа тогоогоо хутган зовлонг нь нимгэлж өгдөг байлаа.
Түмний хайрыг булаасан тэрхүү өвгөн шидтэн сайхан насалж, өтөл болсон хойноо хамаг зүйлээ хүүдээ өвлүүлэн таалал төгсжээ. Хүү нь харин сайхан сэтгэлтэй эцгээсээ тэс өмнөө зантай хүн байв. Тэрээр ид шидгүй хүмүүсийг цагийн гарз, дорд заяатай улс гэж үзэх ба хөршүүдэд ид шидээ хайр гамгүй зарцууллаа гэж эцэгтэйгээ байнга түр тар хийдэг байж л дээ.
Өвгөн эцгээ өөд болсны дараа хүү хуучин тогоон дотроос өөрийнх нь нэр дээр хаягласан багавтар боодолтой зүйл олжээ. Алт байгаасай гэж горьдсоор задалтал зөөлөн бандгар мөртлөө өмсөхийн аргагүй жижигхэн өрөөсөн шаахай гараад ирж гэнэ. Шаахайн дотор “Үүний хэрэг битгий гараасай хэмээн найднам, хүү минь” гэсэн зурвас хавчуулсан байв.
Өтөл насандаа ухаан самуурсан өвгөн хэмээн эцгээ хараасаар хүү өнөөх шаахайг тогоо руу буцаан чулуудаж, нөгөө тогоог хогийн сав болгохоор шийдэв гэнэ.
Яг тэр орой нэгэн ядруу эмэгтэй үүдийг нь тогшив.
- Ач охины минь биеэр дүүрэн батга шаваад зовоож гүйцлээ, - гэж тэр эмэгтэй хэлээд,
- Эцэг тань хуучин тогоондоо ханд нэрж өгөөд эдгээдэг бай..., - гэмэгц:
- Зайл! - хэмээн өвгөний хүү чанга орилон яриаг нь тасалж, - Танай тэр хүүхдийн батга сэлт надад огт хамаагүй, - гээд хаалгаа тасхийтэл хааж орхив.
Гэтэл галын өрөөнд тар няр хийгээд л нүргэлээд явчихлаа гэнэ. Шидтэн саваагаараа гэрэл гарган яваад ортол маш хачирхалтай юм болж, аавынх нь хуучин тогоо ганц хүрэл хөл ургуулчхаад, чулуун шалан дээр догонцож бөөн чимээ гарган байв. Шидтэн дөхөж очсон ч тогооны гадна талаар битүү батга шавсан байхыг хараад огло үсрэн холдлоо.
- Яасан балиар эд вэ? - гэж тэр уулга алдан хашхираад, тогоог үгүй болгохоор шившиж, улмаар цэвэрлэж ариутгах, тэгээд болохгүй болохоор нь гэрээс гаргах шид хэрэглээд тусыг эс олов. Ямар ч ид шид нөлөө үзүүлсэнгүй, тогоо дэвхэцсэн хэвээр түүнийг даган унтлагын өрөө рүү модон шатны гишгүүр бүрийг алгасалгүй тачигнуулан дагав гэнэ.
Батгатай муухай тогоо орных нь дэргэд түжигнэн дэвхэцсээр байсанд шидтэн огт унтаж чадсангүй. Маргааш өглөө нь ч ширээний хажууд догонцоод унд уулгасангүй. Түн, түн, түс, тас гээд хүрэл хөлөө дуугарган тогоо нь түүнийг дагаад салдаггүй, залуу шидтэн овьёосны агшаамлаа ч хараахан идэж амжаагүй байтал нь хаалга тогших сонсогдов.
Үүдэнд өндөр настай өвгөн зогсож байна.
- Миний илжиг алга болчихлоо, эрхэм ээ. Төөрсөн үү, эсвэл хулгайч авав уу мэдэхгүй. Илжиг минь байхгүй бол би худалдах юмаа зах руу аваачиж чадахгүй, тэгээд гэрийнхэн маань өнөө орой өлсөх гээд байдаг, - хэмээн өвгөн учирлалаа.
- Харин би бол яг одоо өлсөж байна! гэж шидтэн хашхираад хаалгаа саван хааж орхив.
Ганц хөлтэй тогоо түн, түн, тас, тас түжигнэсээр байлаа. Одоо бүр энэ чимээн дээр нь нэмэгдээд тогоон дотроос илжиг орилох, өлссөн хүмүүс янцаглах дуу цуурайтаж гарав.
- Дуугүй бол. Чимээгүй! - гэж шидтэн орилсоор хамаг ид шидээ гарган чармайсан ч батгатай тогоонынхоо дууг намсгаж чадсангүй. Өнөөх нь өдөржин араас нь даган янцаглаж, орилж, тачигнатал дэвхэцсээр байлаа.
Тэр орой гурав дахь удаагаа хаалгыг нь тогшив. Довжоон дээр нь залуухан бүсгүй зүрх шимшрүүлэн мэлмэрүүлсээр зогсоно.
- Үр минь хүндээр өвчилжээ. Надад туслаач. Эцэг тань намайг зовлон тулгарвал ирээрэй гэж захис...
Үгийг нь гүйцэд сонсолгүй шидтэн хаалгаа тас савав.
Харин өнөөх түйтгэрт тогоо нь амсар дүүрэн шорвог хүйтэн ус цэлэлзүүлж, шалаар нэг нус нулимс халгиулан, орилж, янцаглаад, батга үсчүүлэн дэвхэцсээр байлаа. Түүнээс хойш тэдний гэрт тусламж эрсэн хүн тосгоноос нэмж ирээгүй боловч тэдэнд учирсан зовлон бүрийг тогоо нь алдалгүй мэдээлсээр байлаа. Хэд хоногийн дараа гэхэд тогоо орилж, янцаглаж, батга үсчүүлээд зогсохгүй бүр нэмээд ханиалгаж, гулгиулж, хүүхэд шиг уйлж, нохой шиг гаслаад, муудсан бяслаг, гашилсан сүү, нялцгай биетнүүдээр цалгилж байлаа. Тогоо үргэлж дэргэд нь дэвхэрсээр байсан тул шидтэн огтхон ч унтаж, хооллож чадахгүй байсны дээр тогоог зайлуулах, зогсоох ямар ч арга байсангүй.
Эцсийн эцэст шидтэн тэсэхээ байжээ.
- Асуудал зовлонгоо надад хэлээч, - гэж тэрээр дэвхэцдэг тогоогоо дагуулсаар тосгоны замаар хашхиран явна.
– Ирээч. Эмчлээд өгье, засаад өгье, алжаал юуг чинь тайлаад өгье! Аавын хуучин тогоо надад байна, танд би тусалъя!
Дэвхцүүр бохир тогоогоо дагуулсаар тэр гудамж өгсөн, уруудан гүйж, зүг бүрд шившлэг илгээнэ. Нэгэн айлд жаахан охины батга унтах нойронд нь алга болж, алдагдсан илжиг алсаас өөрийн байрандаа эргэн дуудагдаж, хүнд өвчтэй нярай хүүхэд анхилуун өвсний үнэрт унтаад, эдгэрч сэрлээ. Уйтгар гуниг, өвчин зовлон нүүрлэсэн айл болгонд шидтэн чадлаараа туслахын хэрээр дэргэд нь дэвхрэх тогооноос гарах орилоон, янцаглаан, огиулах дуун намсаж, тогоо улам чимээгүй, гялгар, цэвэрхэн болсоор байв.
- За яаж байна даа, тогоо минь? - гэж наран ургахын алдад ядарсан шидтэн тогооноосоо асуулаа.
Түүний дотор нь шидэж орхисон өрөөсөн ганц шаахайг тогоо гулгин гаргаж ирээд, ганц хүрэл хөлдөө углууллаа. Тэгээд хамтдаа эргээд шидтэний гэр өөд дэгэнцэн одов. Тогооны хөлийн чимээ эс дуулдана.
Ингээд тэр өдрөөс хойш шидтэн эцэгтэйгээ адил тосгоныхоо ардуудад сайхан сэтгэлээр туслах болсон агаад тогоо нь дахин шаахайгаа тайлж дэвхцэхээ байсан юм гэдэг.
“ШИДТЭН БА ДЭВХЭРДЭГ ТОГОО” ҮЛГЭРИЙН ТАЛААР
АЛБУС ДАМБЛДОРЫН ТЭМДЭГЛЭЛ
Найрсаг хөгшин шидтэн нутгийн магглуудын (Ид шидгүй эгэл ардыг шидтэнүүд ингэж хочлон дууддаг. Орч.) зовлонгоор өөрийн хатуу сэтгэлт хүүд хичээл заажээ. Улмаар залуу шидтэний ухамсар сэргэж, ид шидгүй хөршүүддээ өөрийн шидийг ашиглан тусалж эхлэв. Энгийн сайхан үлгэр байна даа гэж бодсон хүмүүс байвал бас л гэнэн цайлган нөхөр болж таарах биз ээ. Магглуудад илэрхий найрсаг хандсан үлгэр, тэгээд магглуудад дуртай эцэг нь магглд дургүй хүүгээсээ хавьгүй илүү шидтэй байна гэж үү? Энэ үлгэр эх хувилбараараа, тэр үеийн ихэнх үлгэрүүд шиг шатаалгалгүй ингээд үлдэж, бидний үе хүртэл тэссэн нь харин ч гайхамшигтай явдал болжээ.
Магглуудыг ахан дүүсийн хайраар хайрлах тухай иймэрхүү үлгэр зохиож байсан нь Бийдлийг цаг үеийнхнээсээ анги хүн байсныг илтгэдэг. Арван тавдугаар зууны эхээр шидтэнүүдийг ангуучилж устгах явдал Европ даяар эрчээ авч эхэлж байсан. Хөрш магглын өвчтэй гахайг эмчлэх шившлэг нь өөрийгөө түүдэгт өрдүүлэх хүсэлт гаргаснаас өөрцгүй явдал гэдгийг тухайн үеийн шидтэнүүд маш сайн ухамсарласан байсан үе л дээ. [1] “Маглуудад бидний тусламж хэрэггүй” гэсэн түгээмэл ойлголт тухайн үед газар авч, шидтэнүүд ид шидгүй садан төрлөөсөө холдон холдсоор яваандаа Ид Шидийг Нууцлах Олон Улсын Хэлэлцээр 1689 онд байгуулагдаж, шидтэнүүд бүр мөсөн нуугдсан билээ.
Ер нь хүүхдүүд л болсон хойно бохир заваан дэвхэрдэг тогоог сэтгэлдээ тод томруун төсөөлсөөр байсан юм. Нэг талаас магглуудад найрсаг хандах үзлийг таслан зогсоох, нөгөө талаас батгатай муухай тогоог хэвээр үлдээх гэсэн хоёр шийдлийг зэрэгцүүлэхийн тулд арван зургаадугаар зууны дунд үеэс эхлээд энэхүү үлгэрийн өөр хувилбарууд шидтэн гэр бүлүүдээр тархаж эхэлжээ. Ийнхүү шинэчилсэн хувилбар дээр дэвхэрдэг тогоо гэмгүй цайлган шидтэнийг галт бамбар атгаж, хүрз сэрээгээр зэвсэглэсэн балмад зэрлэг хөршүүддээ хөөгдөж явахад нь аврахаар үсрэн гарч ирж, дайснуудыг нь залгилж байгаагаар дүрсэлдэг. Ихэнх нь дэвхэрдэг тогоонд залгиулсны дараа шидтэн үлдсэн хэдэн хөршүүдээсээ ид шидийг нь эсэргүүцэхгүй, тайван орхино гэсэн ам өчиг авч байгаагаар үлгэр төгсдөг. Амлалтынх нь хариуд харин тогоо ялимгүй зэрэмдэглэгдсэн хөршүүдийг нь амсраараа гулгиж гаргана. Өнөөг хүртэл зарим шидтэн хүүхдүүд (голдуу магглд дургүй эцэг эхчүүдийн) энэхүү шинэчилсэн хувилбараар энэ үлгэрийг төсөөлж явдаг ба эх хувилбарыг нь уншаад цочирдон гайхах нь их түгээмэл үзэгддэг.
Өмнө цухас дурдсанчлан “Шидтэн ба дэвхэрдэг тогоо” үлгэрийн нийтэд таалагддаггүй шалтгаан нь магглуудад найрсаг ханддагаар ганц хязгаарлагдахгүй. Нийтэд шулмын ав гэж танигдсан тэр үзэгдэл гаарахын хэрээр шидтэн айлууд нууц байдлаар амьдарч эхэлсэн юм. Өөрсдийгөө болон гэр бүлийнхнийхээ байгаа байдлыг ид шидээр далдалж, халхлах явдал ихэссэн. Ингээд арван долоодугаар зуун гэхэд магглуудтай гэр бүлийн харьцаа үүсгэж байгаа шидтэнүүд өөрсдийнхөндөө ч гэсэн ад үзэгддэг болж эхэлсэн байна. Магглуудад найрсаг хандсан шидтэнүүдийг янз бүрээр доромжлохоос [2] гадна тэдний ид шидийг сул дорой гэж үздэг болов.
Тухайн үеийн нөлөө бүхий шидтэнүүд (“Дайнч хувилгаан” сэтгүүлийн эрхлэгч Брутус Малфой гэх мэт) магглд дурлагч нар ерөөсөө скүибийн [3] хэрийн шидтэй гэж үзэх нь түгээмэл байжээ.
1675 онд Брутус ийнхүү бичиж байжээ:
Гэвч дэлхийн хамгийн гарамгай шидтэнүүд [4] олны хэлдгээр магглд дурлагч нар байсан зэрэг няцаашгүй баримт нотолгоонууд харваас илэрхий байсан учир энэхүү бурангуй үзэл аяндаа устан алга болсон билээ.
Шидтэн ба дэвхэрдэг тогоо үлгэрийг эсэргүүцдэг сүүлийн шалтгаан нь өнөөг хүртэл зарим газар хэвээр байгаа. Өнөөх муу нэртэй Хорт мөөгний үлгэрүүдийг зохиосон Беатрикс Блоксамын (1794-1910) үгээр хэлбэл илүү ойлгомжтой байж магадгүй болов уу. Хатагтай Блоксам Туульч Бийдлийн үлгэрүүдийг “үхэл, өвчин, цус, хар шид, муухай баатрууд гэх мэт хүний хамгийн муу муухай бүхнийг даллан дууддаг эрүүл бус хандлагатай” учраас хүүхдүүдэд уншуулбал хор уршигтай хэмээн тодорхойлжээ. Хатагтай Блоксам Бийдлийн хэд хэдэн үлгэр тэргүүтэй олон хуучин үлгэрүүдийг цуглуулаад, өөрийнхөө үзэлд тааруулан шинээр бичсэнийгээ “бидний гэгээлэг бяцхан шүтээнүүдийн цэвэр тунгалаг оюуныг эрүүл, жаргалтай бодлуудаар дүүргэж, гүн нойрноос нь элдэв муухай зүүдийг хол байлган, цэцэг цэврүү мэт хиргүй гэнэн хонгор насыг нь хамгаалах” болно гэж үзсэн байдаг.
Хатагтай Блоксамын бичсэн Шидтэн ба дэвхэрдэг тогоо үлгэрийн цэвэр ариун, анхил танхил хувилбарын сүүлийн мөрүүдийг уншвал:
Хатагтай Блоксамын энэ үлгэрийг сонссон үе үеийн шидтэн хүүхдүүд нэг л хариу үйлдэл үзүүлдэг. Тэд эхэндээ өөрийн мэдэлгүй огиулаад, дараа нь тэр номыг бялба нүднэ хэмээн дайрцгаадаг юм.
[1] - Мэдээж жинхэнэ шидтэнүүд элдэв гадас, өргөс, дүүжлүүрээс зугтах чадварыг эзэмшсэн байдаг нь тодорхой. Лизетт де Лапины тухай Баббити Туулаймаа ба түүний тачигнан хөхрөх хожуул үлгэрийн талаар миний бичсэн тэмдэглэл дээрх тайлбарыг харна уу. Заримдаа шидтэнүүд алуулах тохиолдол гардаг. Амьд ахуйдаа дээдсийн хүрээнд тансаглаж, үхсэн хойноо Гриффиндорын цамхагт сүнс нь шүглэсэн шидтэн Сэр Николас де Мимси-Порпингтоныг барьж зооринд хорихдоо савааг нь хураагаад авчихсан учраас өөрийгөө цаазын тавцангаас шидийн хүчээр суллаж чадаагүй. Мөн шидтэн айлын ид шидээ хянах чадваргүй бага хүүхдүүд анхааралд ихээхэн өртөмхий, эмзэг байдаг байсан учраас тухайн үеийн шулмын ангууч магглуудад баригдах нь олонтаа байв. А.Д.
[2] - “Шавар балбагч”, “Баас долоогч”, “Шаар шимэгч” зэрэг хараалууд энэ үеэс гаралтай. А.Д.
[3] - Скүиб гэж шидтэн эцэг эхээс төрсөн ид шидгүй хүнийг хэлдэг. Маш ховор тохиолддог. Харин ид шидгүй эцэг эхээс шидтэн төрөх нь хавьгүй түгээмэл. Ж.К.Р.
[4] - “надаас авахуулаад”, А.Д.
Орчуулсан: ЧҮНДЖ Д.Цогчулуун (2018.07.24 №1)
Зургийн эх сурвалж: https://www.deviantart.com/hogwartshobbitjedi/art/The-Wizard-and-the-Hopping-Pot-346691122
Найрсаг гэж жигтэйхэн нэгэн өвгөн шидтэн байжээ. Хамаг ид шидээ харамлаж нарийлалгүй хөрш, саахалтынхандаа тусалдаг байсан юмсанж. Тэгээд шидтэн гэдгээ илчлэхгүйн тулд элдэв ханд, шившлэг, ерөндгүүдийг нэгэн жижигхэн тогоонд өөрсдөө нэрэгддэг гэж ярих бөгөөд уг тогоогоо “миний азтай тогоо” хэмээн нэрийднэ. Зовлонд нэрвэгдсэн хүмүүс алс холоос түүнийг зорин ирэх бүрийд шидтэн огт төвөгшөөлгүй дуртайяа тогоогоо хутган зовлонг нь нимгэлж өгдөг байлаа.
Түмний хайрыг булаасан тэрхүү өвгөн шидтэн сайхан насалж, өтөл болсон хойноо хамаг зүйлээ хүүдээ өвлүүлэн таалал төгсжээ. Хүү нь харин сайхан сэтгэлтэй эцгээсээ тэс өмнөө зантай хүн байв. Тэрээр ид шидгүй хүмүүсийг цагийн гарз, дорд заяатай улс гэж үзэх ба хөршүүдэд ид шидээ хайр гамгүй зарцууллаа гэж эцэгтэйгээ байнга түр тар хийдэг байж л дээ.
Өвгөн эцгээ өөд болсны дараа хүү хуучин тогоон дотроос өөрийнх нь нэр дээр хаягласан багавтар боодолтой зүйл олжээ. Алт байгаасай гэж горьдсоор задалтал зөөлөн бандгар мөртлөө өмсөхийн аргагүй жижигхэн өрөөсөн шаахай гараад ирж гэнэ. Шаахайн дотор “Үүний хэрэг битгий гараасай хэмээн найднам, хүү минь” гэсэн зурвас хавчуулсан байв.
Өтөл насандаа ухаан самуурсан өвгөн хэмээн эцгээ хараасаар хүү өнөөх шаахайг тогоо руу буцаан чулуудаж, нөгөө тогоог хогийн сав болгохоор шийдэв гэнэ.
Яг тэр орой нэгэн ядруу эмэгтэй үүдийг нь тогшив.
- Ач охины минь биеэр дүүрэн батга шаваад зовоож гүйцлээ, - гэж тэр эмэгтэй хэлээд,
- Эцэг тань хуучин тогоондоо ханд нэрж өгөөд эдгээдэг бай..., - гэмэгц:
- Зайл! - хэмээн өвгөний хүү чанга орилон яриаг нь тасалж, - Танай тэр хүүхдийн батга сэлт надад огт хамаагүй, - гээд хаалгаа тасхийтэл хааж орхив.
Гэтэл галын өрөөнд тар няр хийгээд л нүргэлээд явчихлаа гэнэ. Шидтэн саваагаараа гэрэл гарган яваад ортол маш хачирхалтай юм болж, аавынх нь хуучин тогоо ганц хүрэл хөл ургуулчхаад, чулуун шалан дээр догонцож бөөн чимээ гарган байв. Шидтэн дөхөж очсон ч тогооны гадна талаар битүү батга шавсан байхыг хараад огло үсрэн холдлоо.
- Яасан балиар эд вэ? - гэж тэр уулга алдан хашхираад, тогоог үгүй болгохоор шившиж, улмаар цэвэрлэж ариутгах, тэгээд болохгүй болохоор нь гэрээс гаргах шид хэрэглээд тусыг эс олов. Ямар ч ид шид нөлөө үзүүлсэнгүй, тогоо дэвхэцсэн хэвээр түүнийг даган унтлагын өрөө рүү модон шатны гишгүүр бүрийг алгасалгүй тачигнуулан дагав гэнэ.
Батгатай муухай тогоо орных нь дэргэд түжигнэн дэвхэцсээр байсанд шидтэн огт унтаж чадсангүй. Маргааш өглөө нь ч ширээний хажууд догонцоод унд уулгасангүй. Түн, түн, түс, тас гээд хүрэл хөлөө дуугарган тогоо нь түүнийг дагаад салдаггүй, залуу шидтэн овьёосны агшаамлаа ч хараахан идэж амжаагүй байтал нь хаалга тогших сонсогдов.
Үүдэнд өндөр настай өвгөн зогсож байна.
- Миний илжиг алга болчихлоо, эрхэм ээ. Төөрсөн үү, эсвэл хулгайч авав уу мэдэхгүй. Илжиг минь байхгүй бол би худалдах юмаа зах руу аваачиж чадахгүй, тэгээд гэрийнхэн маань өнөө орой өлсөх гээд байдаг, - хэмээн өвгөн учирлалаа.
- Харин би бол яг одоо өлсөж байна! гэж шидтэн хашхираад хаалгаа саван хааж орхив.
Ганц хөлтэй тогоо түн, түн, тас, тас түжигнэсээр байлаа. Одоо бүр энэ чимээн дээр нь нэмэгдээд тогоон дотроос илжиг орилох, өлссөн хүмүүс янцаглах дуу цуурайтаж гарав.
- Дуугүй бол. Чимээгүй! - гэж шидтэн орилсоор хамаг ид шидээ гарган чармайсан ч батгатай тогоонынхоо дууг намсгаж чадсангүй. Өнөөх нь өдөржин араас нь даган янцаглаж, орилж, тачигнатал дэвхэцсээр байлаа.
Тэр орой гурав дахь удаагаа хаалгыг нь тогшив. Довжоон дээр нь залуухан бүсгүй зүрх шимшрүүлэн мэлмэрүүлсээр зогсоно.
- Үр минь хүндээр өвчилжээ. Надад туслаач. Эцэг тань намайг зовлон тулгарвал ирээрэй гэж захис...
Үгийг нь гүйцэд сонсолгүй шидтэн хаалгаа тас савав.
Харин өнөөх түйтгэрт тогоо нь амсар дүүрэн шорвог хүйтэн ус цэлэлзүүлж, шалаар нэг нус нулимс халгиулан, орилж, янцаглаад, батга үсчүүлэн дэвхэцсээр байлаа. Түүнээс хойш тэдний гэрт тусламж эрсэн хүн тосгоноос нэмж ирээгүй боловч тэдэнд учирсан зовлон бүрийг тогоо нь алдалгүй мэдээлсээр байлаа. Хэд хоногийн дараа гэхэд тогоо орилж, янцаглаж, батга үсчүүлээд зогсохгүй бүр нэмээд ханиалгаж, гулгиулж, хүүхэд шиг уйлж, нохой шиг гаслаад, муудсан бяслаг, гашилсан сүү, нялцгай биетнүүдээр цалгилж байлаа. Тогоо үргэлж дэргэд нь дэвхэрсээр байсан тул шидтэн огтхон ч унтаж, хооллож чадахгүй байсны дээр тогоог зайлуулах, зогсоох ямар ч арга байсангүй.
Эцсийн эцэст шидтэн тэсэхээ байжээ.
- Асуудал зовлонгоо надад хэлээч, - гэж тэрээр дэвхэцдэг тогоогоо дагуулсаар тосгоны замаар хашхиран явна.
– Ирээч. Эмчлээд өгье, засаад өгье, алжаал юуг чинь тайлаад өгье! Аавын хуучин тогоо надад байна, танд би тусалъя!
Дэвхцүүр бохир тогоогоо дагуулсаар тэр гудамж өгсөн, уруудан гүйж, зүг бүрд шившлэг илгээнэ. Нэгэн айлд жаахан охины батга унтах нойронд нь алга болж, алдагдсан илжиг алсаас өөрийн байрандаа эргэн дуудагдаж, хүнд өвчтэй нярай хүүхэд анхилуун өвсний үнэрт унтаад, эдгэрч сэрлээ. Уйтгар гуниг, өвчин зовлон нүүрлэсэн айл болгонд шидтэн чадлаараа туслахын хэрээр дэргэд нь дэвхрэх тогооноос гарах орилоон, янцаглаан, огиулах дуун намсаж, тогоо улам чимээгүй, гялгар, цэвэрхэн болсоор байв.
- За яаж байна даа, тогоо минь? - гэж наран ургахын алдад ядарсан шидтэн тогооноосоо асуулаа.
Түүний дотор нь шидэж орхисон өрөөсөн ганц шаахайг тогоо гулгин гаргаж ирээд, ганц хүрэл хөлдөө углууллаа. Тэгээд хамтдаа эргээд шидтэний гэр өөд дэгэнцэн одов. Тогооны хөлийн чимээ эс дуулдана.
Ингээд тэр өдрөөс хойш шидтэн эцэгтэйгээ адил тосгоныхоо ардуудад сайхан сэтгэлээр туслах болсон агаад тогоо нь дахин шаахайгаа тайлж дэвхцэхээ байсан юм гэдэг.
“ШИДТЭН БА ДЭВХЭРДЭГ ТОГОО” ҮЛГЭРИЙН ТАЛААР
АЛБУС ДАМБЛДОРЫН ТЭМДЭГЛЭЛ
Найрсаг хөгшин шидтэн нутгийн магглуудын (Ид шидгүй эгэл ардыг шидтэнүүд ингэж хочлон дууддаг. Орч.) зовлонгоор өөрийн хатуу сэтгэлт хүүд хичээл заажээ. Улмаар залуу шидтэний ухамсар сэргэж, ид шидгүй хөршүүддээ өөрийн шидийг ашиглан тусалж эхлэв. Энгийн сайхан үлгэр байна даа гэж бодсон хүмүүс байвал бас л гэнэн цайлган нөхөр болж таарах биз ээ. Магглуудад илэрхий найрсаг хандсан үлгэр, тэгээд магглуудад дуртай эцэг нь магглд дургүй хүүгээсээ хавьгүй илүү шидтэй байна гэж үү? Энэ үлгэр эх хувилбараараа, тэр үеийн ихэнх үлгэрүүд шиг шатаалгалгүй ингээд үлдэж, бидний үе хүртэл тэссэн нь харин ч гайхамшигтай явдал болжээ.
Магглуудыг ахан дүүсийн хайраар хайрлах тухай иймэрхүү үлгэр зохиож байсан нь Бийдлийг цаг үеийнхнээсээ анги хүн байсныг илтгэдэг. Арван тавдугаар зууны эхээр шидтэнүүдийг ангуучилж устгах явдал Европ даяар эрчээ авч эхэлж байсан. Хөрш магглын өвчтэй гахайг эмчлэх шившлэг нь өөрийгөө түүдэгт өрдүүлэх хүсэлт гаргаснаас өөрцгүй явдал гэдгийг тухайн үеийн шидтэнүүд маш сайн ухамсарласан байсан үе л дээ. [1] “Маглуудад бидний тусламж хэрэггүй” гэсэн түгээмэл ойлголт тухайн үед газар авч, шидтэнүүд ид шидгүй садан төрлөөсөө холдон холдсоор яваандаа Ид Шидийг Нууцлах Олон Улсын Хэлэлцээр 1689 онд байгуулагдаж, шидтэнүүд бүр мөсөн нуугдсан билээ.
Ер нь хүүхдүүд л болсон хойно бохир заваан дэвхэрдэг тогоог сэтгэлдээ тод томруун төсөөлсөөр байсан юм. Нэг талаас магглуудад найрсаг хандах үзлийг таслан зогсоох, нөгөө талаас батгатай муухай тогоог хэвээр үлдээх гэсэн хоёр шийдлийг зэрэгцүүлэхийн тулд арван зургаадугаар зууны дунд үеэс эхлээд энэхүү үлгэрийн өөр хувилбарууд шидтэн гэр бүлүүдээр тархаж эхэлжээ. Ийнхүү шинэчилсэн хувилбар дээр дэвхэрдэг тогоо гэмгүй цайлган шидтэнийг галт бамбар атгаж, хүрз сэрээгээр зэвсэглэсэн балмад зэрлэг хөршүүддээ хөөгдөж явахад нь аврахаар үсрэн гарч ирж, дайснуудыг нь залгилж байгаагаар дүрсэлдэг. Ихэнх нь дэвхэрдэг тогоонд залгиулсны дараа шидтэн үлдсэн хэдэн хөршүүдээсээ ид шидийг нь эсэргүүцэхгүй, тайван орхино гэсэн ам өчиг авч байгаагаар үлгэр төгсдөг. Амлалтынх нь хариуд харин тогоо ялимгүй зэрэмдэглэгдсэн хөршүүдийг нь амсраараа гулгиж гаргана. Өнөөг хүртэл зарим шидтэн хүүхдүүд (голдуу магглд дургүй эцэг эхчүүдийн) энэхүү шинэчилсэн хувилбараар энэ үлгэрийг төсөөлж явдаг ба эх хувилбарыг нь уншаад цочирдон гайхах нь их түгээмэл үзэгддэг.
Өмнө цухас дурдсанчлан “Шидтэн ба дэвхэрдэг тогоо” үлгэрийн нийтэд таалагддаггүй шалтгаан нь магглуудад найрсаг ханддагаар ганц хязгаарлагдахгүй. Нийтэд шулмын ав гэж танигдсан тэр үзэгдэл гаарахын хэрээр шидтэн айлууд нууц байдлаар амьдарч эхэлсэн юм. Өөрсдийгөө болон гэр бүлийнхнийхээ байгаа байдлыг ид шидээр далдалж, халхлах явдал ихэссэн. Ингээд арван долоодугаар зуун гэхэд магглуудтай гэр бүлийн харьцаа үүсгэж байгаа шидтэнүүд өөрсдийнхөндөө ч гэсэн ад үзэгддэг болж эхэлсэн байна. Магглуудад найрсаг хандсан шидтэнүүдийг янз бүрээр доромжлохоос [2] гадна тэдний ид шидийг сул дорой гэж үздэг болов.
Тухайн үеийн нөлөө бүхий шидтэнүүд (“Дайнч хувилгаан” сэтгүүлийн эрхлэгч Брутус Малфой гэх мэт) магглд дурлагч нар ерөөсөө скүибийн [3] хэрийн шидтэй гэж үзэх нь түгээмэл байжээ.
1675 онд Брутус ийнхүү бичиж байжээ:
"Магглын нийгэмд нааштай ханддаг шидтэн бүр ухаан мулгуу, маш бага ид шидтэй болохоор зөвхөн маггл гахайнуудаар хүрээлэгдэж байж л өөрийгөө хүчирхэг хэмээн мэдэрдэг гэдгийг бид баталгаатай хэлж чадах байна. Дорой шидийн хамгийн сайн илэрхийлэл нь ид шидгүй улсад талтай хандлагаар тодорхойлогдоно."
Гэвч дэлхийн хамгийн гарамгай шидтэнүүд [4] олны хэлдгээр магглд дурлагч нар байсан зэрэг няцаашгүй баримт нотолгоонууд харваас илэрхий байсан учир энэхүү бурангуй үзэл аяндаа устан алга болсон билээ.
Шидтэн ба дэвхэрдэг тогоо үлгэрийг эсэргүүцдэг сүүлийн шалтгаан нь өнөөг хүртэл зарим газар хэвээр байгаа. Өнөөх муу нэртэй Хорт мөөгний үлгэрүүдийг зохиосон Беатрикс Блоксамын (1794-1910) үгээр хэлбэл илүү ойлгомжтой байж магадгүй болов уу. Хатагтай Блоксам Туульч Бийдлийн үлгэрүүдийг “үхэл, өвчин, цус, хар шид, муухай баатрууд гэх мэт хүний хамгийн муу муухай бүхнийг даллан дууддаг эрүүл бус хандлагатай” учраас хүүхдүүдэд уншуулбал хор уршигтай хэмээн тодорхойлжээ. Хатагтай Блоксам Бийдлийн хэд хэдэн үлгэр тэргүүтэй олон хуучин үлгэрүүдийг цуглуулаад, өөрийнхөө үзэлд тааруулан шинээр бичсэнийгээ “бидний гэгээлэг бяцхан шүтээнүүдийн цэвэр тунгалаг оюуныг эрүүл, жаргалтай бодлуудаар дүүргэж, гүн нойрноос нь элдэв муухай зүүдийг хол байлган, цэцэг цэврүү мэт хиргүй гэнэн хонгор насыг нь хамгаалах” болно гэж үзсэн байдаг.
Хатагтай Блоксамын бичсэн Шидтэн ба дэвхэрдэг тогоо үлгэрийн цэвэр ариун, анхил танхил хувилбарын сүүлийн мөрүүдийг уншвал:
Тэгээд жижигхэн алтан тогоо булбарай ягаан хуруун дээрээ дэнжигнэн жингэнэсээр баярлан дэвхэцлээ! Жаалхан Виллихэн хамаг хүүхэлдэйнүүдийнхээ ёоёо гэсэн бөнжгөрхөн гэдэснүүдийг гоогоо болгосон ба жижигхэн тогоо зөндөө их баярласандаа Жаалхан Виллихэн ба түүний хүүхэлдэйнүүдэд зориулсан чихрээр дүүрч гэнэ ээ!
- Гялгархан шүдээ угаахаа мартуузай! хэмээн тогоо санууллаа.
Жаалхан Виллихэн дэвхрүүхэй тогоогоо баярлан тэвэрч, энхрийлэн үнсээд, хүүхэлдэйнүүддээ үргэлж тусалж, дахиж хэзээ ч унжгар, нунжгар царайлахгүй хэмээн тангараглажээ.
Хатагтай Блоксамын энэ үлгэрийг сонссон үе үеийн шидтэн хүүхдүүд нэг л хариу үйлдэл үзүүлдэг. Тэд эхэндээ өөрийн мэдэлгүй огиулаад, дараа нь тэр номыг бялба нүднэ хэмээн дайрцгаадаг юм.
[1] - Мэдээж жинхэнэ шидтэнүүд элдэв гадас, өргөс, дүүжлүүрээс зугтах чадварыг эзэмшсэн байдаг нь тодорхой. Лизетт де Лапины тухай Баббити Туулаймаа ба түүний тачигнан хөхрөх хожуул үлгэрийн талаар миний бичсэн тэмдэглэл дээрх тайлбарыг харна уу. Заримдаа шидтэнүүд алуулах тохиолдол гардаг. Амьд ахуйдаа дээдсийн хүрээнд тансаглаж, үхсэн хойноо Гриффиндорын цамхагт сүнс нь шүглэсэн шидтэн Сэр Николас де Мимси-Порпингтоныг барьж зооринд хорихдоо савааг нь хураагаад авчихсан учраас өөрийгөө цаазын тавцангаас шидийн хүчээр суллаж чадаагүй. Мөн шидтэн айлын ид шидээ хянах чадваргүй бага хүүхдүүд анхааралд ихээхэн өртөмхий, эмзэг байдаг байсан учраас тухайн үеийн шулмын ангууч магглуудад баригдах нь олонтаа байв. А.Д.
[2] - “Шавар балбагч”, “Баас долоогч”, “Шаар шимэгч” зэрэг хараалууд энэ үеэс гаралтай. А.Д.
[3] - Скүиб гэж шидтэн эцэг эхээс төрсөн ид шидгүй хүнийг хэлдэг. Маш ховор тохиолддог. Харин ид шидгүй эцэг эхээс шидтэн төрөх нь хавьгүй түгээмэл. Ж.К.Р.
[4] - “надаас авахуулаад”, А.Д.
Орчуулсан: ЧҮНДЖ Д.Цогчулуун (2018.07.24 №1)
Зургийн эх сурвалж: https://www.deviantart.com/hogwartshobbitjedi/art/The-Wizard-and-the-Hopping-Pot-346691122
No comments:
Post a Comment